Сірыйскі Курдыстан
Дэмакратычная Федэрацыя Паўночнай Сірыі (ДФПС), неафіц. Сірыйскі Курдыстан, таксама Рожава, Заходні Курдыстан (курд.: Rojava — літар. «Захад») — самаабвешчанае дэ-факта самакіруемае федэратыўнае ўтварэнне на поўначы Сірыі. Аб стварэнні Федэрацыі Паўночнай Сірыі было абвешчана 17 сакавіка 2016 года[2][3][4], хоць сваю фактычную аўтаномію пад кіраваннем Вышэйшага курдскага савета рэгіён набыў яшчэ ў 2012 годзе, пасля падпісання ў г. Эрбіль (Іракскі Курдыстан) пагаднення паміж двума вядучымі палітычнымі сіламі сірыйскіх курдаў — «Дэмакратычным саюзам» і Курдскім нацыянальным саветам. У цяперашні час у адміністрацыйным дачыненні складаецца з трох рэгіёнаў: Джазіра, Афрын і Еўфрат.
| |||||
.svg) | |||||
| Дзяржаўны гімн Курдыстана | |||||
| Заснавана | 2012 | ||||
| Афіцыйная мова | курманджы, асірыйская мова і арабская мова | ||||
| Сталіца | |||||
| Форма кіравання | дэмакратычная канфедэрацыя | ||||
| Сустаршыні | Хадзія Юсеф Мансур Селех | ||||
| Дзярж. рэлігія | свецкая дзяржава[1] | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2014) • Шчыльнасць |
≈4,6 млн (палова насельніцтва бежанцы) чал. чал. чал./км² | ||||
| Валюта | сірыйскі фунт | ||||
| Тэлефонны код | +963 | ||||
| Часавыя паясы | UTC+03:00 | ||||
Насельніцтва Паўночнай Сірыі — шматнацыянальнае; тут, акрамя курдаў, пражываюць арабы, асірыйцы і туркмены, а таксама маюцца нешматлікія абшчыны армян, чаркесаў і чачэнцаў.
Афіцыйна Рожава — свецкая палітыя, заснаваная на дэмакратычных канфедэралісцкіх прынцыпах дэмакратычнага сацыялізму, лібертарнага муніцыпалізму, прамой дэмакратыі і гендэрнай роўнасці. Прыхільнікі яе канстытуцыі сцвярджаюць, што не імкнуцца да незалежнасці Курдыстана, прапаноўваючы сваю сістэму як узор для федэралізацыі Сірыі ў цэлым. Найбольш уплывовая палітычная сіла ў рэгіёне — партыя «Дэмакратычны саюз» (PYD).
Эканоміка правіць
Сельская гаспадарка — дамінуючая галіна эканомікі. У рэгіёне Еўфрат вырошчваюць пшаніцу і алівы, Джазіра спецыялізуецца толькі на пшаніцы, Афрын — на алівах.
Галоўная перавага Джазіры — здабыча нафты.
Рэсурсы правіць
Нафту і вытворчасць прадуктаў харчавання — аснова эканомікі рэгіёну, на экспарт ідзе нафта і сельскагаспадарчыя прадукты, такія як авечкі, збожжа і бавоўна. Імпарт ўключае ў сябе спажывецкія тавары і запчасткі.
Да вайны ў Эль-Хасаке выраблялася каля 40 000 барэляў сырой нафты ў дзень. Падчас вайны нафтаперапрацоўчы завод працаваў толькі на 5% магутнасці з-за адсутнасці хімікатаў для перапрацоўкі нафты.
Узброеныя сілы правіць
У ходзе грамадзянскай вайны ў Сірыі курды стварылі некалькі ўзброеных фарміраванняў, такіх як YPG, YPJ, унутраныя войскі Асаіш. Разам з арабскімі апалчэннямі яны склалі падтрыманы ЗША альянс Дэмакратычныя сілы Сірыі (Сірыйскія дэмакратычныя сілы).
Грамадзянская вайна ў Сірыі правіць
Тэрыторыя, кантралюемая курдскімі ўзброенымі фармаваннямі на дадзены момант.
З лета 2012 года тэрыторыя Сірыйскага Курдыстана кантралюецца Вышэйшым курдскім саветам і падпарадкоўваюцца яму ўзброенымі фармаваннямі (YPG) (пад кантролем урада Башара Асада часткова засталася толькі Хасеке)[5].
12 ліпеня 2012 года ў Эрбілі (Іракскі Курдыстан) было падпісана пагадненне паміж вядучымі ваенна-палітычнымі сіламі сірыйскіх курдаў — партыяй «Дэмакратычны саюз» і Курдскім нацыянальным саветам, якім фактычна быў абвешчаны суверэнітэт Сірыйскага Курдыстана пад кіраваннем Вышэйшага курдскага савета. 19 ліпеня атрады YPG узялі штурмам горад Айн-эль-Араб, неўзабаве пасля чаго ўрадавыя войскі пакінулі гарады Амуда, Афрын і Рас-эль-Айн без якога-небудзь сур’ёзнага супраціву. 22 ліпеня пачаліся баі паміж YPG і ўрадавымі войскамі. 2 жніўня 2012 года Нацыянальны каардынацыйны камітэт за дэмакратычныя перамены абвясціў, што рэжым Асада скінуты ва ўсім Сірыйскай Курдыстане і што ўвесь рэгіён з гэтага часу знаходзіцца пад кантролем курдаў (акрамя горада Эль-Камышлы, дзе ўсё яшчэ заставалася нейкая колькасць урадавых войскаў, ці не ўступалі ў канфлікт з курдамі і дазволілі ім падняць курдскі сцяг над горадам)[6][7].
