Палітыка Вялікабрытаніі
Вялікабрытанія — унітарная парламенцкая дэмакратыя, канстытуцыйная манархія. Брытанская каралева Лізавета II царуе з 1952 года і з'яўляецца самым доўгакіруючым лідарам планеты.[1] Злучанае Каралеўства cкладаецца з чатырох гістарычных абласцей, што маюць свае ўрады і карыстаюцца шырокай аўтаноміяй: Англія, Шатландыя, Уэльс і Паўночная Ірландыя са сталіцамі ў Лондане, Эдынбургу, Кардыфе і Белфасце адпаведна. Востраў Мэн і Нармандскія астравы фармальна не ўваходзяць у склад Злучанага Каралеўства, з'яўляючыся "Кароннымі землямі". 14 раскіданых па ўсім свеце заморскіх тэрыторый — рэшткі Брытанскай каланіяльнай імперыі, што калісьці займала чвэрць населенай сушы.
.jpg)
Роля на міжнароднай арэне правіць
У XVIII стагоддзі першая краіна, закранутая Прамысловай рэвалюцыяй, у XIX стагоддзі — самая магутная дзяржава свету, Вялікабрытанія і сёння застаецца сусветным палітычным, эканамічным і культурным цэнтрам. Гэта ядзерная дзяржава з 1952 года (прызнаная ў адпаведнасці з Дагаворам аб нераспаўсюдзе ядзернай зброі 1968 года), сталы член Савета Бяспекі ААН. З'яўляецца членам Вялікай Сямёркі, АЭСР. Як былая метраполія Брытанскай імперыі, сёння ачольвае Садружнасць нацый. У 1973 увайшла ў склад ЕС, у 2016 вырашыла пакінуць арганізацыю. Працэдура Брэксіта аказалася складанай і пакутлівай.
Дзяржаўны лад правіць
Адметнай характарыстыкай дзяржаўнага ладу Вялікабрытаніі з'яўляецца адсутнасць якога-небудзь адзінага дакумента, які можна было б назваць асноўным законам краіны, не існуе пісьмовай Канстытуцыі, больш таго, не існуе нават дакладнага пераліку дакументаў, якія адносіліся б да Канстытуцыі. Адносіны паміж народам і ўрадам рэгулююцца заканадаўчымі актамі, няпісанымі законамі і канвенцыямі. Важную ролю адыгрываюць статуты, пагадненні і міжнародныя дамовы. Адсутнасць Канстытуцыі дазваляе парламенту вельмі лёгка змяняць старыя і прымаць новыя законы. Ніводзін закон, прыняты аднойчы парламентам, не мае недатыкальнасці і можа быць зменены будучым парламентам.
Каралева правіць
Вялікабрытанія — парламенцкая манархія на чале з каралевай. Лізавета ІІ з Вінзарскай дынастыі, якая ўзышла на прастол у 1952, з'яўляецца самым доўгакіруючым і адначасова найстарэйшым у свеце лідарам дзяржавы на сённяшні дзень. Акрамя Вялікабрытаніі, Лізавета ІІ дэ-юрэ кіруе яшчэ 15 дзяржавамі свету — Аўстраліяй, Новай Зеландыяй і інш., вядомымі як Каралеўствы Садружнасці. Хоць Каралева і не мае рэальнай улады, ёй належыць "права раіць, заахвочваць і папярэджваць".
Заканадаўчая ўлада правіць
Заканадаўчы орган — двухпалатны парламент (абіраная Палата абшчын і прызначаемая Палата лордаў — 650 і 780 крэслаў адпаведна). Закон, для таго каб быць прынятым, мусіць прайсці чытанні ў абедзвюх палатах і затым атрымаць каралеўскую санкцыю. Брытанская парламенцкая сістэма вядома як Вэстмінстэрская, яна легла ў аснову функцыянавання ўсіх парламенцкіх дэмакратый свету. Парламент з'яўляецца вышэйшым органам улады на ўсёй тэрыторыі дзяржавы, нягледзячы на наяўнасць у Шатландыі, Уэльсе і Паўночнай Ірландыі ўласных кіраўнічых адміністрацыйных структур.
Выканаўчая ўлада правіць
Урад узначальвае прэм'ер-міністр. Крэсла прэм'ера звычайна займае лідар партыі або кааліцыі, якой належыць бальшыня ў Палаце абшчын. Прэм'ер-міністр, як правіла, са спісу сваёй партыі або кіруючай кааліцыі, прызначае кабінет міністраў, што фармальна пацвярджаецца манархам.
