Вікіпедыя

Навальніца (РЭБ)

Навальніца (руск.: Гроза) — серыя комплексаў і сродкаў радыёэлектроннай барацьбы ад беларускага ААТ «КБ Радар».

Навальніца/Граза

Комплексы «Z1» (пярэдні план) і «Св» (задні план) на выставе «MILEX-2021».
Тып: комплексы і сродкі радыёэлектроннай барацьбы
Краіна: Сцяг Беларусі Беларусь
Гісторыя службы
Гады эксплуатацыі: з 2017
Выкарыстоўвалася:

 Беларусь

 Сірыя

 Азербайджан

 Лівія

 ААЭ

Войны і канфлікты: Грамадзянская вайна ў Сірыі, Грамадзянская вайна ў Лівіі, Канфлікт у Нагорным Карабаху
Гісторыя вытворчасці
Вытворца: Канструктарскае бюро «Радар»
Гады вытворчасці: з 2016

Гісторыя

правіць

Беларусь актыўна вывучала досвед Украіны ў Данбаскім і Расіі ў Сірыйскім канфліктах[4]. На падставе вывучаных падзей камандаванне зрабіла выснову, што ў сучаснай вайне вырасла роля і значнасць радыёэлектроннай барацьбы і дронаў (гл. Ваеннае прымяненне БПЛА), у сувязі з чым пачалося актыўнае развіццё айчынных галін як беспілотных апаратаў, так і РЭБ[5]. Апошнім займалася кампанія «КБ Радар», заснаваная яшчэ ў 2006 годзе. За дзесяць гадоў існавання яна змагла стаць вядучым прадпрыемствам ваенна-прамысловага комплексу краіны ў галіне радыёлакацыі, сродкаў радыёкантролю і радыёэлектроннай барацьбы[6]. Кіраўніцтва надало асаблівую ўвагу пагрозе з боку беспілотнікаў. Пры гэтым новыя распрацоўкі павінны былі арыентавацца і на экспартныя пастаўкі. Як адзначаў у інтэрв’ю ТАСС спецыяліст па знешнеэканамічнай дзейнасці КБ «Радар» Валерый Гардзей, у сучаснасці павялічылася даступнасць мультыкоптараў для абывацеляў, якія часам выкарыстоўваюцца для відэаздымкі і сачэння, а таксама ў тэрарыстычных актах, атакуючы асобныя мэты[7].

Варта адзначыць, што і да гэтага меліся добра развітыя тэхналогіі ў сферы радыёэлектроннай барацьбы. Існавалі комплексы беларускай вытворчасці падаўлення сігналаў спадарожнікавай навігацыі[8] Па асобных меркаваннях, пераважна ў беларускіх крыніцах, менавіта з дапамогай абсталявання, якое выраблялася КБ «Радар», у 2012 годзе СПА Ірана атрымалася выканаць прымусовую пасадку амерыканскіх БПЛА Sentinel і ScanEagle, што вялі разведку над тэрытарыяльнымі водамі краіны. Іранцы з дапамогай магутнай перашкоды разарвалі канал спадарожнікавай сувязі паміж беспілотнікам і станцыяй наземнага кіравання ў ЗША. Скарыстаўшыся тым, што ў работы аўтапілота выкарыстоўваецца GPS, іранскія вайскоўцы праз гэтую сістэму навігацыі змаглі перадаць ілжывыя сігналы глабальнага пазіцыянавання. У выніку кіруючая праграма БПЛА палічыла, што ён ужо прыбыў да месца базавання, і зрабіла пасадку на тэрыторыі Ірана. Ускосным пацвярджэннем датычнасці беларускіх распрацовак РЭБ да пасадкі амерыканскіх беспілотнікаў з’яўляецца таксама і рэакцыя Дзярждэпартамента ЗША — у дачыненні да КБ «Радар» былі неадкладна ўжыты часовыя санкцыі[9][10].