У студзені 2013 года атрады YPG пачалі аперацыю па ўсталяванні поўнага кантролю над нафтаноснымі раёнамі. Пасля некалькіх дзён баёў ўрадавыя войскі вымушаны былі адступіць, не дачакаўшыся якой-небудзь дапамогі ад Дамаска[8]. У пачатку сакавіка таго ж года было абвешчана, што ўся нафтаздабываючая індустрыя паўночна-усходняй Сірыі з гэтага часу знаходзіцца пад курдскім кантролем[9].
14 лістапада 2013 года «Дэмакратычны саюз» абвясціў аб планах стварэння пераходнага ўрада ў курдскіх раёнах Сірыі[10].
Удзел курдскіх атрадаў народнай самаабароны (YPG) у сірыйскім канфлікце пачаўся са сутыкненняў з урадавымі войскамі ў горадзе Айн-эль-Араб летам 2012 года. 19 ліпеня 2012 года Атрады народнай самаабароны захапілі горад, а на наступны дзень захапілі Амуду, Афрын і суседнія сельскагаспадарчыя раёны. Пачынаючы з мая 2013 года YPG таксама вядуць актыўную барацьбу з баевікамі ССА і ісламістамі, выступаючы ў ролі «трэцяй сілы» у канфлікце. Для кіравання рэгіёнам курды ствараюць Вышэйшы курдская камітэт (курды. Desteya Bilind a Kurd, DBK). Да 24 ліпеня сірыйскія курды захопліваюць горада Дерыка-Хемка (Эль-Маліка), Рос-эль-Айн, Дырбесі (Эд-Дарбасія) і Гіркі-Леге (Эль-Мабада). Адзіныя галоўныя курдскія гарады, якія часткова засталіся пад кантролем ўрадавых сіл, — Хасаке і Камышлы.
Нацыянальная асамблея Сірыйскага Курдыстана была заснавана на двух канферэнцыях 2006 года, адна з іх прайшла ў сенаце ЗША, іншая — у Еўрапарламенце ў Бруселі. Мэтай Нацыянальнай асамблеі з’яўляецца фарміраванне дэмакратычнага рэжыму ў Сірыі і прадастаўленне правоў курдаў і іншым нацыянальных меншасцяў, стварэнне федэратыўнай дзяржавы.
У ходзе Арабскай вясны 4 лютага 2011 г. праз сетку Facebook у Сірыі быў абвешчаны Дзень гневу, у якім прынялі ўдзел і курдскія актывісты, якія бралі ўдзел у дэманстрацыях на паўночным усходзе краіны. 7 кастрычніка адзін з курдскіх лідараў, Машаль Тамі, быў застрэлены ў сваёй кватэры невядомымі людзьмі ў масках. Многія прыхільнікі Тамі палічылі, што гэта забойства арганізавана спецслужбамі Сірыі. На наступны дзень, падчас пахавання Тамі, дзе прысутнічала больш за 50 тысяч чалавек, сілы бяспекі адкрылі агонь па пахавальнай працэсіі, пры гэтым загінулі пяць чалавек. Сын М. Тамі, Фарэса, адрэагаваў на гэта так: «Забойства майго бацькі — гэта цвік у труну рэжыму». З тых часоў курдскія дэманстрацыі сталі пастаяннай часткай грамадзянскай вайны ў Сірыі. У чэрвені 2012 года асноўны орган апазіцыі, Сірыйскі нацыянальны савет (СНС), выбраў сваім кіраўніком этнічнага курда Абдэля Сэйда (займаў гэтую пасаду да 9 лістапада).
12 лістапада 2013 года, «Дэмакратычны саюз» — найбуйнейшая курдская партыя Сірыі — абвясціла аб планах па стварэнні пераходнага ўрада ў курдскіх раёнах на паўночным усходзе краіны з адміністрацыйным цэнтрам у горадзе Камышлы. Рэгіён прапанавалі падзяліць на тры вобласці — аль-Джазіра (мухафаз Хасеке), Кобань (Айн-эль-Араб) і Афрын (мухафаз Алепа).
21 студзеня 2014 года было абвешчана аб стварэнні аўтаномнага самакіравальнага кантона Джазіра з адміністрацыйным цэнтрам у горадзе Камышлы на паўночным усходзе Сірыі. Прэзідэнтам абраны Экрэм Хеза, прызначаны кабінет міністраў з 22 чалавек. Афіцыйнымі мовамі кантона абвешчаныя курдская, арабская і асірыйская[11].
