Амерыкана-мексіканская вайна

Амерыкана-мексіканская вайна (англ.: Mexican–American War, Mexican War ісп.: Intervención estadounidense en México, Guerra Estados Unidos-México) — ваенны канфлікт паміж ЗША і Мексікай у 1846—1848 гг. У Мексіцы вайну называюць паўночнаамерыканскай інтэрвенцыяй альбо вайной 47-га года. Вайна ўзнікла ў выніку прэтэнзій Мексікі да Тэхаса пасля анексіі Злучанымі Штатамі Амерыкі. Пасля вайны за незалежнасць Тэхаса Мексіка адмовілася прызнаць страту Тэхаса і заявіла пра намер вярнуць тэрыторыю назад, палічыўшы яе ўласнай мяцежнай правінцыяй. Прычынамі вайны сталі экспансія амерыканцаў на захад, палітычная нестабільнасць у Мексіцы і няздольнасць мексіканскага ўрада кіраваць аддаленымі паўночнымі правінцыямі пасля вайны за незалежнасць. Большасць тэхасцаў віталі пачатак вайны. У ЗША яго падтрымліваюць дэмакраты, але крытыкуюць вігі. Што тычыцца Мексікі, то гэтая вайна была справай нацыянальнай пашаны і лічылася спосабам вярнуць страчаныя землі.

Амерыкана-мексіканская вайна
Дата	25 красавіка 1846 — 2 лютага 1848
Месца	Тэхас, Каліфорнія, Паўночная, Цэнтральная і Усходняя Мексіка, Мехіка
Прычына	Атака 2000-га атрада мексіканскай кавалерыі на патруль амерыканскіх войскаў, абстрэл мексіканскіх войскаў Форт-Браўн
Вынік	Перамога арміі ЗША, мірны дагавор, тэрытарыяльныя страты Мексікі
Змены	Каліфорнія падзелена на дзве часткі — Верхнюю і Мексіканскую ЗША. Верхняя Каліфорнія і Нью-Мексіка адышлі да Амерыкі, Амерыка акупавала Арызону і Нью-Мексіка. Купля Гадсдэна — тэрыторыя Арызоны і Нью-Мексіка вярнулася ў Мексіку 24 чэрвеня 1853 года
Праціўнікі
ЗША Рэспубліка Каліфорнія Мексіка
Камандуючыя
Джэймс Нокс Полк Закары Тэйлар Уінфілд Скот Стывен Карні Роберт Эдуард Лі Джон Слоат Уільям Уорт Філіп Карні Роберт Стоктан Джозэф Лейн Франклін Пірс Мэцью Пэры Уліс Сімсан Грант Томас Чайлдс Мілард Філмар Кіт Карсан Уільям Ід Джон Фрымант Марыяна Парэдэс Антоніа Лопэс дэ Санта-Ганна Марыяна Арыста Пэдра дэ Ампудыя Пэдра Марыя дэ Аная Нікалас Брава Руэда Антоніа Каналес Расіла Хасэ дэ Урэа
Сілы бакоў
73 532 заўсёднікаў і валанцёраў 70 000 заўсёднікаў 12 000 нерэгулярных
Страты
1733 забітыя ў баях (1721 салдат, 11 марскіх пяхотнікаў і 1 матрос) 4152 параненых 5000 забітых у баях Тысячы параненых 10000 заўсёднікаў памерлі
Агульныя страты
У тым ліку мірных жыхароў, якія загінулі ад гвалту ў вайне, ваенных захворванняў і выпадковых смерцяў, колькасць мексіканскіх ахвяраў можа дасягнуць 25 000, а колькасць амерыканскіх ахвяраў можа скласці 13  283.
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Галоўнымі наступствамі вайны сталі значныя тэрытарыяльныя страты Мексікі, у выніку якіх правінцыі Верхняя Каліфорнія і Нью-Мексіка ўвайшлі ў ЗША — землі сучасных штатаў Каліфорнія, Нью-Мексіка, Арызона, Невада і Юта. Амерыканскія палітыкі некалькі гадоў напружана абмяркоўвалі пытанне рабства на новых тэрыторыях і, нарэшце, прынялі рашэнне аб кампрамісе 1850 года (толькі Каліфорнія была прызнана дзяржавай, свабоднай ад рабства). У Мексіцы страта велізарных тэрыторый заахвоціла ўрад вызначыць палітыку каланізацыі паўночных зямель як сродак далейшых тэрытарыяльных страт.

Перадумовы вайны

Амерыканская экспансія на захад

Да пачатку мексіканска-амерыканскай вайны землі Верхняй Каліфорніі і Новай Мексікі былі добра вядомыя амерыканскім паляўнічым, даследчыкам і гандлярам, якія часта выкарыстоўвалі «Санта-Фэ» след, які злучаў Місуры і Санта-Фэ і «Каліфарнійскі след»; Амерыканскія суда гандлявалі таварамі са скуры і тлушчу ўздоўж узбярэжжа Каліфорніі. Да вайны на працягу 25 гадоў усе гэтыя землі былі суверэннымі тэрыторыямі незалежнай Мексіканскай Рэспублікі, а да гэтага — часткай Іспанскага віцэ-каралеўства Новая Іспанія.

У наступныя гады, пасля набыцця штата Луізіяна ЗША, амерыканскія пасяленцы пачалі прасоўвацца на захад (у тым ліку на іспанскую тэрыторыю), часткова заахвочваючыся магчымасцю набыць землі Іспаніі, а часткова ўрадам ЗША. Амерыканская каланізацыя Захаду працягвалася, нават калі кантроль над гэтымі тэрыторыямі перайшоў з Іспаніі ў Мексіку. Цяжкія адносіны з першымі пасяленцамі ў мексіканскім урадзе былі звязаны перш за ўсё з тым, што мігранты ў асноўным былі пратэстантамі афіцыйна каталіцкай Мексікі. Акрамя таго, калі Мексіка адмяніла рабства, некаторыя выхадцы з ЗША адмовіліся выконваць закон. Увогуле, перасяленцы былі незадаволеныя кіраўніцтвам цэнтральнай улады.

Пры прэзідэнцтве ЗША ў 1845 годзе Джэймс Полк — непахісны паслядоўнік ідэй экспансіянізму — ідэя так званай «Маніфеста лёсу» (Manifest Destiny) ўжо набыла папулярнасць сярод насельніцтва ЗША. Фраза была прыдуманая ў 1845 годзе журналістам Джонам О’Саліванам, уплывовым прыхільнікам Дэмакратычнай партыі. Гэта азначала перакананне, што ЗША — гэта краіна, якая мела маральнае права займаць тэрыторыі для распаўсюджвання цывілізацыі, якая набірала папулярнасць, калі амерыканцы пераязджалі на заходнія землі. Сутнасць дактрыны заключалася ў тым, што англамоўныя Злучаныя Штаты, якія валодаюць высокімі ідэаламі і пратэстанцкай хрысціянскай этыкай, былі абавязаны пераносіць цывілізацыю на зямлю амерыканскіх індзейцаў і іспанамоўных мексіканскіх католікаў. «Маніфестны лёс» заклікаў да пашырэння, але не абавязкова ўзброеным шляхам. Так, у 1835 годзе ЗША прапанавалі купіць Каліфорнію ў Мексіцы за 5 мільёнаў долараў, а ў 1845 годзе за 25 мільёнаў долараў. Аднак урад Мексікі кожны раз адмаўляўся прадаваць палову сваёй краіны небяспечнаму паўночнаму суседу.