Тым не менш для новых сістэм патрабаваліся дадатковыя баявыя ўласцівасці, новыя тэхналагічныя магчымасці і большая эфектыўнасць[8]. У 2016 годзе прадпрыемства «КБ Радар» пачало распрацоўку серыі «Навальніца». У кастрычніку гэтага года прайшоў аператыўны збор каманднага складу Узброеных Сіл Беларусі, у рамках якога прамысловасць паказала найноўшыя ўзоры ўзбраенняў і тэхнікі. Сярод іншых распрацовак камандаванню паказалі першую распрацоўку «КБ Радар» — самаходную станцыю РЭБ пад літарным пазначэннем «С»[11]. У наступны час з’явіліся і іншыя вырабы. Усе яны дэманстраваліся на розных ваенных выставах, такіх як MILEX (Мінск)[12] і IDEX (Дубай)[13]. У 2017 годзе прататыпы вырабаў сямейства «Навальніца» адпраўлены на выпрабаванні ў сілавыя структуры. Пазней апараты серыі былі прыняты на ўзбраенне. Крыху пазней наладзіўся экспарт прадукцыі. Дзякуючы замежным продажам «Навальніцы» Беларусь стала другой краінай у свеце (пасля Кітая), якая экспартавала супрацьдроннае ўзбраенне[14].

Характэрна, што распрацоўка новых узбраенняў для процідзеяння дронам заняла ўсяго толькі некалькі месяцаў дзякуючы вялікаму досведу КБ «Радар» у вобласці стварэння сродкаў радыёэлектроннай барацьбы[15].

Вырабы

правіць
  • Навальніца-С — самаходная станцыя радыё-электроннай барацьбы, прызначаная для выяўлення, адсочвання, падаўлення каналаў кіравання і навігацыйных сістэм беспілотных лятальных апаратаў. Грунтуецца на аўтамабільным шасі. Прапануецца прымяненне двухвосевага мікрааўтобуса з патрабаванымі характарыстыкамі рухомасці, на якім размяшчаецца ўсё неабходнае абсталяванне. Унутры кабіны змяшчаюцца сродкі кіравання і апрацоўкі сігналу. За межамі корпуса машыны-носьбіта прысутнічаюць некалькі апорных прылад, у тым ліку дзве тэлескапічныя мачты, пры дапамозе якіх антэны прапануецца падымаць на рабочую вышыню. На мачтах машыны-носьбіта змяшчаюцца два асноўных антэнных блока. У цэнтральнай частцы даху размяшчаецца антэна, змешчаная пад паўсферычным абцякальнік. Яна звязаная з модулем радыётэхнічнай разведкі і адказвае за выяўленне радыёсігналаў. Разам з перадатчыкам перашкод ужываецца другая антэнная прылада, якая мае ў сваім складзе скрынчаты кажух і антэну. Гэта прылада можа наводзіцца па азімуце. Таксама ёсць трэцяя стойка невялікай вышыні, на якой размешчаны оптыка-электронныя сродкі назірання.
  • Навальніца-6 — станцыя перашкод радыёкіравання і сувязі. Прызначана для пошуку, выяўлення і радыёпадаўлення ліній радыёсувязі, якія працуюць на фіксаваных частотах і ў рэжымах адаптыўнай і праграмнай перабудовы рабочай частоты. У склад уваходзіць выяўляльнік-пеленгатар з прыёма-пеленгатарнай антэна-фідэрнай сістэмай (АФС), два аўтаматызаваных рабочых месца аператараў, дзесяціканальны радыёперадатчык з сямю перадачыкамі АФС, камплект апаратуры сувязі і перадачы даных, камплект апаратуры электрасілкавання і жыццезабеспячэння, аўтамабільнае шасі з двума электрастанцыямі і кузавам-фургонам.
  • Навальніца-Р (таксама мадыфікацыя Навальніца-Р2) — радыёэлектронная стрэльба для барацьбы з мультыкоптэрмі. Прызначана для выкарыстання ў барацьбе з малапамернымі дронамі. Забяспечвае радыёпадаўленне каналаў кіравання дронаў і бартавой апаратуры спадарожнікавых навігацыйных сістэм. Карыстальнік стрэльбы пры выяўленні мультыкоптара ў зоне бачнасці ўключае харчаванне перадатчыка, наводзіць стрэльбу на мультыкоптар з дапамогай усталяванага на ім каліматарнага прыцэла і націскае кнопку ўключэння выпраменьвання. Ва ўмовах уздзеяння перашкод мультыкоптар ажыццяўляе вымушаную пасадку (неабходны час уздзеяння для ажыццяўлення пасадкі залежыць ад тыпу мультыкоптара). Блок фарміравання перашкод сігналаў і акумулятарная батарэя ўстаноўлены ў пераносны кантэйнер, упакаваны для пераноскі ў заплечнік. Органы кіравання для ўключэння харчавання, а таксама для ўключэння выпраменьвання ўстаноўлены на корпусе стрэльбы. «Навальніца-Р» абсталявана каліматарным прыцэлам.
  • Навальніца-3 — комплекс для абароны стратэгічных аб’ектаў ад мультыкоптараў. Комплекс забяспечвае зону выяўлення з радыусам не менш 500—1000 м ад цэнтра ахоўнага аб’екта, зону блакавання палёту БПЛА з радыусам не менш 300—500 м, выяўленне і пеленгацыю наземных пунктаў кіравання БПЛА (месцазнаходжанне аператара).
  • Навальніца-О — комплекс выяўлення аператараў БПЛА. Прызначаны для аўтаматызаванага пошуку на мясцовасці і відэарэгістрацыі аператараў мультыкоптараў. Складаецца з лятучай платформа на базе квадракоптара Matrice 210 з пеленгатарнай антэнай, двухканальным лічбавым радыёпрымачом і відэакамерай, пульта кіравання з планшэтным кампутарам, кейс-кантэйнера для перавозкі, спецыяльнага праграмнага забеспячэння для планшэтнага кампутара.
  • Навальніца-Z1 — мабільная сістэма абароны аб’ектаў ад беспілотных лятальных апаратаў. Яна аўтаматычна кантралюе частоты, на якіх працуюць найбольш распаўсюджаныя БПЛА. Пры з’яўленні дронаў комплекс распазнае іх сігналы і аўтаматычна душыць каналы кіравання, перадачы даных, а таксама навігацыю. У выніку ўздзеяння яны альбо падаюць, альбо ажыццяўляюць вымушаную пасадку, альбо ляцяць «дадому». Акрамя таго, важнай вартасцю сістэмы з’яўляецца магчымасць пастаноўкі дэзынфармацыйных перашкод навігацыі для стварэння беспалётнай зоны для БПЛА.