Палітычныя партыі правіць
У канцы ХХ – пачатку ХХІ стагоддзя галоўную ролю у палітычным жыцці Вялікабрытаніі гуляюць партыі лейбарыстаў і кансерватараў. Лейбарысцкая партыя, што прадстаўляе традыцыі брытанскага сацыялізму, знаходзілася ва ўладзе ў 2000-х (Прэм'ер-міністры Тоні Блэр (1997–2007) і Гордан Браўн (2007–2010)). У 2010-х рэй у брытанскай палітыцы вядзе Кнсерватыўная партыя (Прэм'еры Дэвід Кэмеран (2010–2016) і Тэрэза Мэй (2016–2019)). Ліберальная партыя, што была ўплывовай сілай у ХVIII – пачатку ХХ стагоддзя, сёння мае няшмат прыхільнікаў, а па колькасці крэслаў у парламенце ў 2015,17 нават саступае левацэнтрысцкай Шатландскай нацыянальнай партыі. Астатнія месцы займаюць партыі ўскраін: валійская партыя Plaid Cymru і ірландскія Дэмакратычная юніянісцкая партыя і ультрарэспубліканская Шын Фейн, дэпутаты ад якой не займаюць сваіх крэслаў праз неабходнасць прысягаць на вернасць каралеве.
Знешняя палітыка правіць
Астраўное геаграфічнае становішча паўплывала на ход брытанскай гісторыі ды на рысы брытанскага характару. І ў ХХІ стагоддзі Вялікабрытанія, хоць і рухаючыся ў агульнаеўрапейскім цывілізацыйным накірунку, часта назірае за гэтым рухам з узбочыны. Нягледзячы на членства ў Еўрапейскім саюзе ў 1973–2019, астраўляне ані перайшлі на еўра, ані сталі часткай Шэнгенскай зоны. Міграцыйны крызіс сярэдзіны 2010-х і ўнутрыеўрапейскія супярэчнасці падштурхнулі Вялікабрытанію да выхаду з ЕС. З іншага боку, дзяржава захоўвае вельмі важную ролю ў свеце ў сілу гістарычнай інерцыі — як былая метраполія Брытанскай імперыі, ачольваючы Садружнасць Нацый; а таксама той ролі, якую англійская мова мае ў сучасным свеце; эканамічнай і фінансавай, а таксама, культурнай і медыйнай значнасці.
Беларуска-брытанскія адносіны правіць
Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Злучаным Каралеўствам былі ўсталяваны 27 студзеня 1992 года. У ліпені 1993 года было адкрыта беларускае Генеральнае консульства у Лондане, якое ў чэрвені 1994 года было пераўтворана ў Пасольства Рэспублікі Беларусь у Злучаным Каралеўстве Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі. Першым паслом Рэспублікі Беларусь у Вялікабрытаніі стаў Уладзімір Сянько. Амбасада Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі ў Мінску функцыянуе з 1993 года па адрасе Карла Маркса 37. У 2013 годзе паслом Беларусі ў Вялікабрытаніі прызначаны Сяргей Алейнік. Амбасабар Злучанага Каралеўства ў Мінску — Фіёна Гіб.[2]
У першыя гады развіцця адносінаў паміж Беларуссю і Вялікабрытаніяй адбываўся даволі інтэнсіўны палітычны дыялог. У снежні 1994 года Вялікабрытанію наведаў Старшыня Вярхоўнага Савету, а ў траўні 1995 г. — Прэм'ер-міністр Рэспублікі Беларусь Міхаіл Чыгір. Былі падпісаны інвестыцыйныя пагадненні. Злучанае Каралеўства адным з першых у ЕС ратыфікавала пагадненне аб партнёрстве і супрацоўніцтве Беларусі з ЕС у 1996. У лістападзе 2008 для ўдзелу ў першым інвестыцыйным форуме ў Лондане Брытанію наведаў беларускі Прэм'ер Сяргей Сідорскі.
У кастрычніку 2016 г. адбыўся візіт у Рэспубліку Беларусь Прынца Майкла Кенцкага, падчас якога ён быў прыняты Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь А.Р. Лукашэнкам. У сакавіку 2018 Міністр замежных справаў Беларусі Уладзімір Макей наведаў Лондан, дзе сустрэўся з брытанскім калегам Борысам Джонсанам.[3]
Адным з першых з Мінскам парадніўся англійскі горад Нотынгем, пабрацімам Гомеля стаў шатландскі горад Абердзін.