Суцін (Пухавіцкі раён)

Суцін
Краіна	Беларусь
Вобласць	Мінская
Раён	Пухавіцкі
Сельсавет	Блужскі
Каардынаты	53°18′05″ пн. ш. 28°13′52″ у. д.HGЯO
Першая згадка	1554
Водныя аб’екты	Суцінка
Насельніцтва	▼240 чал. (2019);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1713
Паштовы індэкс	222814
Аўтамабільны код	5
	Суцін на Вікісховішчы

Су́цін^[1] (трансліт.: Sucin, руск.: Сутин) — вёска ў Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Блужскага сельсавета. Месціцца за 19 км у напрамку на паўднёвы ўсход ад Мар’інай Горкі, 74 км ад Мінска, 10 км ад чыгуначнай станцыі Талька, каля левага берага ракі Суцінка.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Суцін упамінаецца ў 1554 годзе, варыянтамі назвы старабеларускай мовай былі Сутин, Счутин і Щутин^[2]. Пазней упамінаецца ў інвентарным апісанні маёнтка Свіслач ад 1560 года. Двойчы прыгадваецца ў дакуменце інвентары маёнтка Арэшкавічы ад 27 верасня 1599 года:

… Бобровые гоны на р. Свислочи на кгрунте прилеглым того села [Орешковичи] починаются от с. Орешковского одным берегом до рубежа Блузского, по другой стороне до жеременья ку той границе Блузской; на другой р. Тали – берег один, а другой берег прилеглый кгрунт кн. Горского с. Цели аж до границы Сутинской, урочища Славчолки.

… По другой стороне тоеж р. Свислочи остров Сприпаш, починается одним боком от р. Тали аж до границы Сутинской кгрунтов подданных бискупих до Славчолки, от Славчолки до урочища Ворот бором до жеременья, а концом от Блузской пущи до Свислочи упира(ет). …^[3]

У той час Суцін уваходзіў у склад Менскага павета Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага, уласнасць віленскага біскупства і шляхты.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года тэрыторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Ігуменскім павеце Мінскай губерні.

У XIX стагоддзі вёска і шляхецкая аколіца. Шляхта Суціна прымала актыўны ўдзел у паўстанні 1863 года. У 1863 годзе каля вёскі Суцін быў бой паўстанцкага атрада Станіслава Ляскоўскага (псеўданім Собэк) з царскімі войскамі. Камандзір казацкай сотні 26 красавіка даносіў свайму начальству:

3 гэтага боку Суціна я знайшоў мост раскіданым, і з бярвёнаў і маставой насцілкi складзена нешта накшталт рэданта, а на самым беразе рэчкі насыпаны вал, каб абстрэльваць вугал рэданта і ўвесь даволі глыбокі брод; наогул цяжка даступная балотная мясцовасць размяшчэннем маставых прыкрыццяў да таго ўмацавалася, што ўзяць яе адной пяхотай без значнай страты было немагчыма».

5 траўня 1864 года часовы ваенны губернатар і камандуючы войскамі Мінскай губерні прапанаваў начальніку Мінскай губерні выселіць з аколіцы Суцін 43 шляхецкія двары, але атрымаў дазвол на высяленне ў Томскую губерню толькі 22 двароў найменш дабранадзейных, на астатніх данесці. Маёмасць тых, каго высялялі, загадана прадаць, акрамя дамоў і сельскагаспадарчых прылад, якія атрымаюць тыя, хто будзе паселены на іх месца^[4].

Пасля 1861 года ў Амяльнянскай воласці Ігуменскага павета. У другой палове XIX стагоддзя краязнавец Аляксандр Ельскі пісаў, што ў аколіцы ёсць каталіцкая капліца, насельніцтва займаецца вырабам колаў, ліпавых рагожак, пчалярствам у лясах^[5].

