Вялікія магістры Тэўтонскага ордэна

Вялікі магістр Тэўтонскага ордэна — вышэйшая выканаўчая пасада ў Тэўтонскім ордэне. У яго кампетэнцыі знаходзілася ўнутраная палітыка: кіраванне тэрыторыямі, кадравая палітыка, кіраванне іншымі справамі ордэна, а таксама знешняя палітыка.

Герб вялікага магістра

На гербе вялікага магістра намаляваны чорны крыж на сярэбраным фоне. Унутры размешчаны залаты крыж з лілеямі на вяршынях. У сярэдзіне крыжа знаходзіцца геральдычны шчыт з чорным арлом на залатым фоне.

Абранне

Пасля смерці вялікага магістра яго намеснік — вялікі комтур ордэна — склікаў капітул, які складаўся з 12 членаў: 7 рыцараў, 4 сяржантаў (братоў без рыцарскага звання) і аднаго святара. Рашэнне прымалася большасцю галасоў. Выбары праходзілі на працягу трох месяцаў пасля смерці (ці адстаўкі) вялікага магістра.

Кіраўнікі шпітальнага брацтва (1190—1198)

Стварэнню рыцарскага ордэна папярэднічала шпітальнае брацтва, створанае для падтрымання нямецкіх пілігрымаў у палесцінскіх землях. Лічыцца, што заснавальнікі шпіталя аказвалі дапамогу параненым хрысціянам у Акры каля 1190 года. Звесткі пра гэты этап гісторыі ордэна не носяць цэласнага характару.

1190 Сібранд (Sibrand) (меркавана, заснавальнік і першы кіраўнік брацтва)
1190—1192 Конрад (Konrad), капелан герцага Фрыдрыха Швабскага
1192 Герхард (Gerhard)
1193—1194 Генрых (Heinrich), prior
1195 Ульрых (Ulrich)
1196—1198 Генрых (Heinrich), praeceptor

Спіс вялікіх магістраў Тэўтонскага ордэна

Месцазнаходжанне сталіцы Ордэна неаднаразова змянялася. Спіс вялікіх магістраў пабудаваны па храналагічных і геаграфічных крытэрыях.

Акра (1198 — каля 1230)

Партрэт 4-га вялікага магістра ордэна Германа фон Зальца

Заснаваны ў 1198 на базе нямецкага шпіталя ордэн знаходзіўся пад вялікім уплывам «старэйшых» рыцарскіх ордэнаў: гаспітальераў і тампліераў. Галоўнае адрозненне ордэна ад згаданых брацтваў было ў нацыянальным прынцыпе. Калі ў старэйшых ордэнаў не было пэўнай нацыянальнай прыналежнасці (хоць галоўную ролю ў іх адыгрывалі франкамоўныя рыцары), Тэўтонскі ордэн першапачаткова пазіцыянаваў сябе як ордэн нямецкі.

Першыя вялікія магістры вядомыя мала, але імі была праведзена праца па стварэнні самастойнага Ордэна. Быў прыняты статут Ордэна і сфарміравана структура кіравання. Рэзідэнцыя магістраў Акра была апошнім горадам у руках крыжакоў у Святой зямлі. Яна размяшчалася каля мора на скрыжаванні гандлёвых шляхоў. У 1230 4-ы вялікі магістр Герман фон Зальца перанёс рэзідэнцыю ў замак Манфор.

Імя	Нямецкае напісанне	Пачатак	Канец	Заўвагі
Генрых Вальпат фон Басенгайм	Heinrich Walpot von Bassenheim	1198	1200	першы вялікі магістр, заснавальнік ордэна.
Ота фон Керпен	Otto von Kerpen	1200	1208	Умацаваў незалежнасць ордэна.
Генрых фон Туна (Барт)	Heinrich von Tunna	1208	1209	Працягваў палітыку Ота фон Керпена.
Герман фон Зальца	Hermann von Salza	1209	1239	Перанёс сталіцу ордэна ў замак Манфор

Замак Манфор (1230—1271)

Руіны замка Манфор

Імя	Нямецкае напісанне	Пачатак	Канец	Заўвагі
Конрад Цюрынгскі	Konrad von Thüringen	1239	1240
Герхард фон Мальберг	Gerhard von Malberg	1240	1244
Генрых фон Гогенлоэ	Heinrich von Hohenlohe	1244	1249
Гюнтэр фон Вюлерслебен	Gunther von Wüllersleben	1249	1252
Попа фон Остэрна	Poppo von Osterna	1252	1256
Ана фон Зангергаўзен	Anno von Sangershausen	1256	1273	Перанёс сталіцу ордэна назад у Акру.