Палітычная сітуацыя ў Мексіцы

Мексіка ў 1824 годзе

Пасля атрымання незалежнасці ў 1810 годзе Мексіка была аслаблена і яе ўрад фактычна збанкрутаваў пасля знясільваючай вайны з каралеўскімі войскамі. Так званая Першая рэспубліка была вельмі далікатнай палітычнай асобай. Яе ліберальнае кіраўніцтва нават не кантралявала ўсю краіну. У выніку Кансерватыўная партыя, галоўны канкурэнт лібералаў, атрымала магчымасць захапіць уладу і правесці рэвалюцыю пад кіраўніцтвам генерала Анастасіа Бустамантэ. Апошні стаў прэзідэнтам у 1830 годзе. У адказ лібералы арганізавалі новы пераварот на чале з генералам Антоніа Лопэс дэ Санта-Ганна, які прывёў да ўлады генерала Мануэля Гомэса Педраса, прэзідэнта краіны з 1828 года. На наступных выбарах Валянцін Гомэс Фарыас перамог, але Кангрэс неўзабаве звольніў яго і ў 1833 годзе аддаў пасаду Санта-Ганне. У 1834 годзе Санта Ганна скасаваў федэратыўную канстытуцыю і пачаў кіраваць дыктатарам. Гэта выклікала хвалю пратэстаў у перыферыйных правінцыях, якія непакоіліся пра ўмацаванне цэнтральнай улады пры новым урадзе і адмену рабства.

У адказ на новую палітыку цэнтральнага ўрада некалькі мексіканскіх правінцый адразу ж абвясцілі аб сваёй незалежнасці — Юкатан на поўдні і пяць правінцый на поўначы, у тым ліку Коахуіла і Тэхас. Пасля перамоў і ўдзел войскаў, верных Санта-Ганне, сепаратысцкую прамову ў Юкатане ўдалося здушыць, не праліўшы крыві. Аднак на поўначы паўстанні прывялі да ўзброенага канфлікту, у якім цэнтральнай уладзе ўдалося заваяваць Каахуілу, але Тэхас заставаўся практычна незалежным.

Хоць паўночныя правінцыі, такія як Нью-Мексіка і Каліфорнія, не абвясцілі незалежнасць, малае насельніцтва (53000 у Нью-Мексіка і 7000 у Каліфорніі) і значная аддаленасць гэтых зямель перашкодзілі цэнтральнаму ўраду эфектыўна кіраваць імі.

Рэспубліка Тэхас

Асноўныя артыкулы: Рэспубліка Тэхас, Анэксія Тэхаса і Тэхаская рэвалюцыя

Рэспубліка Тэхас: сучасныя абрысы асобных штатаў ЗША накладзены на межы 1836—1845 гг.

Падчас вайны 1836 года мексіканская правінцыя Тэхас сур’ёзна разграміла мексіканскую армію пад кіраўніцтвам самога прэзідэнта Антоніа Лопэс дэ Санта-Ганна. Згодна з Веласкавым дагаворам, новаўтвораная Тэхаская Рэспубліка не толькі дасягнула незалежнасці, але і набыла значную тэрыторыю ў іншых мексіканскіх правінцыях. Аднак Мексіка ніколі не ратыфікавала гэты дагавор і, не афіцыйна прызнаючы Тэхаскую Рэспубліку, заявіла пра намер вярнуць паўстанцкую правінцыю.

За дзесяцігоддзі пасля вайны Тэхас умацаваў свае пазіцыі на міжнароднай арэне, усталяваўшы дыпламатычныя сувязі з Вялікабрытаніяй і Злучанымі Штатамі. Большасць тэхасцаў віталі ўступленне рэспублікі ў ЗША, але жыхары Поўначы супраць рабства баяліся, што прыняцце іншай дзяржавы, якая валодае рабамі, парушыць унутраны баланс краіны на карысць Поўдня, і таму адтэрмінавала анексію Тэхаса амаль на дзесяць гадоў. Такім чынам, Тэхас быў прыняты ў Саюз да 1845 года, калі ён усё яшчэ стаў яго 28-м штатам.

Мексіканскі ўрад выказаў незадаволенасць далучэннем яго «паўстанцкай правінцыі», настойваючы на тым, што ЗША ўмяшаліся ва ўнутраныя справы Мексікі і неабгрунтавана захапілі яе тэрыторыю. Вядучыя еўрапейскія нацыі на чале з Вялікабрытаніяй і Францыяй прызналі незалежнасць Тэхаса і неаднаразова спрабавалі адмовіць Мексіцы ў абвяшчэнні вайны. Аднак намаганні брытанскіх пасярэднікаў аказаліся безвыніковымі, збольшага таму, што паміж Брытаніяй і ЗША пачаліся дадатковыя палітычныя спрэчкі, у тым ліку ў пытаннях мяжы з Арэгонам.

Мексіканска-амерыканскія перамовы

прэзідэнт Полк

У 1845 г. новы прэзідэнт ЗША Джэймс Полк накіраваў дыпламата Джона Слайдэла ў Мехіка з новай спробай набыць мексіканскія тэрыторыі Верхняй Каліфорніі і Новай Мексікі. Прыхільнікі пашырэння ЗША спадзяюцца, што купля гэтых зямель пазбавіць брытанцаў ўплыву ў рэгіёне. Амерыканскія дыпламаты таксама імкнуліся атрымаць порт у Ціхім акіяне, які б дазволіў краіне ўдзельнічаць у прыбытковым гандлі з Азіяй. Полк даручыў Слайдэлу дараваць Мексіцы 4,5 мільёна долараў запазычанасці грамадзян ЗША, якія ўзніклі пасля вайны ў Мексіцы, і заплаціць ад 25 да 30 мільёнаў долараў у абмен на гэтыя тэрыторыі.

Мексіка не была схільная да перамоваў са Слайдэлем. Яго халодна прынялі ў Мехіка. Больш за тое, урад Мексікі не змог дамовіцца з-за палітычных узрушэнняў у краіне. У 1846 г. прэзідэнт змяняўся чатыры разы, міністр абароны шэсць, а міністр фінансаў шаснаццаць.

