Пярну

Пя́рну (эст.: Pärnu) — партовы горад на паўднёвым захадзе Эстоніі, цэнтра павета Пярну. Насельніцтва — 44 024 жыхароў (2009). Пярну — галоўны порт Эстоніі на ўзбярэжжы Балтыйскага мора. Знаходзіцца на аднайменнай рацэ і Саўзе, на шляху з Рыгі ў Талін.

Горад Пярну эст.: Pärnu Герб Сцяг Краіна Эстонія Павет Павет Пярну Каардынаты 58°23′05″ пн. ш. 24°31′07″ у. д. Заснаваны 1251 Першая згадка 1241 Плошча 32,22 км² Вышыня цэнтра 10 м Насельніцтва 44 083 чалавек (2009) Шчыльнасць 1366,4 чал./км² Нацыянальны склад эстонцы Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Аўтамабільны код F Афіцыйны сайт parnu.ee Пярну на карце Эстоніі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Заснаваны ў 1241 годзе рыцарамі Тэўтонскага ордэна. У 1562 годзе захоплены шведамі, у 1565 годзе на кароткі час быў заняты лівонскімі рыцарамі, у 1575 — захоплены маскоўцамі. Вызвалены мясцовай шляхтай і вялікалітоўскімі войскамі. З 1582 года частка Інфлянтаў як кандамініўма Вялікага Княства Літоўскага і Кароны Польскай. З 1598 годзе парнаўскі ваявода і кашталян ўваходзілі ў сенат Рэчы Паспалітай.

У 1600 годзе захоплены шведамі. У 1609 годзе вызвалены вялікалітоўскімі войскамі пад камандаваннем Я. К. Хадкевіча. З 1598 года староства трымаў Леў Сапега, які перапрадаў яго Янушу Кішцы ў 1610 годзе. Падчас войнаў Пярну неаднойчы пераходзіў з рук у рукі пакуль у 1617 годзе амаль на сто гадоў не стаў шведскім.

У 1699—1710 гадах у Пярну часова знаходзіўся Тартускі ўніверсітэт. Аднак падчас Вялікай Паўночнай вайны, у 1710 годзе горад быў захоплены маскоўцамі і заставаўся ў складзе Расіі да абвяшчэння незалежнасці Эстоніяй у 1918 годзе.

Клімат

Клімат Пярну характарызуецца мяккай зімой і дажджлівым, халаднаватым летам. Адносная вільготнасць паветра — 81 % (ад 71 % у маі да 88 % у лістападзе—снежні).

Клімат Пярну (1971—2000 гг.)
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Абсалютны максімум, °C	7,7	8,3	13,8	26,2	30,5	32,6	31,6	31,0	28,0	22,4	12,0	7,9	32,6
Сярэдні максімум, °C	−1,5	−1,7	2,0	8,4	15,9	19,9	21,7	20,5	15,1	9,4	3,5	0,0	9,4
Сярэдняя тэмпература, °C	−3,9	−4,7	−1,2	4,1	11,1	15,4	17,5	16,5	11,5	6,6	1,5	−2,1	6,0
Сярэдні мінімум, °C	−6,4	−7,3	−4	0,9	6,6	11,2	13,6	12,9	8,3	4,1	−0,6	−4,5	2,9
Абсалютны мінімум, °C	−32,7	−30,6	−23,9	−10,7	−3,5	1,6	5,7	4,2	−3,1	−10,3	−18	−34,5	−34,5
Норма ападкаў, мм	53,3	38,6	40,8	39,5	37,2	62,4	78,1	72,3	69	77,5	74,9	67,7	711,3
Крыніца: «EMHI»

Насельніцтва

Год Колькасць 1974 49 000 1997 52 000 2000 54 200 2011 39 728 Год Колькасць 2012 40 401 2014 40 005 2015 39 784 2016 39 828 Год Колькасць 2017 39 620 2018 39 375 2019 39 438 2020 39 605 Год Колькасць 2023 41 226 2024 41 520

Культура

• «Эндла»
• Пярнуская канцэртная зала
• Пярнуская цэнтральная бібліятэка

Памятныя мясціны

• Пярнуская ратуша
• Віла Амендэ
• Царква Святой Кацярыны
• Царква Святой Лізаветы
• Праабражэнскі сабор
• Чырвоная вежа
• Пярнуская гразелячэбніца

Гарады-пабрацімы

• Вааса, Фінляндыя
• Елгава, Латвія
• Юрмала, Латвія
• Шаўляй, Літва
• Паланга, Літва
• Оскархамн, Швецыя
• Сочы, Расія
• Вялікі Ноўгарад, Расія
• Драмэн, Нарвегія
• Портсмут, ЗША
• Оўшэн-Сіці, ЗША
• Ялта, Украіна

Вядомыя асобы

• Элізабет Аспэ — эстонская пісьменніца.
• Арба Валдма — эстонска-сербскі кампазітар.
• Андрус Веэрпалу — эстонскі лыжнік, двухразовы алімпійскі чэмпіён.
• Андрус Каласту — кампазітар і дырыжор.
• Хуга Каха — эстонскі біёлаг.
• Март Порт — эстонскі архітэктар.
• Эрыка Салумяэ — эстонская велагоншчыца.
• Юры Там — эстонскі лёгкаатлет.
• Ээрык-Юхан Труувялі — эстонскі дзяржаўны дзеяч.
• Март Хельмэ — эстонскі дзяржаўны дзеяч, дыпламат.
• Андрэй Ямся — эстонскі вясляр, алімпійскі прызёр.

Літаратура

• Пя́рну // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 158. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).\

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Пярну