Алена Васілеўна Аладава

(Пасля перасылкі з А. Аладава)

Але́на Васі́леўна Ала́дава (дзяв. Пук; 22 мая 1907, Пружаны29 мая 1986, Мінск) — мастацтвазнаўца, заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі, дырэктарка Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі ў 1944—1977 гадах.

Алена Васільеўна Аладава
Памятная манета Рэспублікі Беларусь. «Сто гадоў з дня нараджэння Аладавай А. В.»
Памятная манета Рэспублікі Беларусь. «Сто гадоў з дня нараджэння Аладавай А. В.»
Імя пры нараджэнні Алена Васільеўна Пук
Род дзейнасці мастацтвазнаўца
Дата нараджэння 22 мая 1907(1907-05-22)
Месца нараджэння
Дата смерці 29 мая 1986(1986-05-29) (79 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька Пук Васіль Ісаевіч (Савіч)
Маці Алена Сільвестраўна Карпызава
Муж Мікалай Ільіч Аладаў
Дзеці сын Гяльмір, сын Вальмен, дачка Радаслава (1945)
Альма-матар
Узнагароды і прэміі
ордэн Дружбы народаў Ордэн «Знак Пашаны» медаль «За працоўную доблесць» медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» юбілейны медаль «Трыццаць гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларускай ССР
нагрудны знак «За заслугі перад польскай культурай»
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Канверт, выпушчаны Белпоштай да 100-годдзя з дня нараджэння Аладавай А. В.
Паштовая марка, выпушчаная Белпоштай да 100-годдзя з дня нараджэння Аладавай А. В.

Біяграфія

правіць

Нарадзілася ў 22 мая 1907 года ў Пружанах, у сям’і настаўнікаў. У 1916 годзе бацька Алены Васіль Пук быў прызначаны інспектарам Парыцкага павета Бабруйскай акругі, дзе займаўся педагагічнай дзейнасцю да 1927 года. У 1922 годзе Алена скончыла Парыцкую школу другой ступені. У 1925 годзе яе маці памірае. Бацька ажаніўся другі раз, і сям’я пераязджае ў Жлобін, дзе бацька прызначаны на пасаду намесніка загадчыка чыгуначнай школай-дзевяцігодкай. 27 жніўня 1930 года бацьку арыштоўваюць і расстрэльваюць у Оршы па абвінавачванні ў контррэвалюцыйнай дзейнасці. Рэабілітаваны пасля ХХ з’езду КПСС.

Маладыя гады

правіць

У 1921 годзе Алена становіцца адной з першых студэнтак толькі што адкрытага Белдзяржуніверсітэта[1], выбраўшы па сямейнай традыцыі спецыяльнасць педагога. З 1922 па 1928 вучылася на натуральна-гістарычным аддзяленні педагагічнага факультэта, адначасова працуючы ў Беларускім дзяржаўным музеі ілюстратарам. Настаўнікамі Алены ва ўніверсітэце былі вядомыя мастацтвазнаўцы М. Р. Сыркін і М. М. Шчакаціхін. Алена наведвае вячэрнюю працоўную студыю пры Доме Мастака па вул. Інтэрнацыянальнай у Мінску, дзе ў 1920-30 гадах выкладаў вядомы тады жывапісец Вячаслаў Руцай. З гэтых наведванняў пачаліся знаёмства з мастакамі і сур’ёзнае захапленне выяўленчым мастацтвам. Гэтаму спрыяла і арэнда жылля ў беларускага пейзажыста Уладзіміра Кудрэвіча.

У 1925 ў Алена ўпершыню спрабуе сябе ў якасці экскурсавода і кансультанта на Першай Усебеларускай мастацкай выставе. З гэтага ж часу выходзяць яе першыя друкаваныя публікацыі ў беларускай прэсе. Пад псеўданімам «Аглядач» друкуюцца яе першыя агляды ў часопісе «Прамень». У 1927 годзе Алена стала членам творчага аб’яднання «Літаратурна-мастацкая камуна», а затым і творчай групоўкі «Прамень» (19291932), з рэвалюцыйнай платформай так званых рэфарматараў мастацтва, якая была заснавана прафсаюзам работнікаў мастацтва, адукацыі і друку, у якую ўваходзілі Алексантэры Ахола-Вало, Аскар Пятровіч Марыкс і інш. У гэтым гуртку Алена і пачала працаваць як мастацтвазнаўца.

У студэнцкія гады Алена знаёміцца і сябруе з кампазітарам Аладавым М. І., які прысвячае ёй некалькі рамансаў на вершы Янкі Купалы, Алексантэры Ахола-Вало, які вылепіў яе скульптурны партрэт і мастаком Міхаілам Філіповічам, якія падарылі ёй некалькі сваіх твораў. На Другой Усебеларускай мастацкай выстаўцы дэманстравалася яго карціна, якая належала Алене.

Пасля заканчэння Белдзяржуніверсітэта, у 1928 годзе, Алена выходзіць замуж за кампазітара М. І. Аладава. (Афіцыйна шлюб быў зарэгістраваны толькі ў 1943 годзе ў Саратаве). Сын Вальмен нарадзіўся ў 1930 годзе, сын Гяльмір ў 1933 годзе.