— Гісторык Мігель Сота так апісвае атмасферу таго часу:

Грамадская думка Мексікі і ўвесь спектр палітычных сіл, якія імкнуліся прыйсці да ўлады альбо фактычна ўтрымлівалі ўладу ў той час, жадалі альбо не жадалі падзяляць ваенную пазіцыю. Той, хто паспрабаваў пазбегнуць адкрытага канфлікту з ЗША, лічыўся здраднікам. Менавіта так адбылося і ў выпадку з прэзідэнтам Жазэ Жоакін дэ Эрэрай. Прынамсі, у свой час ён вельмі сур’ёзна сустрэў спецыяльнага пасла ЗША Джона Слідэля, каб ціха абмеркаваць пытанне далучэння да Тэхаса. Але як толькі ён заняў такую пасаду, яго падазраюць у жаданні адмовіцца ад некаторай тэрыторыі дзяржавы. Прэзідэнта абвінавацілі ў дзяржаўнай здрадзе, а яго ўрад быў зрынуты..

Арыгінальны тэкст (англ.)  

Mexican public opinion and all the various political factions that aspired to or that actually shared in power at that time, had to—willingly or unwillingly—participate in a very hawkish attitude toward the war. Anyone who tried to avoid open conflict with the United States was treated as a traitor. That was precisely the case of President José Joaquin de Herrera. At one time he, at least, seriously considered receiving the American special envoy, John Slidell, in order to negotiate the problem of Texas annexation peacefully. But as soon as he assumed that position, the president was accused of favoring the handing over of a part of national territory; he was accused of treason and was overthrown.

Ваенныя апаненты прэзідэнта Жазэ Жоакін дэ Эрэра палічылі прысутнасць Слайдэла ў Мехіка ганьбай. Пасля таго, як нацыяналістычны ўрад на чале з генералам Марыяна Парэдэсам прыйшоў да ўлады, мексіканскія прэтэнзіі да Тэхаса былі вынесены зноў. Раззлаваны Слайдэл пакінуў краіну з перакананнем, што Мексіку трэба «пакараць».

Памежныя сутычкі

Генерал Антоніа Лопэс дэ Санта-Ганна быў ваенным героем, які некалькі разоў станавіўся прэзідэнтам Мексікі. Умяшанне мексіканскай арміі ў палітыку было актуальным пытаннем на працягу большай часткі сярэдзіны дзевятнаццатага стагоддзя.

Мяжой паміж Мексікай і Злучанымі Штатамі (дакладней, Тэхасам) Мексіка лічыцца раку Нуэсес, якая цячэ прыкладна ў 150 мілях на поўнач ад Рыа-Грандэ. Гэтая рака была мяжой паміж Тэхасам і іншымі часткамі Мексікі да атрымання незалежнасці. Аднак ЗША, спасылаючыся на Дагавор Веласка, разглядалі раку Рыа-Грандэ як мяжу. Мексіка сцвярджала, што гэты дагавор быў падпісаны генералам Санта-Ганна ў 1836 г. пад прымусам, калі ён трапіў у палон да амерыканцаў, і таму дагавор быў несапраўдным. Больш за тое, мексіканцы сцвярджалі, што Санта-Ганна не мае паўнамоцтваў весці перамовы і падпісваць пагадненні (сапраўды, урад Мексікі ніколі не ратыфікаваў гэты дагавор). У 1846 годзе, пасля таго, як Тэхас быў далучаны да ЗША, Полк накіраваў войскі генерала Захары Тэйлара ў Рыа-Грандэ для паскарэння памежнай праблемы.

Тэйлар праігнараваў патрабаванні афіцыйных асоб Мексікі вывесці войскі да ракі Нуэсес і пачаў будаўніцтва крэпасці, вядомай пад назвай Форт Браўн, на беразе Рыа-Грандэ насупраць мексіканскага горада Матамарос. Мексіканскія войскі пад камандаваннем генерала Марыяна Арыста рыхтаваліся да вайны.

24 красавіка 1846 года ў спрэчнай вобласці на поўнач ад Рыа-Грандэ 2 тысячы мексіканскай кавалерыйскай эскадры напалі на амерыканскі патруль з 63 салдат, загінуўшы 16 вайскоўцаў ЗША. Пазней гэты выпадак быў названы Справай Торнтана, названай у гонар забітага амерыканскага афіцэра ў камандаванні патруля. Астатнія ацалелыя салдаты адступілі і вярнуліся ў Форт Браўн. Гэты эпізод стаў адной з афіцыйных прычын абвяшчэння вайны.

3 мая мексіканская артылерыя ў Матамаросе адкрыла агонь па Форт Браўн. Яго абаронцы таксама адказалі стрэламі. Абстрэл працягваўся пяць дзён і ўзмацняўся, калі мексіканскія войскі паступова атачылі яго. У выніку страляніны былі забітыя два амерыканскіх салдата, у тым ліку Джэйкаб Браўн, пасля якога форт быў названы пазней.

8 мая на дапамогу прыйшоў Закары Тэйлар, які мае 2400 чалавек. Аднак Арыста накіраваўся на поўнач і перахапіў яго са сваімі 3400 салдатамі ў бітве пры Пало-Альце. У гэтым баі ЗША выкарыстоўвалі новы тып войскаў, так званую «лятучую артылерыю», лёгкую мабільную гармату, усталяваную на шасі і запрэжаную коннымі вайскоўцамі. Апошняя артылерыя зрабіла разбуральнае ўражанне на мексіканскую армію і часткова дэмаралізавала яе. Мексіканцы адказалі нязначнымі кавалерыйскімі атакамі і ўласнымі гарматамі. Пачуўшы недахоп сваіх пазіцый, мексіканскія войскі ноччу адступілі на далёкі бок сухога канала. Рэльеф там служыў добрай фартыфікацыяй, але прымусіў мексіканцаў разагнаць свае войскі, што перашкаджала іх кантролю.

На наступны дзень бакі сабраліся ў жорсткім рукапашным бітве ля дэ-ла-Пальма. Амерыканскай кавалерыі ўдалося захапіць мексіканскую артылерыю, прымусіўшы праціўніка адступіць. Адступленне ператварылася ў бязладны ўцёкі. З-за асаблівасцей мясцовасці і рассеянасці войскаў, Арыста не змог аб’яднаць свае сілы. Мексіканцы панеслі вялікія страты і былі вымушаныя кінуць сваю артылерыю і падводы. Форт Браўн прычыніў ім яшчэ большыя страты, калі адступленні праходзілі міма і перасякаліся праз Рыа-Грандэ. Шмат мексіканцаў патанулі ў рацэ.