Выкарыстанне

правіць
 
Комплекс РЭБ «Навальніца-С» на забеспячэнні супрацьдроннай абароны мерапрыемства да Дня горада ў Мінску. Праспект Перамогі, плошча Палаца спорту (плошча кірмашоў на Нямізе). 10 верасня 2022.

Ахова мяжы

правіць

23 кастрычніка 2020 года памежнікі заставы «Знаменка» Брэсцкай пагрангрупы з дапамогай радыёэлектроннай стрэльбы «Навальніца-Р2» перахапілі гексакоптэр, які выкарыстоўваўся для перакідання цыгарэт праз беларуска-польскі ўчастак мяжы[16]. 22 лютага 2021 года яшчэ адзін дрон з грузам кантрабандных цыгарэт быў перахоплены ў Камянецкім раёне каля вёскі Чыжэвічы. 6 красавіка на беларуска-польскай мяжы ў Брэсцкім раёне недалёка ад вёскі Сычы перахоплены трэці беспілотнік. Вінтакрылы лятальны апарат прызначаўся для незаконнай перапраўкі тытунёвых вырабаў[17].

18 мая на мяжы з Літвой радыёэлектроннай стрэльбай збіты беспілотнік НАТА. Адзначалася, што гэта ўжо не першы выпадак, калі робіцца спроба выкарыстання беспілотнікаў-шпіёнаў паблізу межаў Беларусі. Як заявіў намеснік начальніка Генштаба УС Беларусі Ігар Кароль, на працягу тыдня робіцца каля 30 спробаў незаконнага выкарыстання дронаў Паўночнаатлантычнага альянсу[18][19].

Баявыя дзеянні

правіць

Комплексы серыі актыўна пастаўляюцца за межы Беларусі, што стала следствам іх прымянення ў розных ваенных канфліктах.