17 сакавіка 2016 года было абвешчана аб стварэнні аўтаноміі з трох кантонаў[2].
Палітыка правіць
Асноўным органам прыняцця рашэнняў у Сірыйскай Курдыстане з’яўляюцца народныя саветы. Члены саветаў абіраюцца пры захаванні этнічнага балансу. У кожным муніцыпалітэце на трох галоўных пасадах павінна быць па адным прадстаўніку ад курдаў, арабаў і асірыйцаў ці армянаў і як мінімум адна жанчына[12].
Рабочая партыя Курдыстана заявіла пра адмову ад планаў па стварэнні дзяржавы курдаў. Замест гэтага яна, натхніўшыся ідэямі лібертарнага муніцыпалізму, заклікае курдаў да стварэння свабодных, самакіравальнай супольнасцяў, якія функцыянуюць на прынцыпах прамой дэмакратыі, якія затым будуць аб’яднаныя нягледзячы на дзяржаўныя межы[12][13].
Вышэйшы курдскі савет правіць
Вышэйшы курдскі савет (Desteya Bilind a Kurd, DBK) — часовы ўрад Сірыйскага Курдыстана ва ўмовах грамадзянскай вайны ў Сірыі, які складаецца напалову з членаў Дэмакратычнага саюза, напалову — з членаў Курдскага нацыянальнага савета. Рашэнне аб стварэнні DBK было прынята 12 ліпеня 2012 года ў г. Эрбіль пры адабрэнні прэзідэнта Іракскага Курдыстана Масуда Барзані. Штаб-кватэра DBK размяшчаецца ў Айн-эль-Араб. У падначаленні знаходзяцца Атрады народнай самаабароны (АНС), якія забяспечваюць бяспеку ў Сірыйскай Курдыстане.
12 ліпеня 2012 — ствараецца часовы ўрад Сірыйскага Курдыстана (Курдская вярхоўны камітэт).
Лістапад 2013 — ствараецца Рэгіянальны Урад.
21 студзеня 2014 — абвешчана аб стварэнні аўтаноміі Сірыйскага Курдыстана.
Студзень 2014 — прынятая часовая Канстытуцыя.
Международныя адносіны правіць
Турцыя сцвярджае, што АНС з’яўляецца такой жа тэрарыстычнай арганізацыяй, як РПК.
Іракскі Курдыстан: Існуе ваеннае супрацоўніцтва з Іракскім Курдыстанам і ЗША, хоць няма ніякай афіцыйнай падтрымкі Рожава або АНС.
Расія: Афіцыйнае прадстаўніцтва Сірыйскага Курдыстана ў РФ адкрыта ў Маскве 10 лютага 2016 года[14].
ФРГ: Афіцыйнае прадстаўніцтва Сірыйскага Курдыстана ў Германіі адкрылася ў Берліне 7 мая 2016 года[15].
Францыя: Афіцыйнае прадстаўніцтва Сірыйскага Курдыстана ў Францыі адкрылася 23 мая 2016 года[16].
Зноскі
- ↑ Charter of the Social Contract « Peace in Kurdistan
- ↑ а б Kurds declare federal region in north
- ↑ Курды делят Сирию // Газета.ru, 17 марта 2016
- ↑ "Syria Kurds adopt constitution for federal region". Channel NewsAsia [амерыканская англійская]. Архівавана з арыгінала 2 студзеня 2017. Праверана 2018-02-20.
{{cite news}}: Невядомы параметр|deadurl=ігнараваны (прапануецца|url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 2 студзеня 2017. Праверана 9 жніўня 2019.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 2 студзеня 2017. Праверана 9 жніўня 2019. - ↑ Adib Abdulmajid «Armed Kurds Surround Syrian Security Forces in Qamishli». Rudaaw, 22 июля 2012 г. (англ.)
- ↑ PYD Press Release: A call for support and protection of the peaceful establishment, the self-governed Syrian Kurdish region Архівавана 15 верасня 2012 года. (англ.)
- ↑ Kurds take control in Syria’s northeast(недаступная спасылка). Al Jazeera, 12 августа 2012 года. (англ.)
- ↑ «Al-Maʿbada: YPG gains control of oil field». KurdWatch, 3 февраля 2013 года. (англ.)
- ↑ Wladimir van Wilgenburg «Syrian Kurdish Militia Takes Over Oil Fields». Al-Monitor, 7 марта 2013 года. (англ.)
- ↑ Дарья Цилюрик «Сирийский Курдистан шагнул к автономии». Независимая газета, 14.11.2013.
- ↑ [1](недаступная спасылка)
- ↑ а б Why is the world ignoring the revolutionary Kurds in Syria? | David Graeber | Comment is free | The Guardian
- ↑ Hevale: революция в Курдистане. Hevale: революция в Курдистане. Праверана 7 кастрычніка 2015.
- ↑ Сирийские курды открыли представительство в Москве
- ↑ В столице Германии, открылось представительство Западного Курдистана Архівавана 30 чэрвеня 2016.
- ↑ В Париже открылось представительство Сирийского Курдистана