Абвяшчэнне вайны

Калі прэзідэнт Полк атрымаў вестку аб справе Торнтана, ён атрымаў фармальны повад для аб’явы вайны. У сваім пасланні Кангрэсу ад 11 мая 1846 г. ён заявіў, што Мексіка «напала на нашу тэрыторыю і праліла амерыканскую кроў на амерыканскую зямлю». Аб’яднанае пасяджэнне кангрэса пераважнай сілай ухваліла аб’яву вайны. Дэмакраты аднагалосна падтрымалі вайну. 67 прадстаўнікоў партыі вігаў прагаласавалі супраць вайны пры абмеркаванні паправак, але ў апошнім чытанні толькі 14 вігаў прагаласавалі супраць. Злучаныя Штаты аб’явілі вайну Мексіцы 13 мая 1846 года, а Мексіка адказала на аб’яву вайны 23 мая.

Партыя вігаў, як на поўначы, так і на поўдні, была ў значнай ступені супраць вайны, у той час як Дэмакратычная партыя ў значнай ступені падтрымлівала яе. Віг Абрахам Лінкальн падкрэсліў непразрыстасць падстаў для абвяшчэння вайны і запатрабаваў дакладнага месца, дзе напалі Торнтан і дзе была праліта амерыканская кроў.

Гэтая вайна невытлумачальная. Мы вінавацім прэзідэнта ў распальванні вайны… у захопе краіны… якая існавала на працягу стагоддзяў і была тады ў валоданні мексіканцаў… Дайце нам магчымасць спыніць гэта пажадлівасць панавання. Нябёсы ведаюць, у нас было дастаткова зямель.

Арыгінальны тэкст (англ.)  

This war is a nondescript. We charge the President with usurping the war-making power… with seizing a country… which had been for centuries, and was then in the possession of the Mexicans… Let us put a check upon this lust of dominion. We had territory enough, Heaven knew.

— Сенатар Віг ад Джорджыі Роберт Тумбс

Сучаснікі часам называлі гэтую вайну «вайной містэра Полка».

Сілы бакоў

Парадная і паходная форма салдат ЗША з 1835 па 1851 год

Да моманту пачатку канфлікту з Мексікай рэгулярная армія ЗША складалася з 8-мі пяхотных палкоў, 4-х артылерыйскіх і 2-х драгунскіх. Яна павінна была мець памер 8 613 чалавек, але дзеля эканоміі сродкаў памер рот быў паменшаны, што на паперы давала колькасць, па розных дадзеных, ад 7 200 да 7 883 чалавек, але фактычна ў страі знаходзілася 5 300 чалавек. Артылерыйскія паліцы меркавалася выкарыстоўваць для абслугоўвання артылерыі фартоў, але яны былі ўзброены і навучаны як пяхота, і фактычна выкарыстоўваліся як пяхота, але кожны полк меў адну артылерыйскую батарэю. Пяхота і кавалерыя былі навучаны па французскай сістэме і былі ў добрым стане. Пры арміі знаходзіліся 45 ваенных інжынераў, некалькі тапографаў і невялікая медыцынская служба. Асноўная частка гэтага войска знаходзілася ў фортэ Джесап на мяжы Луізіяны: у чэрвені 1845 года там стаяў 3-ці пяхотны полк, 8 рот 4-га пяхотнага і 7 рот 2-га драгунскага.

3-ці пяхотны полк у пачатку вайны налічваў 40 афіцэраў і 471 радавога. Фактычна ў страі знаходзіліся 22 афіцэра, 64 сяржанта і капрала, 18 музыкаў і 262 радавых. Астатнія лічыліся хворымі, у адпачынку і пад арыштам. Фактычна ў роце было 26 радавых замест належных 46-ці.

Калі ў красавіку 1846 года пачаліся баявыя дзеянні, Кангрэс ЗША прагаласаваў (13 мая) за біль, які даваў права прэзідэнту набраць не больш за 50 000 добраахвотнікаў тэрмінам на 12 месяцаў, і выдаткаваць на ваенныя падрыхтоўкі суму не больш за 10 мільёнаў даляраў. Іншым актам было дазволена павялічыць роты рэгулярнай арміі з 64 да 100 чалавек (але не больш), што павялічвала колькасць рэгулярнай арміі да 15 540 чалавек. 15 і 19 траўня былі сфармаваныя роты сапёраў, мінёраў, пантанёраў і конных стралкоў, якіх спачатку меркавалася выкарыстоўваць для аховы Арэгонскага шляху.

У пачатку вайны амерыканскія пяхотнікі былі ўзброены гладкаствольнай крэмневыя мушкетамі французскага ўзору калібра .69. Артылерыя выкарыстала 12-фунтовыя і 6-фунтовыя прылады ўзору 1841 года, а некаторыя артылерыйскія роты былі ператвораныя ў конныя батарэі падвышанай манеўранасці.

У 1845 году Мексіка мела складаную ваенную арганізацыю. Краіна была падзелена на 6 ваенных акругаў, на чале якіх стаялі генералы. Войска узначальваў генеральны штаб (Plana Mayor), дзе асноўную работы выконвалі ваенныя інжынеры, часткай якіх была вельмі прафесійная, а частка была палітычнымі вылучэнцамі. Артылерыя на паперы складалася з 14-ці батарэй, зведзены ў 4 брыгады. Многія прылады былі састарэлых узораў, хоць значная частка гармат ня саступала амерыканскім. Аднак мексіканцы выкарыстоўвалі састарэлую сістэму Грыбаваля, а для транспарціроўкі выкарыстоўвалі валоў і быкоў, паганятыя для якіх наймаліся з грамадзянскіх асоб, былі знаёмыя зь ваеннай тактыкай, і па гэтай прычыне манеўры артылерыяй былі практычна немагчымыя.

Мексіканская рэгулярная армія (permanentes) складалася з трох лёгкіх (Ligero) і 12-ці лінейных палкоў, а таксама мелася 25 дзеючых батальёнаў (Activo), якія задумваліся як рэзерв на асаблівы выпадак, але фактычна дзейнічалі пастаянна. Усе гэтыя падраздзяленні былі раздробленыя на асобныя падраздзяленні і раскіданыя па ўсёй тэрыторыі краіны, што дрэнна ўплывала на іх навучанне і пачуццё яднання ўнутры палкоў. Пяхота была ўзброена крэмневыя мушкетамі, у асноўным брытанскага вытворчасці (Brown Bess). Мексіканцы звычайна вялі агонь неприцельно ад клубы, і звычайна выкарыстоўвалі занадта вялікія дозы пораху, з-за чаго стрэльбы звычайна давалі пералёт. Мексіканская кавалерыя складалася з 10-ці рэгулярных, 5-ці дзеючых палкоў, і мноства дробных падраздзяленняў. Таксама кавалерыя ўключала каля 50 рот памежнай варты (Presidial), як правіла, вельмі дрэнна навучанага. Кавалерыя мела на ўзбраенні шаблю і драбавік (escopeta), ці ж піку замест шаблі. Да агульнага ліку можна аднесці таксама 3000 чалавек берагавой варты, якая выкарыстоўвалася толькі для аховы партоў. Усяго да 1845 годзе мексіканская армія налічвала 32 000 чалавек (з іх 19 000 рэгулярнай арміі і 10 500 активос.).