У 1889 годзе землеўладальнікамі ў аколіцы Суцін былі^[6]: праваслаўны мешчанін Іван Ксаверавіч Багдановіч (10,14 дзесяціны зямлі), селянін рыма-каталік Станіслаў Іванавіч Булгак (22 дзесяціны), селянін рыма-каталік Феліцыян Іванавіч Булгак (14,5 дзесяціны), Казімір Вікенцевіч Валюжніц (23 дзесяціны), мешчанін рыма-каталік Казімір Аляксандравіч Галнеўскі (30 дзесяцін), дваранін рыма-каталік Кіпрыян Пятровіч Гарэцкі (57 дзесяцін), праваслаўная сялянка Пелагея Паўлаўна Гурская (16 дзесяцін), дваранін рыма-каталік Франц Антонавіч Гурскі (20 дзесяцін), дваранін рыма-каталік Іван Вікенцевіч Даўкевіч (40 1/4 дзесяціны), дваранка рыма-каталічка Антаніна Сцяпанаўна Дашкевіч (66 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Адам Фларыянавіч Доўнар (25 дзесяцін), мешчанін іўдзей Адам Сролевіч Дубаў (8,5 дзесяціны), мешчанін рыма-каталік Іосіф Вікенцевіч Захарэвіч (33,5 дзесяціны), мешчанін рыма-каталік Іван Фелацыянавіч Захарэвіч (46 дзесяцін), дваранін рыма-каталік Карл Паўлавіч Клімянтовіч (8 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Вікенцій Іванавіч Карзюк (60 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Ігнацій Феліцыянавіч Карзюк (24 дзесяціны), мешчанін рыма-каталік Франц Якаўлевіч Карзюк (22 дзесяціны), мешчанін рыма-каталік Валяр’ян Маркавіч Леановіч (9,5 дзесяціны), мешчанін рыма-каталік Мечыслаў Юльянавіч Лапатоцкі (26,5 дзесяціны), іўдзей Шмуйла Лейбавіч Львовіч (0,5 дзесяціны), дваранін рыма-каталік Іосіф Сцяпанавіч Мязян (27 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Іосіф Карлавіч Мітрыкевіч (31 дзесяціна), праваслаўны селянін Васіль Лаўрэнцевіч Навасад (27 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Ігнацій Кастанавіч Панятоўскі (23,5 дзесяціны), селянін рыма-каталік Антон Вікенцевіч Панятоўскі (16 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Адам Адамавіч Панятоўскі (37 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Казімір Венядыктавіч Панятоўскі (18 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Людвіг Вікенцевіч Рабцэвіч (33,5 дзесяціны), дваранін рыма-каталік Казімір Іосіфавіч Скіндзер (16 3/4 дзесяціны), дваранін рыма-каталік Франц Фадзеевіч Скіндзер (26 дзесяцін), дваранін рыма-каталік Юльян Фадзеевіч Скіндзер (35 дзесяцін), мешчанін рыма-каталік Восіп Ігнатавіч Сакалоўскі (30 дзесяцін), дваранін рыма-каталік Франц Іванавіч Татур (32 3/4 дзесяціны), мешчанін іўдзей Іола Лейзернавіч Фрыд (1 дзесяціна), праваслаўны мешчанін Ігнацій Францавіч Хадкевіч (23 1/4 дзесяціны), мешчанін рыма-каталік Іосіф Іванавіч Храноўскі (37,5 дзесяцін). Фальваркам Суцін валодала дваранка рыма-каталіцкага веравызнання Сафія Баляславаўна Прозар (307 1/4 дзесяціны).

У 1888 годзе адкрыта школа граматы (у 1890 годзе ў ёй вучыліся 24 хлопчыкі. У 1897 годзе ў вёсцы быў піцейны дом і 3 лаўкі, у аколіцы 2 лаўкі. У 1912 годзе адкрыта 1-класнае народнае вучылішча.

Найноўшы час

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Амяльнянскай воласці накіроўвалі звароты ў Народны Сакратарыят Беларусі са скаргамі на дзеянні нямецкіх акупацыйных улад^[7]. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ).

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. У 1922 годзе працавала школа 1-й ступені, было 30 вучняў.

