Віталь Канстанцінавіч Цвірка

Віталь Канстанцінавіч Цвірка (1 (14) лютага 1913, Радзеева, Магілёўская губерня — 11 чэрвеня 1993(1993-06-11), Мінск) — беларускі жывапісец і педагог. Народны мастак БССР (1963).

Віталь Канстанцінавіч Цвірка
Дата нараджэння	1 (14) лютага 1913
Месца нараджэння	Радзеева, Гомельскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	11 чэрвеня 1993(1993-06-11) (80 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Род дзейнасці	мастак
Месца працы	Мінскае мастацкае вучылішча Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут
Жанр	пейзаж, нацюрморт
Вучоба	Беларускі дзяржаўны мастацкі тэхнікум (1932) Маскоўскі дзяржаўны акадэмічны мастацкі інстытут імя В. І. Сурыкава[d] (1942)
Мастацкі кірунак	рэалізм
Уплыў	Міхаіл Пятровіч Станюта, Іван Восіпавіч Ахрэмчык і Анатоль Мікалаевіч Тычына
Уплыў на	Шчамялёў Л. Д., Аракчэеў Б. У., Грамыка В. А., Паплаўскі Г. Г., Казакевіч М. К.
Член у	Саюз мастакоў СССР Беларускі саюз мастакоў
Прэміі
Узнагароды	Грамата Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР (1973, 1975, 1988)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў вёсцы Радзеева, Гомельскі павет, Магілёўская губерня (цяпер Буда-Кашалёўскі раён, Гомельская вобласць) у сям’і настаўнікаў. У 1929—1932 гадах вучыўся ў Віцебскім мастацкім тэхнікуме на аддзяленні жывапісу. Сярод выкладчыкаў Іван Ахрэмчык, Вячаслаў Руцай, Уладзімір Хрусталёў, Леў Лейтман, Міхаіл Эндэ, Фёдар Фогт. Пасля заканчэння выкладаў малюнак у педагагічным вучылішчы і 25-й агульнаадукацыйнай школе ў Менску. У 1935 годзе паступіў у Маскоўскі мастацкі інстытут (скончыў у 1942), дзе студыяваў у С. Герасімава, П. Пакаржэўскага, Г. Ражскага, Б. Іагансона, А. Дайнэкі, І. Грабара.

Міхась Лісоўскі. Шарж на Віталя Цвірку

З пачаткам вайны, у 1941 годзе эвакуяваўся разам з інстытутам у Самарканд (Узбекістан). У Мінск вярнуўся ў 1944 годзе пасля вызвалення. У 1946 годзе ўступіў у Саюз савецкіх мастакоў БССР. З 1947 года выкладаў у Мінскім мастацкім вучылішчы, а з 1953 па 1963 год у Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце (цяпер Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў). З 1956 па 1963 год — загадчык кафедры жывапісу, а ў перыяд з 1958 па 1960 год займаў пасаду рэктара.

У 1961—1967 гадах быў сакратаром праўлення Саюза мастакоў СССР, выконваў абавязкі старшыні Саюза мастакоў БССР ў 1962—1963 гадах.

Памер у Мінску 11 чэрвеня 1993 года. Пахаваны на Усходніх могілках. У гонар мастака названа вуліца ў Мінску.

Творчасць

Удзельнічаў у выстаўках з 1935 года.

Першае пасляваеннае дзесяцігоддзе мастак займаўся пейзажам і «тэматычным жывапісам»: гістарычным і побытавым. Пачатак творчага ўздыму адбываецца з 1954 года («Ля млына»). Шматлікія падарожжы па Беларусі становяцца неабходнасцю як пошук тэм для будучых краявідаў, якія амаль цалкам выціснулі астатнія жанры жывапісу з яго творчасці. Толькі ў апошняе дзесяцігоддзе жыцця ён звяртаецца да нацюрморта. Пачынаючы з 1970-х, разам з алейным жывапісам працуе ў акварэлі. Большасць твораў захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі.

Творы

• «Першы арышт І.В.Сталіна» (1942)
• Партрэты камандзіра партызанскага атрада М. П. Скаромкіна (1944)
• Партрэт камісара партызанскай брыгады А. М. Захаравай (1948)
• «Палонных вядуць» (1945)
• «Разліў у Мінску» (1945)
• «Няскораныя» (1947)
• «Сакавік» (1947)
• «Сакавік. Халодны дзень» (1947)
• «Беларускі пейзаж» (1951, 1955, 1956)
• «Каля млына» (1954)
• «Цішыня» (1954)
• «Поўдзень» (1956)
• «Хата рыбака» (1956)
• «Возера Нарач» (1956)
• «Паўстанне рыбакоў на возеры Нарач» (1957)
• «Вясна» (1958)
• сюіта «Поры года» (1958)
• «Вечар у вёсцы» (1959)
• «Лагойскі сказ» (1960)
• «Мая Радзіма» (1960)
• «На возеры Свір» (1962)
• «Нёман» (1962)
• «Сказ пра Палессе» (1964—1965)
• «Браслаў» (1966)
• «Пяскі» (1966)
• «Стоўбцы» (1968)
• «Ганча — зямля партызанская» (1969)
• «Каложа» (1969)
• «Заслаўе» (1974)
• «Блакітны дзень» (1980)
• «Сакавіцкае сонца» (1982)
• «Нацюрморт з Распяццем» (1983)

Узнагароды

Народны мастак БССР (1963). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларускай ССР (1967).

Дзяржаўныя ўзнагароды СССР: ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1971), ордэн Дружбы народаў (1983), медаль «За працоўную адзнаку» (1949).

Узнагароджаны Граматамі Вярхоўнага Савета БССР у 1973, 1975, 1988 гадах.

Галерэя твораў на марках i канвертах

• 
  Мастацкі канверт з арыгінальнай маркай «Жывапіс В. К. Цвіркі», выпушчаны Белпоштай 24 студзеня 2013 г.
• 
  «Прыпяць» 1963 г. з серыі ("На зямлі беларускай")
• 
  «Збожжа сабрана», марка Беларусі 1972 года
• 
  «Каложа», марка Беларусі 1998 года
• 
  «Блакітны дзень», 1980, марка Беларусі 2009 года
• 
  «Беларускі пейзаж», 1974, марка Беларусі 2013 года

Літаратура

• Заславская О. Виталий Константинович Цвирко. — М.: Советский художник, 1960. — 87 с.
• Буйвал В. Я. Цвірка Віталь Канстанцінавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).
• Віталь Канстанцінавіч Цвірка (Альбом). / уклад.: В. У. Вайцэхоўская, В. С. Каваленка, В. А.Архіпава і інш. — Мн.,: Беларусь, 2003. — 63 с. — 2 000 экз. — ISBN 985-01-0488-0.

Спасылкі

• Выбітныя мастакі, выхадцы Буда—Кашалёўшчыны. Буда—Кашалёўскі раённы выканаўчы камітэт. Афіцыйны сайт (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 21 красавіка 2010. Праверана 20 ліпеня 2011.
• Белтэлерадыёкампанія. У Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі праходзіць чацвёрты Міжнародны фестываль пейзажу імя Віталя Цвірка (руск.) (21 студзеня 2010). Архівавана з першакрыніцы 15 мая 2012. Праверана 20 ліпеня 2011.