Узоры формы мексіканскіх салдат 1845—1848
салдат пяхоты Драгун (улан) летняя форма летняя форма афіцэр

Ход вайны

Карта асноўных ваенных дзеянняў

Пасля абвяшчэння вайны сілы ЗША ўварваліся на мексіканскую тэрыторыю на двух асноўных франтах. Конныя дружыны пад камандаваннем Стывена Карні ўвайшлі ў заходнюю Мексіку з Форта Левенворт, умацаванага Ціхаакіянскім флотам пад кіраўніцтвам Джона Слоата. Гэта было зроблена перш за ўсё з-за боязі, што Вялікабрытанія таксама можа паспрабаваць заняць гэтую тэрыторыю. Яшчэ дзве арміі, адной з якіх кіраваў Джон Вул, а другой — Тэйлар, атрымалі загад акупаваць паўночную Мексіку да горада Мантэрэй.

Вайна ў Каліфорніі

У той час паўночныя правінцыі Мексікі (Верхняя Каліфорнія і Нью-Мексіка) былі надзвычай маланаселены: правінцыі былі вельмі вялікія і размяшчаліся на вялікай адлегласці ад цэнтра. У той жа час жыхары гэтых калоній (нашчадкі іспанцаў і індзейцаў, якія перанялі іх культуру, і шэраг амерыканцаў) па колькасці саступалі індзейскім насельніцтвам.

14 чэрвеня 1846 г. 33 амерыканскія пасяленцы захапілі і затрымалі падпалкоўніка Марыяна Гуадалупе Баеха і абвясцілі незалежнасць Каліфарнійскай Рэспублікі. Гэты мяцеж таксама вядомы як мядзведжы сцяг, праз выяву мядзведзя на сцягу паўстанцаў, мадыфікаваная версія якога да гэтага часу служыць сцягам штата Каліфорнія. Гэтая «рэспубліка» ніколі не кантралявала тэрыторыі за межамі Саномы і праіснавала крыху больш за тыдзень. Калі капітан арміі ЗША Джон Фрэмонт прыбыў са сваімі салдатамі ў горад, паўстанцы аб’ядналі свае сілы ў выглядзе так званага «каліфарнійскага батальёна».

Першы «мядзведжы сцяг» Каліфарнійскай Рэспублікі

7 ліпеня на Ціхаакіянскім узбярэжжы Каліфорніі ваенна-марскі флот ЗША пад камандаваннем Джона Слоата атакаваў гарады Ерба Буена (цяпер Сан-Францыска) і сталіцу Каліфорніі Мантэрэй (не блытаць з Мантэрэй у Нуэва-Леоне) пры афіцыйным кантролі над Каліфорніяй. Пазней, 15 ліпеня, ён перадаў каманду камандзіру Роберту Стоктону.

13 жніўня 1846 г. амерыканская армія на чале з Фрымантам і Стоктонам увайшла ў Лос-Анджэлес і падняла амерыканскі сцяг практычна без супраціву. У горадзе застаўся гарнізон з 50 чалавек, якім камандаваў лейтэнант марской пяхоты Арчыбальд Гілеспі. Мясцовыя жыхары былі неспакойныя, і Гілеспі ўжываў жорсткія элементы кіравання. Гэта прывяло да народнага паўстання пад кіраўніцтвам мексіканскага афіцэра Флорэс Хасэ Марыя 23 верасня. Пасля аблогі некалькіх сотняў мексіканцаў з гарнізона ЗША Гілеспі па дамове з Флорэс быў вымушаны адступіць у порт Сан-Пэдра 30 верасня з умовай пакінуць порт на гандлёвым караблі.

24 верасня Гілзпі адправіў кур’ера Джона Браўна да камандзіра Стоктона. За апошнія пяць дзён кур’ер дабраўся да Сан-Францыска. Стоктон накіраваў 350 чалавек пад кіраўніцтвам капітана Уільяма Мервайна на борце Жыліпса на борце брыгады Саваны. Капітан Мервайн высадзіўся ў Сан-Пэдра 7 кастрычніка 1846 года. На наступную раніцу войскі Мервайна, у тым ліку марскія пяхотнікі, адправіліся ў Лос-Анджэлес. У сутычцы, вядомай як Бітва на ранчо Дамінгез, каліфарнійцы на чале з Хасэ Антоніа Карыла сустрэлі маракоў Мервайна агнём з адзінай, пастаянна манеўранай гарматы і кавалерыі на адлегласці. 9 кастрычніка Мервайн атрымаў справаздачу аб абароне Лос-Анджэлеса 500—600 мексіканцаў. Хоць, па словах Мервайна, яму ўдалося захапіць горад, ён вырашыў вярнуцца ў Сан-Пэдра, не жадаючы быць у атачэнні ворага. Страты амерыканскага боку склалі 14 забітых, каліфарнійцы не мелі страт.

Тым часам палкоўнік (пазней генерал) Стывен Карні і армія Захаду (каля 1700 амерыканскіх салдат) падышлі да Санта-Фэ ў Нью-Мексіка і занялі горад. Пасля гэтага, 25 верасня, Карні працягваў рух з атрадам у 300 драгунаў па даліне Гілы праз пустыню ў Каліфорнію. Карні пазнаёміўся з вядомым піянерам Кітам Карсанам у паездцы з Каліфорніі ў Вашынгтон. Кіт Карсан не ведаў пра паўстанне ў Лос-Анджэлесе і паведаміў Карні аб захопе ўсёй Каліфорніі. Кэрні вырашыў працягнуць падарожжа толькі са ста драгунамі. У Каліфорніі яго сустрэў Гілзпі з 35 чалавек і гаўбіцай. Карні даведаўся, што мексіканскі губернатар Верхняй Каліфорніі Андрэс Піка і яго паўстанцы завербаваны ў Лос-Анджэлесе і раёне Сан-Дыега. На світанку 6 снежня 1846 года ў даліне Сан-Паскуаль армія Карні сутыкнулася з менш чым 150 мексіканцамі, вядомымі як бітва за Сан-Паскаль. Дождж працягваўся некалькі дзён, а пыл быў вільготным. Мексіканцы мелі перавагу ў тым, што яны мелі доўгія дзіды і ласы супраць амерыканскіх шаблі. Абодва спісы Арчыбальда Гілзпі былі параненыя, як і генерал Карні. З 150 амерыканскіх салдат 22 загінулі і 18 атрымалі раненні. Піка сцвярджаў, што яго сілы страцілі толькі аднаго забітага і 12 параненых, але большасць даследчыкаў паставілі пад сумнеў дадзеныя. Такім чынам, паход Карні ў Сан-Дыега быў спынены мексіканцамі, і ён паслаў па дапамогу. 200 маракоў і марскіх пяхотнікаў прыйшлі на дапамогу і 12 снежня выправілі Карні ў Сан-Дыега. У выніку бітва толькі адтэрмінавала прасоўванне амерыканцаў, і Карні пазней нагадаў бітву як сваю перамогу, хаця адзначыў вялікія страты. Мексіканцы, якія атрымалі вельмі мала перамог у гэтай вайне, разглядалі гэтую бітву як сваю перамогу. Гэта была самая вялікая бітва ў Каліфорніі і тая, дзе амерыканцы панеслі найбольшыя страты.

