Арыстыд

Арысты́д (стар.-грэч.: Ἀριστείδης; каля 530 — 467 да н.э.) — афінскі дзяржаўны дзеяч, вайскавод перыяду грэка-персідскіх войн (500—449 гадоў да н.э.).

Арыстыд
грэч. Ἀριστείδης
архонт-эпанім[d] 488 да н.э. — 487 да н.э.
афінскі стратэг[d] 479 да н.э. — 477 да н.э.
Нараджэнне	каля 540 да н.э. Алапеке[d], Антыёхіс[d], Старажытныя Афіны
Смерць	467 да н.э.[…] Афіны, Старажытныя Афіны
Бацька	Лісімах
Дзеці	сын Лісімах, дзве дочкі
Грамадзянства	Афіны
Член у	Антыёхіс[d]
Дзейнасць	палітык, ваенны
Званне	стратэг
Бітвы	Марафонская бітва Грэка-персідскія войны Battle of Salamis[d] Бітва пры Платэях
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Сваю палітычную дзейнасць Арыстыд пачаў як прыхільнік рэфарматара Клісфена з роду Алкмеанідаў. Пазней ён адышоў ад групоўкі Алкмеанідаў і заняў пазіцыю палітыка па-за групоўкамі, што было ўнікальным выпадкам для дзяржаўных дзеячаў яго часу. Прычынай захопленага здзіўлення сучаснікаў была «справядлівасць» Арыстыда — ён заўсёды ставіў агульнадзяржаўныя інтарэсы вышэй за асабістыя і групавыя.

Прызначаны адным з дзесяці афінскіх стратэгаў, ён адрозніўся ў бітве пры Марафоне. Праз год Арыстыда абралі архонтам-эпанімам. Прыхільнік умацавання сухапутных ваенных сіл, з-за інтрыг Фемістокла, які імкнуўся пераўтварыць Афіны ў марскую дзяржаву і асцерагаўся яго суперніцтва, Арыстыд выгнаны з Афін у 482 годзе да н.э. і з’ехаў на Эгіну. Праз два гады, у сувязі з нашэсцем Ксеркса на Грэцыю, Арыстыд у шэрагу іншых выгнаннікаў быў датэрмінова вернуты. Адклаўшы ўсе свае канфлікты з Фемістоклам, ён выказаў гатовасць служыць пад яго кіраўніцтвам і дзейна ўключыўся ў барацьбу з персамі. Ён удзельнічаў у бітве пры Саламіне: заняў востраў Псіталею, ачысціўшы яго ад персідскага гарнізона, а падчас бітвы знішчаў ці браў у палон персаў, якія спрабавалі бегчы.

Бліжэйшыя гады пасля Саламіна сталі пікам усёй кар’еры Арыстыда. Праз год ён быў абраны стратэгам, прычым яго разглядалі не як радавога члена гэтай калегіі, а як самага аўтарытэтнага вайскавода і палітыка. Ён на некаторы час стаў першай асобай у Афінах. У бітве пры Платэях, якая паклала канец персідскім уварваннем у Грэцыю, ён камандаваў афінскім атрадам. У 478 годзе да н.э. Арыстыд камандаваў афінскім флотам у Эгейскім моры. Па ініцыятыве Арыстыда і пад яго кіраўніцтвам Афіны стварылі магутнае ваенна-палітычнае аб’яднанне — Дэласкі саюз, пазней ператвораны ў Афінскую марскую дзяржаву. На доўгі час Афінская дзяржава стала адным з вядучых цэнтраў сілы ў Грэцыі.

Пасля 478 года да н.э. Арыстыд адышоў ад актыўнай палітычнай дзейнасці. Ён быў адным з нешматлікіх афінскіх палітыкаў, якія ў апошнія гады жыцця не трапілі ў няласку дэмасу. Памёр у 467 годзе да н.э., быў пахаваны за дзяржаўныя сродкі.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).

Крыніцы

• Плутарх. Параўнальныя жыццяпісы. Арыстыд
• Герадот. Гісторыя
• Фукідыд. Гісторыя
• Арыстоцель. Афінская палітыя

Даследаванні

на англійскай мове

• Harvey D. The Conspiracy of Agasias and Aischines (Plutarch, Aristeides 13) // Klio. — 1984. — Vol. 66. — № 1. — P. 58—73.
• Holland T. Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West. — New York: Doubleday, 2005. — ISBN 0385513119.
• Shapiro H. A. Kallias Kratiou Alopetheken // Hesperia. — 1982. — Т. 51. — № 1. — С. 69—73.

на нямецкай мове

• Raubitschek A. E. Die Ruckkehr des Aristeides // Historia. — 1959. — Т. 8. — № 1. — С. 127—128.

на італьянскай мове

• Calabi Limentani I. Aristide il Giusto. Fortuna di un nome // RIL. — 1960. — № 94. — С. 43—67.
• Piccirilli L. Aristide di Egina? Per l‘interpretazione degli ostraka Agora inv. P. 9945 e P 5878 // Zeitschrift fur Papyrologie und Epigraphik. — 1983. — № 51. — С. 169—176.
• Piccirilli L. Temistocle, Aristide, Cimone, Tucidide di Melesia fra politica e propaganda. — Genova, 1987. — 168 p.

на рускай мове

• Суриков И. Е. Аристид: политик вне группировок // Античная Греция : политики в контексте эпохи: время расцвета демократии. — М.: Наука, 2008. — 383 с. — ISBN 978-5-02-036984-9.