Яшчэ ў маі 2018 года сталі паступаць паведамленні аб удзеле комплексаў «Навальніца-С» у сірыйскім канфлікце, дзе яны былі выкарыстаны ўрадавай арміяй Башара Асада ў барацьбе з амерыканскімі дронамі, руйнуючы сістэмы сувязі і выводзячы з ладу самалёты РЭБ Lockheed EC-130H Compass Call. Аднак дадзеная інфармацыя застаецца пакуль не даказанай[8]. Першы задукументаваны выпадак з комплексамі «Навальніца» адбыўся 18 жніўня 2020-га, калі ў небе над заходняй часткай правінцыі Ідліб былі адначасова страчаны адразу два амерыканскія ўдарна-разведвальныя дроны MQ-9 Reaper («Жнец»), якія выляталі парай на баявое заданне з ракетамі AGM-114R9X на борце[20][21].

Летам таго ж года ў сеткі з’явіліся фатаграфіі сістэм «С» і «6» у Лівія, што прымяняліся Лівійскай нацыянальнай арміяй Халіфа Хафтара супраць турэцкіх беспілотнікаў войскаў Фаіза Сараджа. «Навальніца» трапіла туды з ААЭ, якія ў сваю чаргу закупілі сістэмы непасрэдна ў Беларусі[22]. Паводле звестак прыхільнікаў Хафтара, пры дапамозе гэтых комплексаў былі абясшкоджаны 11 варожых апаратаў[23]. Калумніст газеты «Военно-промышленный курьер» Віталь Арлоў са спасылкай на неназваныя крыніцы заявіў, што за перыяд 2019—2020 гадоў колькасць абясшкоджаных беспілотнікаў меркавана большая, і сістэмы «Навальніца» могуць быць датычны да страты 78 ударных БПЛА «Байрактар ТБ-2» і двух MQ-9 Reaper, якія выкарыстоўваліся ВПС ЗША і Італіі для разведвальных палётаў у зоне баявых дзеянняў[24]. У той жа час частка з названага збіта расійскім ЗРК «Панцыр»[25].

Ужо восенню беларускія комплексы выкарыстоўваліся арміяй Азербайджана падчас Карабахскага канфлікту. Паведамлялася, што «Навальніца-С» у пачатку лістапада знішчыла адзін армянскі беспілотнік у Тавузскім раёне. Таксама дзякуючы комплексам «6» былі паспяхова падушаны сродкі СПА, якія знаходзіліся на ўзбраенні Нагорнага Карабаха і Арменіі, уключаючы зенітныя ракетныя комплексы «Аса», «Тор» і С-300[26]. Сістэмы былі набыты яшчэ ў 2018 годзе[27][28].

Ацэнкі

правіць

У студзені 2019 года беларускі вайсковы эксперт Аляксандр Алесін высока ацаніў серыю «Навальніца», назваўшы яе «адной з самых перадавых сістэм РЭБ»[29]. У сакавіку 2020 года «Рамблер» выпусціў крытычны артыкул пра магчымасці беларускіх сістэм. На думку рэдакцыі, ваенна-прамысловы комплекс краіны слабы, а распрацоўкі серыі «наўрад ці выратуюць краіну ад беспілотнікі ў выпадку рэальнага ваеннага канфлікту», так як яны неэфектыўныя[30]. Аднак з прыходам паведамленняў аб паспяховым ужыванні комплексаў у «гарачых кропках» гэта зацвярджэнне было пастаўлена пад сумнеў. Так расійская газета «Военно-промышленный курьер» адзначала кампактнасць і малапрыкметнасць беларускіх комплексаў у параўнанні з іншымі аналагамі. Нібыта падчас ліквідацыі амерыканскіх дронаў у Ідлібе іх вылучэнне на пазіцыю ваенныя ЗША не змаглі засекчы[31].