Чарговае сутыкненне адбылося 16 лістапада 1846 г. на ранчо Натывідад (даліна Салінас). Каліфарнійцы пад камандаваннем Хоакіна дэ ла Торэ захапілі консула ЗША Томаса Олівера Ларкіна і затрымалі яго ў якасці ваеннапалоннага. Каля ста чалавек Фрэмонта на чале з Блафордам Томпсанам і Чарльзам Берросам сустрэлі атрад з 130 каліфарнійцаў пад камандаваннем Мануэля дэ Ісуса Кастра і Хоакіна дэ ла Торэ. Бітва доўжылася 20 хвілін, падчас якіх каліфарнійцы забілі 3 амерыканскіх салдат, у тым ліку капітана Берроуза, і паранелі 7. Паводле звестак гісторыкаў, мексіканцы страцілі 5 параненых.

Прыбыўшы ў Паўднёвую Каліфорнію, Стоктон далучыўся да марской пяхоты і выйграў бітву на рацэ Сан-Габрыэль (8 студзеня) і бітву пры Ла-Меса (9 студзеня), атрымаўшы кантроль над Лос-Анджэлесам. Дагавор Каўэн быў падпісаны 13 студзеня 1847 года паміж Джонам Чарльзам Фрэмонам і генералам Андрэсам Піка і паклаў канец канфлікту ў Каліфорніі. Па дамове абодва бакі вызвалілі зняволеных, мексіканцы маглі вярнуцца дадому, але кантроль над найбуйнейшымі гарадамі заставаўся ў амерыканцаў.

Вайна на паўночным усходзе Мексікі

Бітва пры Пало-Альце

Параза ў Пало-Альто і на ручве дэ-ла-Пальма выклікала палітычны беспарадак у Мексіцы, які Антоніа Лопэс дэ Санта-Ганна выкарыстаў для адраджэння палітычнай кар’еры і вяртання з выгнання на Кубе. Ён паабяцаў амерыканцам, што калі яго выпусцяць праз блакаду, ён пагадзіцца на мірнае спыненне вайны і прадасць тэрыторыі Нью-Мексіка і Каліфорніі ЗША. Аднак, прыехаўшы ў Мехіка, ён здрадзіў сваім словам і прапанаваў мексіканскаму ўраду свой ваенны вопыт. Пасля таго, як быў прызначаны генералам, ён зноў змяніў, на гэты раз уласным урадам, і ўзяў на сябе пасаду старшыні.

Вялікія сілы на чале з Закары Тэйларам перабраліся праз Рыа-Грандэ пасля некаторых цяжкасцей у атрыманні рачнога транспарту. Яны занялі горад Матаморас, потым Камарго (дзе яны заставаліся некаторы час, калі салдаты сутыкнуліся з першай з шматлікіх хвароб), а потым працягнулі на поўдзень і заблакавалі горад Мантэрэй. Бітва за Мантэрэй, якая адбылася ў гарадскіх умовах, была вельмі крывавай, і абодва бакі пацярпелі сур’ёзныя страты падчас бітвы. Амерыканская лёгкая артылерыя была неэфектыўнай у дачыненні да гарадскіх каменных умацаванняў. Мексіканскія войскі пад камандаваннем генерала Пэдра дэ Ампудыя і батальёна Святога Патрыка (каталікі-католікі, якія пакінулі армію ЗША і далучыліся да мексіканцаў) абцяжарвалі жыццё амерыканскіх салдат. Аднак пяхотны атрад і тэхаскія рэйнджэры захапілі чатыры пагоркі на захад ад горада. Гэта дало сілам амерыканцам штурм горада з захаду і ўсходу. Апынуўшыся ў горадзе, амерыканцы захапілі дом за домам: кожны быў ачышчаны запальнымі снарадамі, якія выкарыстоўваліся як прымітыўныя гранаты. У рэшце рэшт гэтыя дзеянні выштурхнулі жыхароў Ампудыі на цэнтральную плошчу горада, дзе гаўбіцы прымусілі Ампудыю пачаць перамовы. Тэйлар пагадзіўся на эвакуацыю мексіканскай арміі і пасля 8-тыднёвага перамір’я — вярнуцца за капітуляцыю горада. Аднак пад ціскам Вашынгтона Тэйлар парушыў перамір’е і заняў горад Сальціла на поўдзень ад Мантэры. Санта Ганна ўзяла на сябе адказнасць за страту Мантэрэя і Сальцілы ў Амподзю, панізіла яго і накіравала камандаванне невялікім артылерыйскім батальёнам.

Бітва пры Буене Віста

22 лютага 1847 г. Санта-Ганна асабіста падарожнічала на поўнач з 20 000 вайскоўцаў для барацьбы з Тэйларам. Тэйлар закапаў сябе ў горным перавале каля маёнтка Буэн-Віста з 4600 салдат. Санта-Ганна пакутавала ад дэзерцірства па дарозе на поўнач і прыбыла толькі з 15 000 зняможаных салдат. У тую ноч ён запатрабаваў ад амерыканцаў неадкладна здацца, але атрымаў адмову. На наступную раніцу Санта-Ганна атакавала амерыканскія пазіцыі з фланга, адправіўшы кавалерыю і частку пяхоты ўверх па стромкім схіле, які ўтварыў перавал, у той час як пяхотны атрад атакаваў цэнтр уздоўж дарогі, якая вяла да Буэна Вісты. Завязалася жорсткая бітва, падчас якой амерыканцы былі амаль разбіты, але ўсё ж былі выратаваны артылерыйскім агнём капітана Брэкстана Брэгга і коннымі стралкамі Місісіпі Джэфэрсанам Дэвісам. Пасля поўнай паразы Санта-Ганна адступіла на наступную ноч, пакінуўшы Тэйлара пад кантролем паўночнай Мексікі. Пазней Тэйлар выкарыстаў бітву пры Буене Віста ў якасці асноўнай у сваёй паспяховай прэзідэнцкай кампаніі 1848 года.

Кампанія ў цэнтральнай частцы Мексікі

Аблога Веракрус

Між тым, замест таго, каб узмацніць армію Тэйлара, каб працягнуць наступ, прэзідэнт Полк накіраваў другую армію пад камандаваннем Уінфілда Скота, які быў дастаўлены морам у порт Веракрус для ўварвання ў цэнтральную Мексіку. Полк не давяраў Тэйлару, які, як ён лічыў, некампетэнтны ў бітве пры Мантэрэі, пагадзіўшыся на перамір’е, і таксама мог разглядаць яго як палітычнага канкурэнта ў Белым доме.

