Генерал артылерыі літоўскай

Генерал артылерыі літоўскай (лац.: generalis artileriae magister) — дыгнітарскі ўрад у Вялікім Княстве Літоўскім, кіраўнік артылерыі. Загадваў арсеналамі, збраёўнямі, парахоўнямі і людвісарнямі, займаўся забеспячэннем войска і арсеналаў порахам і амуніцыяй, навучаннем артылерыстаў. Прызначаўся пажыццёва і не меў права займаць іншых вайсковых урадаў.

Вядомы з 17 стагоддзя, калі кароль польскі і вялікі князь літоўскі Уладзіслаў IV надаў артылерыі вайсковую арганізацыю (г. зв. «Артыкулы», абвешчаныя ў 1634 пад Смаленскам). Першым кіраўніком артылерыі ВКЛ у 1634 стаў Мікалай Абрамовіч. З 1685 генерал артылерыі атрымліваў 3 тысячы злотых на прыватныя патрэбы. Распараджаўся буйнымі грашовымі сродкамі, прымаў спецыяльную прысягу не расходаваць гэтыя грошы на іншыя мэты, і падпарадкоўваўся вялікаму гетману, з 1775 Вайсковаму дэпартаменту Пастаяннай Рады.

Спіс генералаў літоўскай артылерыі

Дата прыняцця пасады	Дата складання пасады альбо смерці	Асоба	Выява	Заўвагі
Генералы літоўскай артылерыі
21 верасня 1634	люты 1651	Мікалай Абрамовіч (Mikołaj Abramowicz)		Да 1640 — старшы над гарматай. Адначасова троцкі ваявода (з 1647). Памёр
27 лютага 1651	14 верасня 1652	Вінцэнт Гасеўскі (Wincenty Korwin Gosiewski)		Паступіў на вялікага літоўскага падскарбія
22 верасня 1652	1651	Зыгмунт Валь (Zygmunt Wahl)
11 красавіка 1654	люты 1670	Мікалай Уладзіслаў Юдзіцкі (Mikołaj Władysław Judycki)		Адначасова кашталян новагародскі (з 1660). Памёр
1670	1673	Міхал Антоні Крышпін-Кіршэнштэйн (Michał Antoni Kryszpin-Kirszensztein)		Паступіў на польнага літоўскага пісара
1673	1683	Мацей Гасеўскі (Maciej Gosiewski)		Памёр
7 верасня 1684	9 лістапада 1686	Леў Васіль Сапега (Leon Bazyli Sapieha)		Адначасова надворны падскарбі літоўскі. Памёр
28 красавіка 1687	1698	Матэвуш Ромер (Mateusz Römer)		Памёр
18 ліпеня 1698	19 лістапада 1700	Міхал Францішак Сапега (Michał Franciszek Sapieha)		Адначасова вялікі канюшы літоўскі Забіты антысапегаўскай шляхтай на наступны дзень пасля Алькеніцкай бітвы
8 красавіка 1701	8 жніўня 1706	Юзаф Мнішак (Józef Mniszech)		Паступіў на надворнага літоўскага маршалка
1706	1707	Крыштаф Казімір Сяніцкі (Kazimierz Krzysztof Sienicki)
27 снежня 1707	1709	Станіслаў Панятоўскі (Stanisław Poniatowski)		Прызначаны Станіславам Ляшчынскім
22 красавіка 1710	1710	Фабіян Казімір Борх (Fabian Kazimierz Borch)		Памёр
24 чэрвеня 1710	1725	Багуслаў Эрнэст Дэнгаф (Bogusław Ernest Denhoff)		Адначасова вялікі падкаморы літоўскі
4 верасня 1725	20 мая 1738	Казімір Леан Сапега (Kazimierz Leon Sapieha)		Памёр
1738	24 лістапада 1746	Ян Ежы Флемінг (Jan Jerzy Flemming)		Паступіў на вялікага літоўскага падскарбія
26 лістапада 1746	верасень 1759	Антоні Юзаф Салагуб (Antoni Józef Sołłohub)		Памёр
20 кастрычніка 1759	23 лютага 1768	Яўстах Патоцкі (Eustachy Potocki)		Памёр
1768	10 красавіка 1773	Францішак Ксаверый Браніцкі (Franciszek Ksawery Branicki)		Адначосова вялікі лоўчы каронны. Паступіў на кароннага польнага гетмана
10 сакавіка 1773	1793	Казімір Нестар Сапега (Kazimierz Nestor Sapieha)		Адмовіўся ад пасады
1 мая 1793	1795	Францішак Сапега (Franciszek Sapieha)		Склаў паўнамоцтвы ў сувязі са спыненнем існавання Рэчы Паспалітай

Гл. таксама

• Генералы кароннай артылерыі

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
• Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
• Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.