Крыніцы

правіць
  1. ↑ Дартя Титова. На вооружение армии поступили комплексы для борьбы с беспилотниками // СБ. Беларусь Сегодня : газета. — 19 мая 2019.
  2. ↑ Сергей Мощик. Белорусская «Гроза». Брестским РЭБовцам – 15 лет! // Вечерний Брест : газета. — 27 января 2022.
  3. ↑ Во внутренние войска поступили системы противодействия беспилотникам
  4. ↑ При разработке нового плана обороны Белоруссии учли опыт конфликта на Украине // Интерфакс, 19 декабря 2019
  5. ↑ Наталья Пахамович. Радиоэлектронная борьба в современной белорусской армии // СБ. Беларусь Сегодня, 15 декабря 2015
  6. ↑ Гісторыя ААТ «КБ Радар» на афіцыйным сайце кампаніі Архівавана 21 лютага 2019.
  7. ↑ Белоруссия запускает в серию радиоэлектронные ружья для борьбы с беспилотниками // ТАСС, 14 мая 2017
  8. ↑ а б в Беларусь выходит в лидеры на рынке средств радиоэлектронной борьбы, Не исключено, что белорусская электроника двойного назначения применялась в ходе боевых действий в Сирии (4 мая 2018)
  9. ↑ Сергей Острына. Белорусская «Гроза» всех беспилотников // Новости ВПК, 14 ноября 2016
  10. ↑ Посадить американский беспилотник Ирану помогли белорусские технологии? // belvpo (15 декабря 2011) Архівавана 28 сакавіка 2019.
  11. ↑ Системы борьбы с БПЛА «Гроза-С» и «Гроза-Р» (Беларусь) // Военное обозрение, 28 февраля 2017
  12. ↑ Противодронное ружье, которое похвалил Лукашенко, представят на MILEX-2019 // Sputnik Belarus, 19 марта 2019
  13. ↑ На вооружение армии поступили комплексы для борьбы с беспилотниками // Газета «Рэспубліка», 16 мая 2019
  14. ↑ Александр Николайчук. Беларусь займется экспортом оружия против беспилотников // Digital Report, 10 мая 2017
  15. ↑ Александр Алесин. Средства радиоэлектронной борьбы: «чума» на ваши дроны // Белрынок : онлайн-ресурс. — 9 марта 2017.
  16. ↑ На белорусско-польской границе радиоэлектронным ружьем «сбили» дрон с сигаретами // Onliner, 26 октября 2020
  17. ↑ Самодельный дрон с контрабандой перехватили пограничники в Брестском районе // Sputnik Belarus, 7 апреля 2021
  18. ↑ Белорусские пограничники сбили беспилотник-шпион НАТО на границе с Литвой
  19. ↑ Белоруссия сбила дрон-шпион НАТО
  20. ↑ Белорусская «Гроза-С» в Сирии вырвала зубы у американских «Жнецов» // Discred, 15 сентября 2020
  21. ↑ Нина Лукашева. СМИ: Беларусь поставляла в Сирию комплексы «Гроза-С» // Актуальные новости, 8 сентября 2020
  22. ↑ Белорусские системы РЭБ выводят из строя турецкие дроны над Ливией // Avia.pro, 27 июня 2020
  23. ↑ Белорусская «Гроза» засветилась в воюющей Ливии Архівавана 17 студзеня 2021. // Naviny.by, 12 июля 2020
  24. ↑ Виталий Орлов. Хитрые минские «Грозы» Архівавана 29 жніўня 2021. // Газета "Военно-промышленный курьер", выпуск № 31 (894) за 17 августа 2021 года.
  25. ↑ Боевое применение белорусских комплексов РЭБ. Не факт.(недаступная спасылка)
  26. ↑ Азербайджан белорусскими «Грозами» глушил армянскую ПВО — видео // EADaily, 23 ноября 2020
  27. ↑ В Азербайджане рассказали о том, что сбивают беспилотники Армении при помощи белорусских комплексов "Гроза-С" (4 ноября 2020)
  28. ↑ Азербайджанцы используют белорусские системы РЭБ для уничтожения армянских дронов // Аргументы недели, 4 ноября 2020
  29. ↑ СМИ: «Белорусский убийца армянских БПЛА поступил на вооружение Азербайджана» Архівавана 14 студзеня 2019. // Белорусский партизан, 11 января 2019
  30. ↑ Белорусские комплексы РЭБ будут неэффективны в условиях реальной войны // Рамблер, 2 марта 2020
  31. ↑ Белорусские комплексы РЭБ прославились в Сирии Архівавана 27 лютага 2021. // Газета «Военно-промышленный курьер», 9 сентября 2020

Літаратура

правіць

Спасылкі

правіць
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Навальніца_(РЭБ)&oldid=4764520"