Першы буйны дэсант у ЗША Скот правёў у рамках падрыхтоўкі да аблогі Веракрус. Атрад з 12 000 добраахвотнікаў і салдат паспяхова разгрузіў прыпасы, зброю і коней каля гарадской сцяны. У склад групы таксама ўвайшлі Роберт Лі і Джордж Гордан Мід. Горад абараняў мексіканскі генерал Хуан Маралес з 3400 салдатамі. Мінамёты і ваенна-марская артылерыя (камандуючы камандзір Мэцью Пэры) выкарыстоўваліся для разбурэння гарадскіх сцен і псіхалагічнага ўздзеяння на абаронцаў. Горад адказаў як мага болей уласнай артылерыяй. У выніку доўгая вогненная бура парушыла волю мексіканскага боку супрацьстаяць лічэбнаму суперніку, і яны здалі горад пасля 12-дзённай аблогі. Амерыканцы страцілі 80 чалавек, а мексіканцы страцілі каля 180 чалавек забітымі і параненымі, палова з якіх былі мірнымі жыхарамі. Падчас аблогі амерыканцы пачалі паміраць ад малярыі.

Арміі ЗША ў Мехіка ў 1847 г. Амерыканскі сцяг над Нацыянальным палацам, дзе знаходзіцца мексіканскі ўрад.

Пасля захопу горада Скот рушыў на захад да Мехіка з 8,5 тысяч здаровых воінаў, у той час як Санта-Ганна ўстанавіла абарончыя пазіцыі ў каньёне вакол галоўнай дарогі на паўдарозе да Мехіка каля вёскі Сера-Горда. Санта-Ганна размясціў 12 000 салдат у акопах і артылерыі, накіраванай на дарогу, якой павінен быў прайсці Скот. Аднак Скот накіраваў 2600 драгунаў наперад, і мексіканская артылерыя рана адкрыла агонь, адкрыўшы свае пазіцыі. Замест таго, каб ісці па галоўнай дарозе, армія Скота рушыла па пустыні на поўнач, размяшчаючы артылерыю ў вышыні і павольна пераходзячы мексіканцаў з фланга. Нягледзячы на тое, што Санта-Ганна ў той час ведала пра амерыканскія пазіцыі, яго армія была не гатовая да наступнай атакі. Мексіканская армія атрымала паразу. Амерыканцы страцілі 400 чалавек, мексіканцы больш за 1000, а 3000 трапілі ў палон.

У траўні Скот дасягнуў Пуэблы, у той час як другі па велічыні горад Мексікі. З-за варожасці жыхароў да Санты-Ганны горад здаўся без супраціву 15 мая. У апошняй бітве вайны, бітве пры замку Чапультэпек, войска Скота выступіла супраць толькі невялікага атрада абаронцаў, сярод якіх было шмат кадэтаў, якія не маглі больш спыніць наступаючую армію. Пасля падзення замка 13 верасня 1847 г. Мехіка быў адкрыты і быў неўзабаве захоплены.

Асноўныя перамяшчэння войскаў і бітвы кампаніі Скота

Партызанская вайна

У гэты перыяд не спынялася партызанская вайна, якая прыняла асабліва шырокі размах у штаце Веракрус. Там дзейнічалі дзясяткі партызанскіх атрадаў агульнай колькасцю 800 чалавек. Асабліва вылучаўся атрад святара Даменіка дэ Хараута. У канцы траўня 1847 года ён, у саюзе з іншымі партызанскімі кіраўнікамі, напаў на амерыканцаў, забіўшы 102 чалавекі і захапіўшы 126 коней і чатыры скрыні са зброяй.

У чэрвені па дарозе ў Веракрус быў атакаваны амерыканскі абоз, канваіруемы 1200 салдатамі з 6 гарматамі. Партызаны забілі шмат амерыканцаў і спалілі 40 вазоў. У ліпені атрад з 3 тыс. Чалавек на шляху з Веракруса ў Халапа быў атакаваны пяць разоў. 6 жніўня праз Веракруса выйшла брыгада з тысячы чалавек з двума прыладамі, якая суправаджала 64 калёсы. 20 жніўня яна прыбыла ў Халапа страціўшы 106 чалавек забітымі і больш за 200 параненымі.

У 1847 году камадору Пэры ўдалося авалодаць амаль усімі партамі паўднёвай частцы Мексіканскага заліва. Аднак амерыканскі флот утрымліваў толькі ўзбярэжжа, так як прасоўванне ўглыб краіны ўскладнялася нападамі партызан.

Канец вайны

Тэрытарыяльныя страты Мексікі ў адпаведнасці з Дагаворам Гвадалупе Ідальга 1848 г. (чырвоны) і Гадсдэнскай пакупкай 1853 г. (аранжавы)

Дагавор Гвадалупе Ідальга, падпісаны 2 лютага 1848 г., скончыў вайну і перадаў ЗША бясспрэчны кантроль над Тэхасам, а таксама сучаснымі штатамі Каліфорнія, Невада, Юта і часткамі тэрыторый Каларада, Арызона, Нью-Мексіка і Ваёмінг. Замест гэтага Мексіка атрымала 18 мільёнаў і 250 000 долараў. 627 мільёнаў долараў ЗША ў эквіваленце Першапачаткова артыкул 10 дагавора прадугледжваў, што ЗША прызнаюць мексіканскіх і іспанскіх землеўладальнікаў і што мексіканцы, якія жывуць на акупіраваных землях, атрымаюць роўныя правы з амерыканскімі грамадзянамі. Але гэты артыкул быў выключаны з дамовы, калі яго ратыфікаваў Сенат ЗША.

У 1853 г. у так званай Гадсдэнскай куплі ЗША заплацілі дадатковыя 10 мільёнаў долараў за тэрыторыю сучаснай Паўднёвай Арызоны і Паўднёвай Новай Мексікі за паўднёвы транскантынентальны чыгуначны маршрут. Пакупка мела на мэце кампенсаваць Мексіцы страты зямлі падчас мексіканска-амерыканскай вайны.

Параза Мексікі ў вайне супраць ЗША была звязана перш за ўсё з адсталасцю яе эканомікі, якая захавала каланіяльныя рысы. У краіне не было прамысловасці, у прыватнасці не выраблялася зброя і ваенныя прыпасы. Армія збольшага была ўзброена крэмневымі мушкетамі, і галоўным чынам лукамі, стрэламі, нажамі і сцяжкамі Ласо. Мексіканская армія была ўкамплектавана індзейцамі і півонямі шляхам прымусовага вярбоўкі. Яны падавалі неахвотна і пры першай магчымай магчымасці перамаглі. У арміі не было ніякіх начальнікаў і медыцынскіх службаў. Жаўнераў кармілі, армію суправаджалі вялізныя фуры з жонкамі і дзецьмі вайскоўцаў. Сродкі, прызначаныя для ўтрымання арміі, былі выкрадзеныя камандзірамі. У мексіканскай арміі была вялікая колькасць генералаў, якія ўвесь час змагаліся паміж сабой за ўладу і ладзілі перавароты. За 18 месяцаў вайны ў Мексіцы сем прэзідэнтаў змяніліся. У такіх умовах спадзявацца на перамогу немагчыма было.

