Клецкае княства

удзельнае княства ў складзе Турава-Пінскай зямлі і Вялікага Княства Літоўскага

Клецкае княства — феадальная воласць у складзе Кіеўскай дзяржавы, Тураўскай зямлі і Вялікага Княства Літоўскага ў перыяд XII—XVIII стст. з цэнтрам у горадзе Клецку.

Гістарычная дзяржава
Клецкае княства

Сталіца Клецк
Мова(ы) старабеларуская

Часы Русі

правіць

На пачатку XII ст. вылучана як княжацкая воласць у складзе Кіеўскай дзяржавы. Клецкі князь Вячаслаў Яраславіч згадваецца пад 1127 годам, калі кіеўскі князь Мсціслаў Уладзіміравіч у кааліцыйным паходзе на Полацкую зямлю накіраваў «Вячьслава ис Турова, Андрѣя из Володимера, Всеволодка из Городна, Вячьслава Ярославича исъ Кльчьска… ити къ Ізяславлю», які яны захапілі і абрабавалі. У сярэдзіне XII — канцы XIII ст. з’яўлялася воласцю Тураўскай зямлі, ахоплівала тэрыторыі дрыгавіцкага рассялення ў басейне верхняй Лані. Калі Юрый Даўгарукі заняў Кіеў (1149), Святаслаў Ольгавіч атрымаў ад яго «и Случеск, и Клеческ, и вси Дрегвиче». Магчыма, да другой паловы XIII ст. княства было ўладаннем чарнігаўскіх Ольгавічаў.

Пад уладай вялікіх князёў літоўскіх

правіць

У XIV—XV стст. належала непасрэдна вялікім князям літоўскім. Вялікі князь Казімір Ягелончык на пачатку валадарства называў княства воласцю, пазней — паветам, бо яно ўваходзіла ў яго ўладанні нароўне з іншымі валасцямі і паветамі, статусам не вылучалася. Вялікія князі Аляксандр Ягелончык і Жыгімонт Стары таксама называлі княства паветам. У 1492—1522 гадах належала князю Івану Васілевічу Яраславічу, а затым яго сыну Фёдару Іванавічу, называлася напэўна княствам, але ў дакументах Канцылярыі і старонніх асоб, звычайна, пісалася як «іменье», «добра».

Затым перайшло да вялікай княгіні Боны Сфорца з правамі яе папярэднікаў. Княгіня ўжывала да яго назвы «павет» і «княства». Апошнім падкрэслівала прыроду сваёй улады, якую здзяйсняла праз клецкіх намеснікаў і падстаростаў. У 1552—1555 гадах Бона правяла на тэрыторыі Клецкага княства адну з першых у Вялікім Княстве Літоўскім валочных памер. Таксама тады была ажыццёўлена адміністрацыйная рэформа — падзел княства на 6 дзясяткаў (Валасны, Вяжэвіцкі, Канюшскі, Малеўскі, Сіняўскі, Цяцераўскі) быў зменены падзелам на 5 войтаўстваў. Непасрэдна вялікай княгіне Боне ў княстве належала 698 валок зямлі, у тым ліку зямля Клецка (каля 45 валок), мястэчка Сіняўка і 52 сялы.

Пад уладай Радзівілаў

правіць

З 1558 года княствам валодалі Радзівілы, у межах як мела яго Бона — прыкладна тэрыторыя сучаснага Клецкага і паўднёвай паловы Нясвіжскага раёна. Да 1575 года колькасць княжацкіх сёлаў скарацілася да 38 з-за іх узбуйнення, колькасць ворнай зямлі павялічылася да 809 валок. У 1586 годзе Радзівілы разам з Алыцкай і Нясвіжскай стварылі і Клецкую ардынацыю — буйное неадчужальнае ўладанне, якое склалася з іх Клецкага і Давыд-Гарадоцкага княстваў. Назву «Клецкае княства» ў XVI ст. Радзівілы амаль не ўжывалі, ужывалася назва «Клецкае панства». «Клецкае княства» пачынае стала ўжывацца ў радзівілаўскіх дакументах з XVII ст. Пры Радзівілах Клецкае княства мела атрыбуты дзяржаўнай адміністрацыйнай адзінкі ВКЛ — замкавы суд, харугву клецкай шляхты. У 1791 годзе з Клецкага, Нясвіжскага і Слуцкага княстваў Радзівілаў утвораны Случарэцкі павет Наваградскага ваяводства.

Літаратура

правіць