Акра (1271—1291)

Імя	Нямецкае напісанне	Пачатак	Канец	Заўвагі
Хартман фон Хельдрунген	Hartmann von Heldrungen	1273	1283
Бурхард фон Швандэн	Burchard von Schwanden	1283	1290

Венецыя (1291—1309)

Імя	Нямецкае напісанне	Пачатак	Канец	Заўвагі
Конрад фон Фейхтванген	Konrad von Feuchtwangen	1291	1296	Перанёс сталіцу ордэна ў Венецыю.
Готфрыд фон Гогенлоэ	Gottfried von Hohenlohe	1297	1303
Зігфрыд фон Фейхтванген	Siegfried von Feuchtwangen	1303	1311	У 1309 годзе перанёс сталіцу ордэна ў Прусію ў Марыенбург.

Марыенбург (1309—1457)

Імя	Нямецкае напісанне	Пачатак	Канец
Карл фон Трыр	Karl von Trier	1311	1324
Вернер фон Орзельн	Werner von Orseln	1324	1330
Лютэр фон Браўншвайг	Luther von Braunschweig	1331	1335
Дытрых фон Альтэнбург	Dietrich von Altenburg	1335	1341
Людольф Кёніг фон Ватзау	Ludolf König von Wattzau	1342	1345
Генрых Дуземер	Heinrich Dusemer	1345	1351
Вінрых фон Кніпродэ	Winrich von Kniprode	1352	1382
Конрад Цёльнер фон Ротэнштайн	Konrad Zöllner von Rotenstein	1382	1390
Конрад фон Валенродэ	Konrad von Wallenrode	1391	1393
Конрад фон Юнгінген	Konrad von Jungingen	1393	1407
Ульрых фон Юнгінген	Ulrich von Jungingen	1407	1410
Генрых фон Плаўэн	Heinrich von Plauen	1410	1413
Міхаэль Кюхмайстэр фон Штэрнберг	Michael Küchmeister von Sternberg	1414	1422
Паўль фон Русдарф	Paul von Rusdorf	1422	1441
Конрад фон Эрліхсгаўзен	Konrad von Erlichshausen	1441	1449

Кёнігсберг (1457—1525)

Імя	Нямецкае напісанне	Пачатак	Канец	Герб, Заўвагі
Людвіг фон Эрліхсгаўзен	Ludwig von Erlichshausen	1450	1467	У 1457 годзе быў вымушаны перанесці сталіцу.
Генрых Ройс фон Плаўэн	Heinrich Reuß von Plauen	1469	1470
Генрых Рэфле фон Рыхтэнберг	Heinrich Reffle von Richtenberg	1470	1477
Марцін Трухзес фон Ветцгаўзен	Martin Truchsess von Wetzhausen	1477	1483
Іаган фон Ціфен	Johann von Tiefen	1489	1497
Фрыдрых Саксонскі	Friedrich von Sachsen	1498	1510
Альбрэхт Брандэнбург-Ансбахскі	Albrecht von Brandenburg-Ansbach	1511	1525	Секулярызаваў землі ордэна ў Прусіі ў 1525 годзе ў Герцагства Прусія

Мергентгайм (1525—1809)

Замак Мергентгайм (рэзідэнцыя Тэўтонскага ордэна пасля 1525 года)

Герб Максіміліяна Аўстрыйскага, вялікага магістра ў 1590—1618 гг.

Ордэн працягнуў сваё існаванне па-за межамі Прусіі пасля 1525 года, страціўшы былую сілу і ўплыў. Рэзідэнцыяй вярхоўнай улады ордэна стаў горад Мергентгайм. Вялікі магістр стаў называцца вялікі і нямецкі магістр (фармулёўка праіснавала да 1929 года), але кароткая назва вялікі магістр па-ранейшаму была ва ўжыванні. З-за аслаблення ордэна, у пошуках дадатковых рэсурсаў для існавання адбываецца збліжэнне ордэна з імператарамі Свяшчэннай Рымскай імперыі. Пасля таго, як у 1590 годзе імператар Рудольф II фактычна прызначае на пасаду вялікага магістра свайго брата Максіміліяна III Аўстрыйскага, ордэн цалкам трапляе пад уплыў дынастыі Габсбургаў. Пасля гэтага аж да 1923 года Габсбургі кіравалі дзейнасцю ордэна або непасрэдна прызначаючы кіраваць ордэнам членаў сваёй сям'і, або прызначаючы сваіх набліжаных. Многія з вялікіх магістраў адначасова з гэтым займалі іншыя пасады ў Імперыі, галоўным чынам біскупаў. Ордэн прыняў актыўны ўдзел у Трыццацігадовай вайне (1618—1648).

Імя	Нямецкае напісанне	Пачатак	Канец	Заўвагі
Вальтэр фон Кронберг	Walther von Cronberg	1527	1543	Перанёс рэзідэнцыю ордэна ў Мергентгайм.
Вольфганг Шутцбар Мільхлінг	Wolfgang Schutzbar	1543	1566
Георг Хунд фон Венкхейм	Georg Hund von Wenkheim	1566	1572
Генрых фон Бобенгаўзен	Heinrich von Bobenhausen	1572	1590	Быў вымушаны сысці ў адстаўку з-за рознагалоссяў з імператарам Рудольфам II.
Максіміліян Аўстрыйскі	Maximilian von Österreich	1590	1618	Першы прадстаўнік дынастыі Габсбургаў
Карл Аўстрыйскі	Karl von Österreich	1619	1624	Стрыечны брат Максіміліяна.
Іаган Ойстах фон Вестэрнах	Johann Eustach von Westernach	1625	1627
Іаган Каспар фон Штадыян	Johann Kaspar von Stadion	1627	1641	Адзін з камандуючых імператарскімі войскамі ў Трыццацігадовую вайну.
Леапольд Вільгельм Аўстрыйскі	Leopold Wilhelm von Österreich	1641	1662	Пляменнік Карла. Штатгальтар іспанскіх Нідэрландаў (1647—1656).
Карл Іозеф Аўстрыйскі	Karl Joseph von Österreich	1662	1664	Пляменнік Леапольда Вільгельма.
Іаган Каспар фон Ампрынген	Johann Caspar von Ampringen	1664	1684
Людвіг Антон фон дэр Пфальц-Нойбург	Ludwig Anton von der Pfalz-Neuburg	1684	1694
Франц Людвіг фон дэр Пфальц-Нойбург	Franz Ludwig von der Pfalz-Neuburg	1694	1732	Малодшы брат Антона Людвіга.
Клеменс Аўгуст Баварскі	Clemens August von Bayern	1732	1761
Карл Аляксандр, прынц Латарынгскі	Karl Alexander von Lothringen	1761	1780
Максіміліян Франц Аўстрыйскі	Maximilian Franz von Österreich	1780	1801	Пляменнік Карла Аляксандра Латарынгскага.
Карл Людвіг Аўстрыйскі (Карл-Людвіг-Іаан)	Karl Ludwig von Österreich	1801	1804	Пляменнік Максіміліяна.

Вена (1809—1923)

Імя	Нямецкае напісанне	Пачатак	Канец	Заўвагі
Антон Віктар Аўстрыйскі	Anton Viktor von Österreich	1804	1835	Малодшы брат Карла Людвіга.
Максіміліян Іозеф Аўстрыйскі	Maximilian Joseph von Österreich	1835	1863	Пляменнік Максіміліяна Франца, стрыечны брат Карла Людвіга і Антона Людвіга.
Вільгельм Аўстрыйскі	Wilhelm von Österreich	1863	1894	Сын Карла Людвіга.
Ойген Аўстрыйскі	Eugen von Österreich	1894	1923	Пляменнік Вільгельма. Апошні глава рыцарскага ордэна.

Вена (з 1923 года па цяперашні час)

У 1923 годзе ордэн страціў статус рыцарскага і стаў клерыкальным. У наш час Нямецкі ордэн, акрамя клерыкальнай, заняты таксама дабрачыннай, гаспадарчай і навуковай дзейнасцю.

Імя	Нямецкае напісанне	пачатак	канец
д-р. Нарберт Кляйн	Norbert Johann Klein	1923	1933
Паўль Хайдэр	Paul Heider	1933	1936
Роберт Шэльцкі	Robert Schälzky	1936	1948
д-р. Марыян Тумлер	Marian Tumler	1948	1970
Ільдэфонс Паўлер	Ildefons Pauler	1970	1988
д-р. Арнольд Віланд	Arnold Othmar Wieland	1988	2000
д-р. Бруна Платэр	Bruno Platter	2000	цяперашні час

Гл. таксама

Літаратура

Бахтин А.П. Замки и укрепления Немецкого ордена в северной части Восточной Пруссии: Справочник. — Калининград: Терра Балтика, 2005. — 208 с. — ISBN 5-98777-004-1.
Бокман Х. Немецкий орден: Двенадцать глав из его истории/Пер. с нем. В.И.Матузовой. — Москва: Ладомир, 2004. — 273 с. — ISBN 5-86218-450-3.
Кретинин Г.В., Брюшинкин В.Н., Гальцов В.И. и др. Очерки истории Восточной Пруссии. — Калининград: Янтарный Сказ, 2002. — 536 с. — ISBN 5-7406-0502-4.

Спасылкі

Спіс вялікіх магістраў Тэўтонскага ордэна (нявызн.)(недаступная спасылка). Сайт DEUSVULT.RU. Архівавана з першакрыніцы 7 жніўня 2012. Праверана 14 ліпеня 2012.
«Хроніка зямлі Прускай» Пятра з Дуйсбурга
Staat des Deutschen Ordens (ням.)