Іўе

горад у Беларусі
(Пасля перасылкі з Горад Іўе)

І́ўе[2] (трансліт.: Iŭje) — горад у Гродзенскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Іўеўскага раёна, на р. Іўянка. За 158 км ад Гродна, за 10 км ад чыгуначнай станцыі Гаўя на лініі Ліда — Маладзечна, вузел аўтадарог на Мінск, Ліду, Навагрудак. Насельніцтва 7 702 чал. (2018)[3].

Горад
Іўе
Вуліца да касцёла
Вуліца да касцёла
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Вобласць
Раён
Каардынаты
Заснаваны
1444
Першая згадка
Горад з
Вышыня цэнтра
140 м
Насельніцтва
  • 7 243 чал. (1 студзеня 2023)[1]
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1595
Паштовы індэкс
231337
Аўтамабільны код
4
СААТА
4229501000
Іўе на карце Беларусі ±
Іўе (Беларусь)
Іўе
Іўе (Гродзенская вобласць)
Іўе

Назва правіць

Назва Іўя ад назвы ракі, на якой паселішча паўстала. Адпачатная форма рачной назвы, засведчаная ў асяроддзі літоўскамоўных аўтахтонаў — Vija[4].

Гідранімічны аналаг — назва прытока латвійскай Гаўі ракі Vija. Звязана з літоўскім vyti «звіваць, скручваць»[5]. Далей да індаеўрапейскага *ṷei- «згінаць, скручваць, віць»[6].

Ад таго ж кораня назвы Вейна (рэкі ў басейнах Віліі, Дзвіны, Дняпра).

Назва ракі Vija (> Іўянка) значыць «Звілістая (рака)».

Згодна з іншымі меркаваннямі, назва Іўя ад іва «вярба»[7][8] або ад нейкай фінска-ўгорскай асновы са значэннем «выток ракі»[9].

Гісторыя правіць

У трэцім томе «Жывапіснай Расіі» П. Сямёнаў сцвярджае, што першапачаткова Іўе называлася Еўе і было заснавана жонкай вялікага князя літоўскага Гедзіміна Евай.

Вядома з пачатку XV ст. як велікакняжацкі двор. З 1444 г. належала земскаму маршалку літоўскаму Пятру Мантыгердавічу, у XVIXIX ст. Забярэзінскім, Кішкам, Глябовічам, Агінскім, Сапегам, Тызенгаўзам і інш. З 1561 г. мястэчка Ашмянскага павета, тут існавала арыянская школа. У 15851593 гг. рэктарам яе быў мысляр-гуманіст і педагог Ян Ліцыній Намыслоўскі. У 1561 г. у Іўі існавала 2-дзённая паншчына, а ў 1598 г. сяляне адпрацоўвалі 3 дні ў тыдзень з валокі[10]. У 1598 г. у мястэчку пасяліліся татары. Каля 1600 пабудаваны касцёл і манастыр бернардзінцаў. З 1795 у складзе Расійскай імперыі, цэнтр воласці Ашмянскага павета. У сярэдзіне XIX ст. належала графам Замойскім. З 1921 г. у складзе Польшчы, мястэчка Валожынскага павета. З 1939 у БССР, з 1940 г. гарадскі пасёлак, цэнтр раёна. З 2000 г. — горад.

Насельніцтва правіць

  • XIX стагоддзе: 1897 год — 2828 чал.[11]
  • XX стагоддзе: 1971 год — 5000 чал.[11]; 1995 год — 8,9 тыс. чал.[11]
  • XXI стагоддзе: 2006 год — 8,6 тыс. чал.; 2015 год — 7801 чал.[12]; 2016 год — 7712 чал.[13]; 2017 год — 7630 чал.[3]; 2018 — 7702 чал.; 2023 — 7243 чал.

Эканоміка правіць

Прадпрыемствы харчовай прамысловасці і сацыяльна-бытавога абслугоўвання. Гасцініца «Іўе».

Славутасці правіць

Вядомыя асобы правіць

Гл. таксама правіць

Заўвагі правіць

  1. Численность населения на 1 января 2023 г. и среднегодовая численность населения за 2022 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типаНациональный статистический комитет Республики Беларусь, 2023.
  2. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
  3. а б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
  4. K. Būga. Rinktiniai raštai. Vilnius, 1961. C. 544.
  5. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 380.
  6. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1120—1122.
  7. В. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 144.
  8. І. П. Крэнь. У складзе Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай
  9. Ніна Баршчэўская. Уплыў суседніх народаў на змену дзяржаўнага назову Беларусі — 3 // Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё, 17 кастрычніка 2007
  10. Лойка, П. А. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі: Эвалюцыя феадальнай рэнты ў другой палове XVI—XVIII ст. / П. А. Лойка; АН БССР, Інстытут гісторыі; Пад рэд. В. І. Мялешкі. — Мн.: Навука і тэхніка, 1991. — 111 с. — С. 24. — ISBN 5-343-00563-2. Са спасылкай на: ЦГДА БССР. — Ф. КМФ-5. — Воп. 1. — Спр. 1468. — Арк. 15.
  11. а б в Беларусь 1995.
  12. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2015 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2014 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (31 сакавіка 2015). Праверана 3 красавіка 2017.
  13. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

Літаратура правіць

Спасылкі правіць