Георгій Цімафеевіч Зацэпін
Георгій Цімафеевіч Зацэ́пін[3] (руск.: Георгий Тимофеевич Зацепин; 28 мая 1917 — 8 сакавіка 2010) — фізік, доктар фізіка-матэматычных навук (1954), акадэмік Акадэміі навук СССР (1981, з 1991 года Расійскай акадэміі навук).
| Георгій Цімафеевіч Зацэпін | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| руск.: Георгий Тимофеевич Зацепин | ||||||||||
| Дата нараджэння | 15 (28) мая 1917 | |||||||||
| Месца нараджэння | ||||||||||
| Дата смерці | 8 сакавіка 2010[1] (92 гады) | |||||||||
| Месца пахавання | ||||||||||
| Грамадзянства | ||||||||||
| Род дзейнасці | фізік, астрафізік | |||||||||
| Навуковая сфера | фізіка | |||||||||
| Месца працы | ||||||||||
| Навуковая ступень | доктар фізіка-матэматычных навук | |||||||||
| Альма-матар | ||||||||||
| Член у |
|
|||||||||
| Прэміі |
  |
|||||||||
| Узнагароды |
|
|||||||||
Біяграфія правіць
Г. Ц. Зацэпін нарадзіўся ў Маскве. У 1941 годзе скончыў фізічны факультэт Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта. Працаваў на авіябудаўнічым заводзе ў Маскве, потым у Іркуцку. У 1944 годзе паступіў у аспірантуру і ў 1950 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Спектр плотностей широких атмосферных ливней». З 1944 года ў Фізічным інстытуце Акадэміі навук СССР (ФІАН) — старшы навуковы супрацоўнік, а з 1945 года па сумяшчальніцтву працуе на нанова створанай кафедры акадэміка Д. У. Скабельцына на фізічным факультэце МДУ. У 1954 годзе абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Ядерно-каскадный процесс как основа развития ШАЛ». З 1958 года прафесар Маскоўскага ўніверсітэта. З 1960 года на пасадзе загадчыка лабараторыяй ФІАН, у 1982—2005 гг. — загадчык кафедрай касмічных прамянёў і фізікі космасу. З 1970 года на пасадзе загадчыка аддзелам лептонаў высокай энергіі і нейтрыннай астрафізікі Інстытута ядзерных даследаванняў АН СССР.
У 1968 годзе Г. Ц. Зацэпін абраны членам-карэспандэнтам Акадэміі навук СССР, у 1981 годзе — яе сапраўдным членам. У 1985—1990 гг. намеснік акадэміка-сакратара Аддзялення ядзернай фізікі, з 1990 года — член бюро.
Памёр Г. Ц. Зацэпін 8 сакавіка 2010 г. Пахаваны на Траякураўскіх могілках у Маскве.
Навуковая дзейнасць правіць
Г. Ц. Зацэпіну належаць навуковыя працы па фізіцы касмічных прамянёў, ядзерных узаемадзеяннях пры высокіх энергіях, фізіцы нейтрына. Стварыў новую методыку даследавання шырокіх атмасферных ліўняў (ШАЛ). У 1960-х гадах, разам з В. А. Кузьміным прадказаў эфект, пазней атрымаўшы назву руск.: Предел Грайзена — Зацепина — Кузьмина[4]. Пад кіраўніцтвам Г. Ц. Зацэпіна і А. Я. Чудакова ў даліне ракі Баксан на Паўночным Каўказе была створана першая ў свеце Нейтрынная лабараторыя, прызначаная для вывучэння мюонаў і нейтрына[4].
З’яўляецца аўтарам больш за 300 навуковых прац[4]. Пад кіраўніцтвам Г. Ц. Зацэпіна абаронены 20 кандыдацкіх і 7 доктарскіх дысертацый[4].
Узнагароды правіць
- Ордэн «За заслугі перад Айчынай» IV ступені
- 2 ордэны Працоўнага Чырвонага Сцяга
- Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі
- Ордэн Пашаны
- Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
- Сталінская прэмія 1951 г.
- Ленінская прэмія (1982 г., за стварэнне Якуцкай устаноўкі па даследаванню касмічных прамянёў)
- Дзяржаўная прэмія Расійскай Федэрацыі 1998 г.
- Медаль Лодзінскага ўніверсітэта (Польшча)
- Медаль Міжнароднага саюза тэарэтычнай і прыкладной фізікі
- Міжнародная прэмія імя Б. М. Патэнкорва
- Прэмія імя М. В. Ламаносава
- Прэмія імя М. А. Маркава
- Залаты медаль імя Д. У. Скабельцына Расійскай акадэміі навук
- Ганаровы прафесар Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта
- Ганаровы прафесар Турынскага ўніверсітэта (Італія)
Імя вучонага занесена ў Кнігу Гонару Інстытута ядзерных даследаванняў РАН[4].
Зноскі
- ↑ http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-584.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12
- ↑ Зацепин Георгий Тимофеевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7.
- ↑ а б в г д Биография Георгия Тимофеевича Зацепина (руск.) на сайце Інстытута ядзерных даследаванняў Расійскай акадэміі навук
Літаратура правіць
- Зацэпін Георгій Цімафеевіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — С. 26. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
Спасылкі правіць
- Биография Георгия Тимофеевича Зацепина (руск.) на сайце Інстытута ядзерных даследаванняў Расійскай акадэміі навук
- Зацепин Георгий Тимофеевич // Центр военно-политических исследований МГИМО (руск.)
- Георгий Тимофеевич Зацепин (руск.) // Газета «Советский физик» на сайце Фізічнага факультэта Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя М. В. Ламаносава
- Профіль на сайце Расійскай акадэміі навук (руск.)
- Георгий Тимофеевич Зацепин (28.5.1917—8.3.2010) // Космический мемориал (руск.)