У 1937 годзе Алена Аладава стала навуковым супрацоўнікам групы па стварэнню першай у Беларусі Дзяржаўнай карціннай галерэі, якая адкрылася ў 1939 годзе. Дырэктарам быў прызначаны мастак-кераміст М. П. Міхалап. Галерэя арганізавала дзве буйныя мастацкія выстаўкі, адна з якіх — да дэкадзе беларускага мастацтва ў Маскве ў 1940 годзе. За ўдзел у правядзенні выстаўкі «Ленін і Сталін — арганізатары беларускай дзяржаўнасці», Алена была ўдастоена Ганаровай граматы Вярхоўнага Савета БССР. Да гэтага часу Алена ўжо вучылася на завочным аддзяленні мастацтвазнаўства Інстытута філасофіі, літаратуры і мастацтва імя Чарнышэўскага ў Маскве. Дыплом атрымаць не паспела з-за пачатку Вялікай Айчыннай вайны.

Вялікая Айчынная вайна

правіць

У лістападзе 1941 года Алена Аладава была эвакуіраваная ў Саратаў, куды суправаджала творы з віцебскіх і мінскіх галерэй, якія ўдалося выратаваць. Там яна працягвала сваю дзейнасць у Мастацкім музеі імя Радзішчава А. М. да 1 студзеня 1944 года[1]. Са жніўня 1944 года ўзначаліла ў Мінску Музей гісторыі Вялікай Айчыннай вайны і Дзяржаўную мастацкую галерэю. У 1945 годзе нарадзілася трэцяе дзіця — дачка Радаслава.

Творчая дзейнасць

правіць

З канца 1940-х гадоў на працягу 30 гадоў Алена Аладава збірала для Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі шэдэўры рускага і беларускага жывапісу на прасторах усяго Савецкага Саюза і сумежных дзяржаў. Вяла перапіску з мноствам знакамітых мастацтвазнаўцаў, калекцыянераў, рэстаўратараў і мастакоў. У архіве захаваліся лісты Ігара Грабара, Вольгі Канчалоўскай, Веры Мухінай, Вітольда Бялыніцкага-Бірулі, Аляксандра Грубэ, Міхаіла Керзіна, Марыі Максакавай, Іллі Зільберштэйна, Надзеі Хадасевіч-Лежэ і інш з 1966 года Аладава — член праўлення Саюза мастакоў БССР. Узнагароджана званнем заслужанага дзеяча мастацтваў БССР, ордэнамі «Дружба народаў», «Знак пашаны» (двойчы), медалямі «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне», «За працоўную доблесць», «30 гадоў перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне», «За доблесную працу ў азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння У. І. Леніна», а таксама дзвюма Ганаровымі граматамі Вярхоўнага Савета БССР, Ганаровымі граматамі Вярхоўных Саветаў Украіны і Літвы, медалём «За заслугі перад польскай культурай»[2].

Працавала на пасадзе дырэктара Нацыянальнага мастацкага музея да 1977 года[1], пасля чаго перадала стырны кіравання свайму пераемніку Юрыю Аляксандравічу Карачуну і выйшла на пенсію, падчас якой працавала кансультантам музея, у пасадзе якога і пайшла з жыцця ва ўзросце 79 гадоў.

Памяць аб Аладавай

правіць

У мэтах увекавечання памяці былога дырэктара Дзяржаўнага мастацкага музея Беларусі, заслужанага дзеяча мастацтваў БССР Аладавай Алены Васільеўны Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь пастанавіў ўсталяваць у 1998 годзе мемарыяльную дошку на будынку Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь па вул. Леніна, д. 20 у Мінску, дзе працавала А. В. Аладава[3]. Урачысты акт ўстаноўкі бронзавай дошкі з барэльефным партрэтам Аладавай А. В. на будынак музея адбыўся 26 чэрвеня 1998 года. Аўтар — скульптар Іван Міско.

Да 100-годдзя з дня нараджэння Аладавай А. В. выпушчаны памятны мастацкі паштовы канверт з выявай будынка Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі і маркай з партрэтам Аладавай А. В.[4], а таксама памятныя сярэбраныя манеты Нацбанка Рэспублікі Беларусь вартасцю 1 рубель і 10 рублёў з партрэтам Аладавай А. В.

Сачыненні

правіць

Зноскі

  1. а б в т. 5. Биографический справочник. Мн: Издательство «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. 29 с.
  2. Аладова Е. В. Автобиография. — Минск: Архив НХМ РБ, 1981. — 11 с.
  3. Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 21 мая 1998 г. №801 «Об увековечении памяти бывшего директора Государственного художественного музея БССР, заслуженного деятеля искусств БССР Аладовой Елены Васильевны» (руск.) (16 студзеня 2007). Праверана 4 жніўня 2011.
  4. S.Baiko. Конверты с оригинальной маркой Республики Беларусь (руск.)(недаступная спасылка) (22 мая 2007). Архівавана з першакрыніцы 12 ліпеня 2012. Праверана 4 жніўня 2011.

Літаратура

правіць
  • «Елена Аладова. Музей — её судьба» / под редакцией Бориса Крепака. — Минск: «Мастацкая літаратура», 2006. — 319 с. — ISBN 985-02-0884-8.

Спасылкі

правіць