Наступствы

Мексіка страціла вялізную тэрыторыю ў больш чым 500 тысяч квадратных міль (за 1,3 млн квадратных кіламетраў), гэта значыць амаль палову сваіх земляў. Вайна таксама выклікала пачуццё нацыянальнага яднання ў Мексіцы, якое згубілася з моманту заканчэння вайны за незалежнасць у 1821 годзе.

Тэрытарыяльныя саступкі па дамове Гвадалупе-Ідальга

Тэрыторыя Мексікі ў 1848 году

Вайна прывяла да з’яўлення новага класа палітыкаў у Мексіцы, якім удалося перапыніць панаванне Санта-Ганны над Мексікай і ў канчатковым рахунку абвясціць ліберальную рэспубліку ў 1857 годзе. Адным з першых дзей рэспублікі было прыняцце некалькіх законаў, якія спрыялі каланізацыі шырокіх і маланаселеных паўночных мексіканскіх штатаў, каб, такім чынам, пазбегнуць далейшых тэрытарыяльных страт.

Анэксаваныя тэрыторыі засялялі прыкладна 1000 мексіканскіх сем’яў у Каліфорніі і 7000 сем’яў у Нью-Мехіка. Некаторыя вярнуліся назад у Мексіку, а пераважная большасць засталося і стала грамадзянамі ЗША.

За месяц да канца вайны прэзідэнт Полк быў раскрытыкаваны Палатай прадстаўнікоў у папраўцы да рэзалюцыі. Крытыкавалі і генерала Тэйлара за «вайну неабавязковую і неканстытуцыйна распачатую прэзідэнтам Злучаных Штатаў». За гэтай крытыкай, у якой важную ролю гуляў кангрэсмен Аўраам Лінкальн, рушыла ўслед старанная праверка Кангрэсам першапрычын вайны, уключаючы фактычныя сумневы ў прэтэнзіях, выказаных прэзідэнтам полк. На галасаванні, вынікаючы курсе партыі, усе вігі падтрымалі папраўку. Атака Лінкольна сапсавала яго палітычную кар’еру ў Ілінойсе, дзе вайна была папулярная, і Лінкальн не прайшоў бы перавыбары.

У большасці штатаў перамога і набыццё новых зямель спарадзіла хвалю патрыятызму (краіна таксама атрымала паўднёвую палову Арэгона паводле дамовы 1846 гады з Вялікабрытаніяй). Перамога, здавалася, ажыццявіла веру грамадзян у «прызначэнне» іх краіны. У той жа час Віг Ральф Уолдо Эмерсан адпрэчваў вайну «як сродак дасягнення» прызначэння «Амерыкі», але прызнаваў, што «большасць вялікіх здзяйсненняў у гісторыі ажыццёўлены ганебнымі сродкамі» . Хоць вігі былі супраць вайны, яны зрабілі Закары Тэйлар сваім кандыдатам у прэзідэнты на выбарах 1848 году. Пад узнімаючы яго вайсковую выканаўчасць, але ў той жа час прыглушыўшы крытыку ў яго адрас з нагоды самай вайны.

Замак Чапультэпек і Помнік кадэтам-героям

У 1880-х Уліс Грант, які служыў пад камандаваннем Скота, назваў гэты канфлікт зламысны вайной, якая зьвёў на Злучаныя Штаты кару нябесную у форме грамадзянскай вайны:

Паўднёвае паўстанне ў значнай ступені было прарастання мексіканскай вайны. Нацыі, як і людзі, караюцца за свае грахі. Мы атрымалі сваё пакаранне ў самай кровапралітнай і дарагой вайне сучаснасці.

Арыгінальны тэкст (англ.)  

The Southern rebellion was largely the outgrowth of the Mexican war. Nations, like individuals, are punished for their transgressions. We got our punishment in the most sanguinary and expensive war of modern times.

Памяць

• У Мехіка ў парку Чапультэпек пастаўлены помнік у гонар шасцярых падлеткаў-кадэтаў, якія скінуліся з палацавых сцен, не жадаючы здавацца амерыканскім захопнікам ў ходзе бітвы за замак Чапультэпек 18 верасня 1847 года. Помнік з’яўляецца важным патрыятычным месцам у Мехіка. 5 сакавіка 1947 гады, праз прыкладна сто гадоў пасля бітвы, прэзідэнт ЗША Гары Трумэн ўсклаў вянок да помніка і ўшанаваў герояў хвілінай маўчання.
• Мастацкі фільм рэж. Лэнса Хула «Герой-здраднік» (ЗША-Мексіка-Іспанія, 1999 г.) прысвечаны ірландскаму батальёну Сан-Патрысіо, якія ваявалі ў складзе Арміі Мексікі.
• У пачатку фільма «Людаед» (1999 г.) паказаная Амерыкана-мексіканская вайна.
• Другая серыя серыяла «Поўнач і Поўдзень» (1985 г.) прысвечана ўдзелу галоўных герояў у Амерыканскім ўварванні ў Мексіку.

Літаратура

• Потокова Н. В. Агрессия США против Мексики. 1846—1848 (руск.). — М.: Соцэкгиз, 1962. — 141 с.
• Beveridge A. J. Abraham Lincoln, 1809-1858 (англ.). — Houghton Mifflin Company, 1928. — Vol. 1.
• Emerson R. W. The Conduct of Life (англ.). — London: Smith, Elder and co., 1860. — 287 с.
• Essays on the Mexican War (англ.) / Ed. W. Cutler, D. W. Richmond. — Texas A&M University Press, 1986. — 99 с. — ISBN 9780890962916.
• Grant U. S. Personal Memoirs of U. S. Grant (англ.). — N. Y.: Charles L. Webster & Company, 1885. — Vol. 1.
• Smith, Justin H. The War With Mexico Volume I (англ.). — BiblioLife, 2009. — 636 с. — ISBN 978-1117281698.

Спасылка

• The Handbook of Texas Online: Mexican War (англ.)
• The Mexican War (англ.)
• Mexican-American War Resources (англ.)
• Lone Star Internet (англ.)
• PBS site of US-Mexican war program Архівавана 2 кастрычніка 2003. (англ.)
• Treaty of Guadalupe Hidalgo and related resources at the U.S. Library of Congress (англ.)
• Smithsonian teaching aids for «Establishing Borders: The Expansion of the United States, 1846-48» (англ.)
• Franklin Pierce’s Journal on the March from Vera Cruz (англ.)