Алоэ

Ало́э, альяс або альва́с (Aloe) — род сукулентных раслін сямейства асфадзелавых. Віды — шматгадовыя травяністыя расліны з доўгім гладкім мясістым лісцем, пакрытым па краі шыпамі. Кветкі чырвоныя або жоўтыя, сабраныя ў верхавую гронку. Назва роду ў перакладзе з арабскай мовы горкі.

Алоэ
Алоэ дрэвападобнае (Aloe arborescens)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Аднадольныя Парадак:  Спаржакветныя Сямейства:  Асфадэлавыя Род:  Алоэ
Міжнародная навуковая назва
Aloe L., 1753
Сінонімы
Aloinella (A.Berger) Lemée Chamaealoe A.Berger Guillauminia A.Bertrand Lemeea P.V.Heath Leptaloe Stapf Pachidendron Haw.
Тыпавы від
Aloë perfoliata L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   42772 NCBI   25641 EOL   39863588 GRIN   g:440 IPNI   23960-1

Апісанне

Вядома каля 400 відаў. Найбольш вядомыя — алоэ дрэвападобнае (Aloe arborescens) і алоэ вера (Aloe vera), якое ўваходзіць у склад шматлікіх лекавых і касметычных прэпаратаў. Знешні выгляд алоэ вельмі разнастайны — сярод іх ёсць дрэвападобныя формы і ліяны; а таксама гіганцкія і мініяцюрныя расліны.

Сцябло прамастойнае, галінастае. Лісце сакаўное, мясістае, шаравата-зялёнае з васкавым налётам, зубчастае па краях, мае гліказід алаін. Кветкі трубчастыя, чырвона-аранжавыя, сабраныя ў гронку. Плод — сухая трохгнёздавая каробачка. На ніжняй частцы сцёблаў штогод утвараюцца бакавыя парасткі («дзеткі»), якія таксама выкарыстоўваюцца для размнажэння.

Распаўсюджанне

Гістарычная «радзіма» алоэ — засушлівыя вобласці Афрыкі, Мадагаскара, Макаранезіі і поўдзень Аравійскага паўвострава. Але дзякуючы дэкаратыўным і лекавым ўласцівасцям, а таксама параўнальна лёгкаму і хуткаму прыстасаванню, шматлікія віды алоэ былі натуралізаваныя ў краінах Міжземнамор’я, Індыі, Мексіцы, на Кубе. Алоэ было завезена іспанцамі ў Еўропу, адкуль распаўсюдзілася на востраў Барбадос і ў шматлікія краіны Паўднёва-усходняй Азіі. Некаторыя віды вырошчвалі ў Закаўказзі як лекавыя расліны. На Беларусі культывуюць у пакоях, аранжарэях, дзе расліна квітнее вельмі рэдка і дасягае вышыні не больш за 70 см.

Некаторыя віды

• Aloe arborescens — Алоэ дрэвападобнае
• Aloe aristata — Алоэ асцюковае
• Aloe saponaria — Алоэ мыльнае
• Aloe striata — Алоэ паласатае
• Aloe variegata — Алоэ стракатае

Выкарыстанне

Высушаны сок з лісця некаторых відаў алоэ (сабур) ужываюць пераважна ў ветэрынарыі як слабіцельны і жаўцягонны сродак, мясцова — для дэзінфекцыі і паскарэння эпітэлізацыі. У некаторых выпадках сок з лісця алоэ можа выклікаць дэрматыты

Літаратура

• Богдан Н. В. Ало́э // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 75. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
• Ало́э // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — С. 266. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
• Альяс, алоэ // Раслінны свет: Тэматычны слоўнік / Склад. В. Дз. Астрэйка і інш.; навук. рэд. Л. П. Кунцэвіч, А. А. Крывіцкі. — Мн.: Беларуская навука, 2001. — С. 237—238. — 655 с. — 700 экз. — ISBN 985-08-0457-2.
• Альва́с; Алья́с // Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы / уклад.: І. Л. Капылоў [і інш.] ; пад рэд. І. Л. Капылова. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2016. — С. 71; 72. — 968 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-11-0937-7.
• Алья́с; Ало́э // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Галоўная рэдакцыя Беларус. Сав. Энцыклапедыі, 1977. — Т. 1: А — В / [рэдактар М. П. Лобан]. — С. 226; 225. — 604 с.

Спасылкі

• Алоэ: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)