Рудольф II Габсбург

Рудольф II (ням.: Rudolf II; 18 ліпеня 1552, Вена — 20 студзеня 1612, Прага, Багемія) — кароль Германіі (рымскі кароль) з 27 кастрычніка 1575 па 2 лістапада 1576 года, абраны імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі з 2 лістапада 1576 года (у апошнія гады фактычна пазбаўлены ўлады), кароль Багеміі з 6 верасня 1575 па 23 мая 1611 года (пад імем Рудольф II, каранацыя 22 верасня 1575 года), кароль Венгрыі з 25 верасня 1572 па 25 чэрвеня 1608 года, эрцгерцаг Аўстрыйскі з 12 кастрычніка 1576 года (пад імем Рудольф V). Сын і пераемнік Максіміліяна II.

Рудольф II Габсбург
ням.: Rudolf II
нідэрл.: Rudolf II van Habsburg
імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі
12 кастрычніка 1576 — 20 студзеня 1612
Папярэднік Максіміліян II Габсбург
Пераемнік Маціяс Габсбург
21-ы кароль Чэхіі
1576 — 1611
Папярэднік Максіміліян II Габсбург
Пераемнік Маціяс Габсбург
кароль Венгрыі
12 кастрычніка 1576 — 25 чэрвеня 1608
Папярэднік Максіміліян II Габсбург
Пераемнік Маціяс Габсбург
Нараджэнне 18 ліпеня 1552[1]
Смерць 20 студзеня 1612(1612-01-20)[3][4][…] (59 гадоў)
Месца пахавання
Род Габсбургі
Бацька Максіміліян II Габсбург[6]
Маці Марыя Іспанская[6]
Дзеці Юлій Цэзар Аўстрыйскі[d], Ганна Даратэя Аўстрыйская[d], Караліна Аўстрыйская[d] і Anna Dorothea von Österreich[d]
Веравызнанне Каталіцкая Царква
Дзейнасць палітык, калекцыянер мастацтва, манарх
Узнагароды
ордэн Падвязкі рыцар ордэна Залатога руна
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Маладосць правіць

Выхоўваўся пры двары свайго стрыечнага дзядзькі караля Іспаніі Філіпа II і зусім не быў падобным на сваіх непасрэдных папярэднікаў; каталікі ўскладалі на яго вялікія надзеі, з прычыны таго, што ён вынес з Іспаніі нянавісць да ерасі і мог быць паслухмянай прыладай у руках езуітаў.

Асоба правіць

 
Партрэт Рудольфа II у вобразе бога Вертумна, Джузэпэ Арчымбольда

Нямецкі гісторык Фолькер Прэс гаворыць пра яго:

«Ён валодаў глыбокім розумам, быў дальнабачным і разважлівым, меў моцную волю і інтуіцыю… Аднак яму быў уласцівы такі сур’ёзны недахоп, як нясмеласць, прычынай якой была яго схільнасць да дэпрэсіі. На гэтай глебе ў яго развілося імкненне да ўцёкаў ад рэчаіснасці, якое выяўлялася ў нерэальных планах. Іспанскія прыдворныя манеры падтрымлівалі яго імкненне адгарадзіцца ад свету, і палітычная пасіўнасць станавілася ўсё больш характэрнай прыкметай яго кіравання».

Злуючыся на сваё бяссілле, імператар імкнуўся адгарадзіцца ад грамадства і аддацца мастацкім і акультным захапленням; паступова ў яго развіваліся цялесныя і псіхічныя захворванні. Улюбёнцамі імператара былі людзі нізкага паходжання, якія патуралі яго капрызам (Філіп Ланг, Еранім Махоўскі і іншыя)….

Часамі яму здавалася, што ён апантаны д’яблам[7].

Спрыянне навукам і мастацтвам правіць

У Пражскім Градзе, дзе з 1583 года жыў Рудольф (імкнучыся пакінуць Вену, дзе не карыстаўся папулярнасцю), ім была заснавана адна з першых кунсткамер[8] — велічэзная калекцыя кніг, рукапісаў, карцін, манет і ўсякіх рэдкасцей, пацярпела ад рабаванняў падчас Трыццацігадовай вайны. Пад кіраўніцтвам мінералогаў Рудольф сабраў таксама калекцыю каштоўных камянёў і мінералаў розных рэгіёнаў. Рудольф адыграў вялікую ролю ў рэнесанснай перабудове Прагі і асабліва Граду. Да свайго двара імператар, які гуляў ролю мецэната, прыцягнуў вучоных і дзеячаў мастацтва розных краін — пры ім у Празе працавалі астраномы Іаган Кеплер і Ціха Брагэ, мастакі Барталамей Шпранглер і Джузэпэ Арчымбольда (аўтар знакамітага партрэта Рудольфа), скульптар Адрыян дэ Врыс.

