УНОВИС

УНОВИС (Акронім руск.: Утвердители нового искусства; бел.: Сцвярджальнікі новага мастацтва) — авангарднае мастацкае аб’яднанне, створанае Казімірам Малевічам у Віцебску.

«Чорны квадрат» Казіміра Малевіча — эмблема УНОВИС.

Гісторыя

Маніфест УНОВИСа быў апублікаваны Казімірам Малевичем у віцебскім часопісе «Искусство» у 1921 годзе. Аб’яднанне было раннім прыкладам мастацкай групоўкі новага тыпу. Створанае на базе дзяржаўнай установы, што характэрна для савецкага паслярэвалюцыйнага дзесяцігоддзя . Узнікла гэтая групоўка пасля таго, як рэктар новастворанай Народнай мастацкай школы (пазней — Свабодных мастацкіх майстэрняў і, нарэшце, Віцебскага мастацка-практычнага інстытута) Вера Ермалаева запрасіла ў 1919 годзе Казіміра Малевіча для кіраўніцтва жывапіснай майстэрняй. Стваральнік супрэматызму, прыехаўшы ў Віцебск, аб’яднаў навокал сябе групу вучняў (Лазар Лісіцкі, Яўгенія Магарыл, Мікалай Суэцін, Лазар Хідэкель, Ілля Чашнік, Давід Якерсон, Леў Юдзін і інш.), у лік якіх увайшла і сама Ермалаева. Яны ладзілі выстаўкі-абмеркаванні работ выкладчыц і вучняў, філасофскія дыспуты, удзельнічалі ў афармленні горада да рэвалюцыйных святаў. Лаяльнасць і пэўнай «рэвалюцыйнасць» «уновисов» была палітычным фасадам іх супрэматычна-канструктывісцкай праграмы, поўнай незалежнага эстэтычнага містыцызму, нацэленага на «стварэнне чыстага жывапіснага вобраза» (як увасаблення «новай свядомасці»), а не «ўтылітарных неабходнасцей» (Малевіч, 1921). Дызайнерскія распрацоўкі, у тым ліку і наглядная агітацыйная прапаганда, служылі толькі педагагічнымі мадэлямі гэтага ідэала.

Фота сяброў УНОВИС, з Казімірам Малевічам у цэнтры.

Паводле хронікі «Уновиса», складзенай сябрам творчага камітэта («творкома») Іванам Гаўрысам, відаць актыўная работа новай творчай віцебскай арганізацыі: «17 студзеня 1920. Арганізацыйнае пасяджэнне групы маладых кубістаў. 19 студзеня. Група „Молпосновис“, маладыя паслядоўнікі новага мастацтва. 28 студзеня. Зліццё малодшай групы са старэйшай, назва „Посновис“. Работа па рэпытыцыях і пісанню дэкарацый для оперы А. Кручоных „Перамога над сонцам“ і супрэматычнага балета. Мітынгі ў майстэрнях і агульны ў школе аб новым мастацтве. 3 лютага. Прынятая праграма заняткаў у майстэрнях Посновиса. 6 лютага. Выступленне Посновиса з мітынгам-спектаклем („Перамога над сонцам“, супрэматычны балет). 14 красавіка. Паколькі калектыў ёсць не толькі паслядоўнікам новага, але і яго рэвалюцыйным заснавальнікам, назву зацвердзіць Уновис — утвердителей новага мастацтва…». Сваю дачку, якая нарадзілася праз тыдзень, Казімір Малевіч назваў Унай. Чорны квадрат быў эмблемай сяброў «Уновиса», яго прышывалі да рукава.«Уновис» паставіў «Вайну і мір» Уладзіміра Маякоўскага, збіраўся інсцэніраваць «Сон у летнюю ноч» Шэкспіра. Уновис ладзіў мастацкія выстаўкі і канферэнцыі, публікаваў артыкулы сваіх сяброў.

УНОВИС. Чэрвень 1922, Віцебск. Стаяць (злева направа): Іван Чарвінка, Казімір Малевіч, Яфім Раяк, Ганна Каган, Мікалай Суэцін, Леў Юдзін, Яўгенія Магарыл. Сядзяць (злева направа): Міхаіл Векслер, Вера Ермалаева, Ілля Чашнік, Лазар Хідэкель

У 1920 годзе адкрыўся філіял «Уновиса» ў Смаленску (пад кіраўніцтвам мастакоў, мужа і жонкі Уладзіслава Страмінскага і Кацярыны Кобра), а таксама філіялы ў Маскве, Пярмі, Саратаве і некаторых іншых гарадах. Але ўжо дастаткова хутка, праз рэарганізацыю Наркамасветы і яго анты-авангардным зрухам «направа», умовы працы рэзка пагоршыліся. У бытавым плане ў Віцебску таксама ўскладнілася жыццё.

У маі 1922 года адбыўся першы і апошні выпуск вучэбнай установы, з 10 выпускнікоў 8 былі сябрамі «Уновиса». М. Суецін, Лазар Хідэкель, Ілья Чашнік, Леў Юдзін і Н. Коган разам з некалькімі студэнтамі малодшых курсаў летам 1922 года з’ехалі ў Петраград. Віцебская група ўвайшла ў структуры створанага і кіраванага Малевічам ГИНХУКа (Інстытута мастацкай культуры). Параўнаўча кароткачасовая дзейнасць Уновиса стала, аднак, этапнай вяхой у гісторыі сусветнага авангарду, стварыўшы цэлы шэраг радыкальных пераўтварэнняў традыцыйнай мастацкай мовы.

Сябры УНОВИС

• Беластоцкая, Фаня Якаўлеўна
• Бернштэйн, Восіп
• Векслер, Абрам Саламонавіч
• Векслер, Міхаіл Саламонавіч
• Валхонскі, Эфраім Барысавіч
• Гаўрыс, Іван Трафімавіч
• Гандэла, Соня Маркусовна
• Гершон А.
• Гурэцкая, Анастасія Міхайлаўна
• Гуровіч, Эма Ільінічна
• Ермалаева, Вера Міхайлаўна
• Зевін, Леў Якаўлевіч
• Зуперман, Лазар Львовіч
• Іванова, Наталля Іванаўна
• Каган, Ганна Аляксандраўна
• Клёцкіна Л.
• Коган, Ніна Іосіфаўна
• Лерман, Майсей Маркавіч
• Магарыл, Яўгенія Маркаўна
• Малевіч, Казімір Севярынавіч
• Меерсон, Таццяна Якаўлеўна
• Наскоў, Георгій Іванавіч
• Наскоў, Марк Іванавіч
• Рояк, Яфім Майсеевіч
• Саннікаў, Дзмітрый Мікалаевіч
• Сіфман
• Страмінскі, Уладзіслаў
• Суэцін, Мікалай Міхайлавіч
• Хідэкель, Лазар Маркавіч
• Цэйтлін, Майсей Віктаравіч
• Цыперсан, Леў Асіповіч
• Чашнік, Ілля Рыгоравіч
• Чарвінка, Іван Іванавіч
• Эль Лісіцкі
• Элькін ?
• Этынгоф, Іосіф
• Юдзін, Леў Аляксандравіч
• Якерсан, Давід Аронавіч