УНОВИС

УНОВИС (Акронім руск.: Утвердители нового искусства; бел.: Сцвярджальнікі новага мастацтва) — авангарднае мастацкае аб’яднанне, створанае Казімірам Малевічам у Віцебску.

«Чорны квадрат» Казіміра Малевіча — эмблема УНОВИС.

Гісторыя

Маніфест УНОВИСа быў апублікаваны Казімірам Малевичем у віцебскім часопісе «Искусство» у 1921 годзе. Аб’яднанне было раннім прыкладам мастацкай групоўкі новага тыпу. Створанае на базе дзяржаўнай установы, што характэрна для савецкага паслярэвалюцыйнага дзесяцігоддзя. Узнікла гэтая групоўка пасля таго, як рэктар новастворанай Народнай мастацкай школы (пазней — Свабодных мастацкіх майстэрняў і, нарэшце, Віцебскага мастацка-практычнага інстытута) Вера Ермалаева запрасіла ў 1919 годзе Казіміра Малевіча для кіраўніцтва жывапіснай майстэрняй. Стваральнік супрэматызму, прыехаўшы ў Віцебск, аб’яднаў навокал сябе групу вучняў (Лазар Лісіцкі, Яўгенія Магарыл, Мікалай Суэцін, Лазар Хідэкель, Ілля Чашнік, Давід Якерсон, Леў Юдзін і інш.), у лік якіх увайшла і сама Ермалаева. Яны ладзілі выстаўкі-абмеркаванні работ выкладчыц і вучняў, філасофскія дыспуты, удзельнічалі ў афармленні горада да рэвалюцыйных святаў. Лаяльнасць і пэўнай «рэвалюцыйнасць» «уновисов» была палітычным фасадам іх супрэматычна-канструктывісцкай праграмы, поўнай незалежнага эстэтычнага містыцызму, нацэленага на «стварэнне чыстага жывапіснага вобраза» (як увасаблення «новай свядомасці»), а не «ўтылітарных неабходнасцей» (Малевіч, 1921). Дызайнерскія распрацоўкі, у тым ліку і наглядная агітацыйная прапаганда, служылі толькі педагагічнымі мадэлямі гэтага ідэала.

Фота сяброў УНОВИС, з Казімірам Малевічам у цэнтры.

Паводле хронікі «Уновиса», складзенай сябрам творчага камітэта («творкома») Іванам Гаўрысам, відаць актыўная работа новай творчай віцебскай арганізацыі: «17 студзеня 1920. Арганізацыйнае пасяджэнне групы маладых кубістаў. 19 студзеня. Група „Молпосновис“, маладыя паслядоўнікі новага мастацтва. 28 студзеня. Зліццё малодшай групы са старэйшай, назва „Посновис“. Работа па рэпытыцыях і пісанню дэкарацый для оперы А. Кручоных „Перамога над сонцам“ і супрэматычнага балета. Мітынгі ў майстэрнях і агульны ў школе аб новым мастацтве. 3 лютага. Прынятая праграма заняткаў у майстэрнях Посновиса. 6 лютага. Выступленне Посновиса з мітынгам-спектаклем („Перамога над сонцам“, супрэматычны балет). 14 красавіка. Паколькі калектыў ёсць не толькі паслядоўнікам новага, але і яго рэвалюцыйным заснавальнікам, назву зацвердзіць Уновис — утвердителей новага мастацтва…». Сваю дачку, якая нарадзілася праз тыдзень, Казімір Малевіч назваў Унай. Чорны квадрат быў эмблемай сяброў «Уновиса», яго прышывалі да рукава.«Уновис» паставіў «Вайну і мір» Уладзіміра Маякоўскага, збіраўся інсцэніраваць «Сон у летнюю ноч» Шэкспіра. Уновис ладзіў мастацкія выстаўкі і канферэнцыі, публікаваў артыкулы сваіх сяброў.

УНОВИС. Чэрвень 1922, Віцебск. Стаяць (злева направа): Іван Чарвінка, Казімір Малевіч, Яфім Раяк, Ганна Каган, Мікалай Суэцін, Леў Юдзін, Яўгенія Магарыл. Сядзяць (злева направа): Міхаіл Векслер, Вера Ермалаева, Ілля Чашнік, Лазар Хідэкель

У 1920 годзе адкрыўся філіял «Уновиса» ў Смаленску (пад кіраўніцтвам мастакоў, мужа і жонкі Уладзіслава Страмінскага і Кацярыны Кобра), а таксама філіялы ў Маскве, Пярмі, Саратаве і некаторых іншых гарадах. Але ўжо дастаткова хутка, праз рэарганізацыю Наркамасветы і яго анты-авангардным зрухам «направа», умовы працы рэзка пагоршыліся. У бытавым плане ў Віцебску таксама ўскладнілася жыццё.

У маі 1922 года адбыўся першы і апошні выпуск вучэбнай установы, з 10 выпускнікоў 8 былі сябрамі «Уновиса». М. Суецін, Лазар Хідэкель, Ілья Чашнік, Леў Юдзін і Н. Коган разам з некалькімі студэнтамі малодшых курсаў летам 1922 года з’ехалі ў Петраград. Віцебская група ўвайшла ў структуры створанага і кіраванага Малевічам ГИНХУКа (Інстытута мастацкай культуры). Параўнаўча кароткачасовая дзейнасць Уновиса стала, аднак, этапнай вяхой у гісторыі сусветнага авангарду, стварыўшы цэлы шэраг радыкальных пераўтварэнняў традыцыйнай мастацкай мовы.

Сябры УНОВИС

• Беластоцкая, Фаня Якаўлеўна
• Бернштэйн, Восіп
• Векслер, Абрам Саламонавіч
• Векслер, Міхаіл Саламонавіч
• Валхонскі, Эфраім Барысавіч
• Гаўрыс, Іван Трафімавіч
• Гандэла, Соня Маркусовна
• Гершон А.
• Гурэцкая, Анастасія Міхайлаўна
• Гуровіч, Эма Ільінічна
• Ермалаева, Вера Міхайлаўна
• Зевін, Леў Якаўлевіч
• Зуперман, Лазар Львовіч
• Іванова, Наталля Іванаўна
• Каган, Ганна Аляксандраўна
• Клёцкіна Л.
• Коган, Ніна Іосіфаўна
• Лерман, Майсей Маркавіч
• Магарыл, Яўгенія Маркаўна
• Малевіч, Казімір Севярынавіч
• Меерсон, Таццяна Якаўлеўна
• Наскоў, Георгій Іванавіч
• Наскоў, Марк Іванавіч
• Рояк, Яфім Майсеевіч
• Саннікаў, Дзмітрый Мікалаевіч
• Сіфман
• Страмінскі, Уладзіслаў
• Суэцін, Мікалай Міхайлавіч
• Хідэкель, Лазар Маркавіч
• Цэйтлін, Майсей Віктаравіч
• Цыперсан, Леў Асіповіч
• Чашнік, Ілля Рыгоравіч
• Чарвінка, Іван Іванавіч
• Эль Лісіцкі
• Элькін ?
• Этынгоф, Іосіф
• Юдзін, Леў Аляксандравіч
• Якерсан, Давід Аронавіч