З 20 жніўня 1924 года цэнтр Суцінскага сельсавета Пухавіцкага раёна Менскай акругі (да 26 ліпеня 1930). У пачатку 1930-х прайшла прымусовая калектывізацыя, створаны калгас імя Сталіна, працавала кузня. З 20 лютага 1938 года ў Менскай вобласці.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года вёска пад акупацыяй Германіі. У верасні 1941 года 280 талькаўскіх і суцінскіх яўрэяў былі расстраляныя і пахаваныя ў агульнай магіле ў лесе за рэчкай. У ваколіцах вёскі дзейнічалі савецкія партызанскія брыгады «Полымя», імя М. І. Калініна і «Буравеснік».

Да 28 мая 2013 года вёска ўваходзіла ў склад Суцінскага сельсавета^[8].

Насельніцтва

пачатак XIX стагоддзя — 19 двароў, 201 жыхар
1897 год — 41 двор, 96 мужчын і 99 жанчын; аколіца Суцін, 88 двароў, 430 мужчын і 441 жанчына
1917 год — 51 двор, 279 жыхароў (усе беларусы); аколіца — 80 двароў, 604 жыхары (158 беларусаў, 383 палякі, 63 яўрэі)^[9]
1960 год — 907 жыхароў
2002 год — 213 гаспадарак, 425 жыхароў (461 жыхар, 225 двароў^[10])
2010 год — 149 гаспадарак, 309 жыхароў
2012 год — 136 гаспадарак, 269 жыхароў
2019 год — 240 жыхароў^[11]

Славутасці

Помнік землякам, якія загінулі ў Другую сусветную вайну
Брацкая магіла савецкіх воінаў Другой сусветнай вайны

Страчаная спадчына

Касцёл Святога Антонія

Сацыяльная сфера

Суцінская школа

Суцінская школа

Вядомыя асобы

Аляксандр Аляксандравіч Лухвіч (1936—2015) — беларускі вучоны-фізік.

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. — ISBN 978-985-508-060-3. С. 237.
↑ Акты Виленской комиссии. -- Т. 14. -- Вильно, 1887. -- С. 635–637.
↑ Памяць 2003, с. 51.
↑ SgKP 1890, s. 546.
↑ Памяць 2003, с. 77—99.
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2018. — 270 с., іл. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.
↑ «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234 Архівавана 31 сакавіка 2016. (руск.)
↑ Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) 1924, с. 99.
↑ БелЭн 2002.
↑ Belarus (нявызн.). pop-stat.mashke.org. Праверана 26 красавіка 2024.

Літаратура

Суцін // Гарады і вёскі Беларусі. Т. 8 : Мінская вобласць, кн. 4 / Т.У. Бялова (галоўны рэдактар) і інш. — Мінск: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2013. — С. 185—186. — 528 с. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0735-9.
Памяць: Пухав. р-н: Гіст.-дак. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / Укл. А. А. Прановіч; Рэдкал.: А. М. Карлюкевіч і інш.. — Мінск: Беларусь, 2003. — 749 с. — ISBN 985-01-0251-9.
Су́цін // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 298. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 28. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7. (руск.)
Ліст карты N-35-105. Выданне 1984 года. Стан мясцовасці на 1982 год. (руск.)
Jelski A. Sucin // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola (польск.). — Warszawa, 1890. — S. 546.
Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) / Центральное Статистическое Бюро Б.С.С.Р.. — Минск: Белтрестпечать, 1924.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Суцін (Пухавіцкі раён)

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)

[atlas-2] Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. — ISBN 978-985-508-060-3. С. 237.

[3] Акты Виленской комиссии. -- Т. 14. -- Вильно, 1887. -- С. 635–637.

[FOOTNOTEПамяць200351-4] Памяць 2003, с. 51.

[FOOTNOTESgKP1890546-5] SgKP 1890, s. 546.

[FOOTNOTEПамяць200377—99-6] Памяць 2003, с. 77—99.

[7] Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2018. — 270 с., іл. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.

[8] «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234 Архівавана 31 сакавіка 2016. (руск.)

[FOOTNOTEСписок_населенных_мест_Б.С.С.Р._(б._Минской_губернии)192499-9] Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) 1924, с. 99.

[FOOTNOTEБелЭн2002-10] БелЭн 2002.

[11] Belarus (нявызн.). pop-stat.mashke.org. Праверана 26 красавіка 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]