Асака ценявая
Асака ценявая[2] (Carex umbrosa) — шматгадовая травяністая расліна, від роду Асака (Carex) сямейства Асаковыя (Cyperaceae).
| Асака ценявая | |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||||
|
Carex umbrosa Host, 1801 | |||||||||||||||||||||
| Сінонімы | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Батанічнае апісанне
правіць | ||||||||||
Батанічная ілюстрацыя Якаба Штурма з кнігі «Deutschlands Flora in Abbildungen», 1796
1 — Carex umbrosa | ||||||||||
.jpg) | ||||||||||
Суквецце
| ||||||||||
Светла-зялёнае ці жаўтавата-зялёная шматгадовая расліна з густадзярністым карэнішчам, без парасткаў.
Шматлікія прамастойныя Сцёблы бліжэй да верхавін шурпатыя, 5—40 см вышынёй[3], невыразна-трохграневыя, пакрытыя ў ніжняй частцы светла-шаравата-бурымі, моцна валакніста расшчэпленымі похвамі адмерлага лісця, карацейшымі за сцябло.
Лісце плоскае, можа быць складзеным, 1,5-3,5 мм шырынёй[3], ліставыя пласцінкі 2-3 мм шырынёй, амаль роўныя сцёблам, адыходзяць ад іх на розных узроўнях.
Суквецце з 2-3 каласкоў: верхні каласок мужчынскі, светлы, ланцэта-булавападобны; ніжнія — жаночыя, з каштанава-бурымі лускавінкамі, на вельмі кароткіх ножках. Мяшэчкі апушаныя, жаўтавата-зялёныя, прадаўгавата-зваротнаяйкападобныя.
Верхні каласок тычынкавы, (0,6[3])1,3—2 см даўжынёй, 3—5 мм шырынёй, светлы, з бледна-іржавымі да белаватых, часам з бурымі лускамі. Песцікавыя каласкі ў ліку 2—3, збліжаныя або трохі расстаўленыя, шчыльныя, з 10—15(20) кветкамі, (0,4[3])0,8—1,5(2) см даўжынёй, яйкападобныя ці даўгаватыя, густыя або друзлыя, сядзячыя ці ніжні на кароткай (да 1 см) ножцы.
Лускі песцікавых каласкоў яйкападобныя, карычневыя і светла-карычневыя, вострыя, са светлым або зялёным кілем, рэдка з кароткай востраканцавінай, карацейшыя за мяшэчак. Мяшэчкі зваротнаяйкападобныя, (2) 2,5-3 мм даўжынёй, у папярочным перасеку тупа-трохграневыя, з 3—8[3] тонкімі невыразнымі жылкамі, ярка-зялёныя, пазней жаўтлява-зялёныя, пакрытыя безуважлівымі мяккімі валасінкамі, з падоўжаным, 0,5-0,7 мм даўжынёй, бурым, наверсе носікам з лёгкай западзінай. Лычыкаў 3, слупок ля аснавання часта трохі патоўшчаны. Ніжні крыючы ліст з кароткай похвай 3-8 мм даўжынёй[3] і вузкалінейнай або шчацінападобнай пласцінкай, карацейшай за суквецце або перавышаючай яго.
Пладаносіць у красавіку-ліпені.
Лік храмасом 2n=62, 66.
Намінатыўны від апісаны з Аўстрыі, Carex umbrosa subsp. pseudosabynensis T.V.Egorova — з поўдня Расійскага Далёкага Усходу, Carex umbrosa subsp. huetiana (Boiss.) Soy — з Паўночна-Усходняй Турцыі і Carex umbrosa subsp. sabynensis (Less. ex Kunth) Kük — з Заходніх Саян.