 
Загадкавы манускрыпт са збору Рудольфа II

Акультызм правіць

Імператар займаўся таксама рознымі «акультнымі навукамі», у прыватнасці, спрабаваў знайсці філасофскі камень. У той час мяжа паміж астраноміяй і астралогіяй, мінералогіяй і алхіміяй яшчэ была невыразнай. Рудольф II заступаўся за вандроўных алхімікаў, а яго рэзідэнцыя ўяўляла цэнтр алхімічнай навукі таго часу. Імператара звалі германскім Гермесам Трысмегістам.

Да яго былі запрошаны англійскія астролагі і алхімікі Эдвард Келі і Джон Дзі (які ў 1584-м і 1586-м жыў у Празе), якія займаліся таксама і цалкам сур’ёзнымі з сучаснага пункта гледжання пошукамі ў вобласці матэматыкі і астраноміі. Алхімікам быў і вялікі астраном Ціха Брагэ, які працаваў пры яго двары і памёр у Празе. За 600 дукатаў Рудольф набыў знакамітую рукапіс Войніча.

Рэлігійная палітыка правіць

Стаўшы імператарам, Рудольф II шэсць гадоў не збіраў імперскага сойма, але павінен быў склікаць яго ў 1582 годзе, з прычыны неабходнасці прасіць у імперыі дапамогі супраць турак, а таксама з прычыны рэлігійных спрэчак. Рудольф II пачаў выкараняць пратэстанцтва ў Аўстрыі, Чэхіі і Венгрыі. У Аўстрыі амаль усё дваранства і ўсе гарады вызнавалі пратэстанцтва. З узыходжаннем на прастол Рудольфа тут пачалася моцная каталіцкая рэакцыя, а таксама барацьба абсалютызму з абласнымі соймамі і самакіраваннем гарадоў. То ж адбылося і ў Чэхіі. У 1583 Рудольф перанёс імперскую рэзідэнцыю ў Прагу, і разам з ім прыбыло шмат фанатыкаў, а таксама езуіты. Пратэстанты сталі выцясняцца з буйных і дробных пасад, а ў 1602 годзе была забаронена дзейнасць Абшчыны Чэшскіх братоў. Калі ў Асманскай імперыі была адваявана значная частка Венгрыі, Рудольф забараніў там усякае некаталіцкае веравызнанне, што прывяло да паўстання.

Паўстанне супраць Рудольфа і страта ўлады правіць

У 1606 брат імператара Маціяс склаў з венграмі-паўстанцамі пагадненне на ўмовах верацерпнасці, што прывяло да канфлікту з Рудольфам. Супраць імператара ў 1607 годзе была ўтворана канфедэрацыя аўстрыйскіх і венгерскіх саслоўяў, а ў 1608 да яе далучылася Маравія. Бачачы агульную незадаволенасць, Рудольф II думаў прыцягнуць грамадскую думку на свой бок вайной з туркамі.

 
Асабістая карона Рудольфа II, пазней карона Аўстрыйскай імперыі

З гэтай мэтай Рудольф да апошняга моманту зацягваў падпісанне мірнага дагавора з Асманскай імперыяй, спрабуючы знайсці падставы для яго дэнансацыі і аднаўлення вайны супраць турак. Падобныя паводзіны выклікалі агульны рух саслоўяў Венгрыі, Аўстрыі і Маравіі супраць імператара, які захаваў у свае руках толькі адносны кантроль над Чэхіяй, Сілезіяй і Лужыцамі.

Усеагульнае паўстанне працягвала, аднак, быць непазбежным, і сваякі Рудольфа злічылі неабходным адняць у яго ўладу на карысць яго брата Маціяса (красавік 1606 г.), які зрабіў велічэзныя саступкі пратэстантам. Па дагаворы 1608 года Рудольф II аддаў Маціясу Венгрыю, эрцгерцагства Аўстрыйскае і Маравію і абвясціў яго сваім спадчыннікам у Багеміі.