Распаўсюджанне
правіць | ||||||||||
Асака ценявая ў Берлінскім батанічным садзе
| ||||||||||
Атлантычная Еўропа: Бельгія; Цэнтральная і Паўднёвая Еўропа; Прыбалтыка: Эстонія (наваколлі Тарту); Арктычная частка Расіі: усходняя частка Вяліказямельнай тундры, Карская тундра, Палярны Урал, нізоўі Енісея; Еўрапейская частка Расіі: Ленінградская вобласць, Бранская вобласць, Паўночны і Сярэдні Урал, Нарыльскія горы; Беларусь, месцазнаходжанні сканцэнтраваны пераважна на Палессі: захад і поўдзень вярхоўяў Дняпра; Украіна: Карпаты, Жытомірская вобласць; Каўказ: усе раёны, акрамя Перадкаўказзі; Усходняя Сібір: басейн Ніжняй Тунгускі, Енісейскі камлюк, Якуція на поўнач ад Вілюя, басейн верхняга цячэння Алдана, Прыбайкалле; Далёкі Усход: Прыамур’е, Прымор'е, узбярэжжа Ахоцкага мора, Сахалін, Курыльскія астравы; Заходняя Азія: Паўночна-Заходняя і Усходняя Турцыя; Цэнтральная Азія: Паўночная Манголія; Усходняя Азія: Паўночна-Усходні Кітай, паўвостраў Карэя, Японія.
Расце ў светлых лісцяных і шыракалістых лясах, на палянах, сярод хмызнякоў, на сухіх асакова-рознатраўных лугах, на сырых задзернаваных і шчабністых схілах, на сырых лугавінах сярод прыбярэжных кустоў, у ернікавых тундрах, багністых рэдкалессях, на вапняковых скалах; па схілах, у высакагор’ях і верхняй часткі ляснога пояса, вельмі рэдка ў арктычнай тундры.
Асаблівасці біялогіі
правіцьРасце невялікімі групамі. Цвіце ў канцы красавіка — пачатку мая, пладаносіць у чэрвені. Размнажэнне пераважна насеннае, радзей вегетатыўнае.
Сістэматыка
правіцьУ межах віду вылучаюцца чатыры падвіды[1]:
- Carex umbrosa subsp. huetiana (Boiss.) Soy — Пірэнеі, Балканскі паўвостраў, Турцыя, Каўказ
- Carex umbrosa subsp. pseudosabynensis T.V.Egorova — Расійскі Далёкі Усход, Карэя, Японія
- Carex umbrosa subsp. sabynensis (Less. ex Kunth) Kük — ад Еўрапейскай часткі Расіі да Японіі, Каўказ
- Carex umbrosa subsp. umbrosa — Еўропа
Ва «Флоры СССР»[3] і Ягоравай Т. В.[4] Carex umbrosa subsp. huetiana (Boiss.) Soy і Carex umbrosa subsp. sabynensis (Less. ex Kunth) Kük разглядаюцца як самастойныя віды.
Ахова
правіцьЗанесена ў Чырвоную кнігу СССР з 1978, у Чырвоную кнігу Беларусі з 1981.
Зноскі
- ↑ а б Carex umbrosa у базе даных Батанічных садоў у г. К’ю, Вялікабрытанія (Праверана 14 красавіка 2010)
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 33. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ а б в г д е ё Кречетович В. И. Род 235. Осока — Carex // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор акад. В. Л. Комаров; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1935. — Т. III. — С. 328—330. — 636 + XXV с. — 5 175 экз. (Праверана 14 красавіка 2010)
- ↑ Егорова Т. В. Осоки (Carex L.) России и сопредельных государств (в пределах бывшего СССР). — СПб., Сент-Луис: Санкт-Петербургская ГХФА и Миссурийский ботанический сад, 1999. — С. 252—255. — 772 с. (Праверана 14 красавіка 2010)
Літаратура
правіць
|
Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі і ахоўваецца законам. IV катэгорыя (NT) |
- Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь: Рэдкія і тыя, што знаходзяцца пад пагрозай знікнення віды жывёл і раслін. Мн: БелЭн, 1993. ISBN 5-85700-095-5
- Егорова Т. В. Осоки (Carex L.) России и сопредельных государств (в пределах бывшего СССР). — СПб., Сент-Луис: Санкт-Петербургская ГХФА и Миссурийский ботанический сад, 1999. — С. 252—255. — 772 с.
- Кречетович В. И. Род 235. Осока — Carex // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор акад. В. Л. Комаров; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1935. — Т. III. — С. 328—330. — 636 + XXV с. — 5 175 экз.
- Арктическая флора СССР. Вып. III / Сост. Т. В. Егорова, В. В. Петровский, А. И. Толмачёв, В. А. Юрцев; Под ред. А. И. Толмачёва. — Л.: Наука, 1966. — С. 141—142.