Для ўтрымання за сабой чэхаў Рудольф II вымушаны быў падпісаць 9 ліпеня 1609 г. складзены соймам акт, які атрымаў назву «граматы вялікасці» (Majestätsbrief), так званы маестат[9]. На падставе гэтай граматы ўтраквісты і чэшскія браты былі ураўнаваны ў правах з каталікамі. Чэхі-пратэстанты атрымалі права будаваць храмы, заводзіць вучылішчы, мець свае сіноды і абіраць камітэт з 24 дэфенсораў, па 8 ад кожнага з 3-х саслоўяў сойма. Камітэт павінен быў кіраваць дзеяннямі кансісторыі, кіраваць справамі Пражскага ўніверсітэта, збіраць войска, спаганяць падаткі для яго ўтрымання, а ў выпадку патрэбы — склікаць прадстаўнікоў пратэстанцкага насельніцтва для нарад па агульным справам.

Рудольф II прыдумляў сродкі адняць у Маціяса аддадзеныя яму зямлі, інтрыгаваў супраць яго, але ўсёткі павінен быў адрачыся ад чэшскай кароны. 23 мая 1611 года Маціяс быў каранаваны, а Рудольфу далі пенсію і захавалі за ім знешнюю пашану. Пазбаўлены ўлады, знясілены хваробай і вар’яцтвам (сіфіліс трэцяй ступені), Рудольф II памёр 20 студзеня 1612 года, не пакінуўшы законнага нашчадства, з прычыны таго, што не быў жанаты.

З шасцярых незаконнанароджаных нашчадкаў Рудольфа (ад Кацярыны Страда, дачкі імператарскага антыквара) старэйшы, Юлій Цэзар Аўстрыйскі, атрымаў у спадчыну псіхічную хваробу бацькі і памёр у няволі пасля таго, як з асаблівай жорсткасцю забіў сваю палюбоўніцу.

Рудольф быў пахаваны ў пражскім саборы Святога Віта. Ён быў апошнім манархам, пахаваным у Чэхіі.

Зноскі

  1. Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 17 кастрычніка 2015.
  2. а б Рудольф II // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  3. Rudolf II // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  4. Rudolf II. // RKDartists Праверана 9 кастрычніка 2017.
  5. The Fine Art Archive — 2003. Праверана 1 красавіка 2021.
  6. а б Kindred Britain
  7. Шиндлинг А., Циглер В. Кайзеры. — Ростов-на-Дону: Феникс, 1997. — С. 116. — ISBN 5-222-000222.
  8. Kunstkammers in Europe (англ.)
  9. История южных и западных славян // Под редакцией Г. Ф. Матвеева и З. С. Ненашевой. М.,2008. Т.1, С. 309.

Літаратура правіць

  • Gindely, «Rudolf II» (Прага, 1868);
  • Bezold, «K. Rudolf II und die heilige Liga».
Пры напісанні артыкула выкарыстаны матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Эфрона (1890—1907).
  Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)
 
800 814 840 843 855 875 877 881 887 891
   Карл I Людовік I  —  Лотар I Людовік II Карл II  —  Карл III  —    
891 894 898 899 901 905 915 924 962 973 983
   Гвіда Ламберт Арнульф  —  Людовік III  —  Берэнгар I  —  Атон I Атон II   
983 996 1002 1014 1024 1027 1039 1046 1056 1084 1105 1111 1125 1133 1137 1155
    —  Атон III  —  Генрых II  —  Конрад II  —  Генрых III  —  Генрых IV  —  Генрых V  —  Лотар II  —    
1155 1190 1197 1209 1215 1220 1250 1312 1313 1328 1347 1355 1378 1410
   Фрыдрых I Генрых VI  —  Атон IV  —  Фрыдрых II  —  Генрых VII  —  Людовік IV  —  Карл IV  —    
1410 1437 1452 1493 1508 1519 1530 1556 1564 1576 1612 1619 1637
   Жыгімонт Фрыдрых III Максіміліян I Карл V Фердынанд I Максіміліян II Рудольф II Маціяс Фердынанд II   
1637 1657 1705 1711 1740 1742 1745 1765 1790 1792 1806
   Фердынанд III Леапольд I Іосіф I Карл VI  —  Карл VII Франц I Іосіф II Леапольд II Франц II   

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі