Клецкае княства
Клецкае княства — феадальная воласць у складзе Кіеўскай дзяржавы, Тураўскай зямлі і Вялікага Княства Літоўскага ў перыяд XII—XVIII стст. з цэнтрам у горадзе Клецку.
| Гістарычная дзяржава | |
| Клецкае княства | |
|---|---|
|
|
|
| Сталіца | Клецк |
| Мова(ы) | старабеларуская |
Часы Русі
правіцьНа пачатку XII ст. вылучана як княжацкая воласць у складзе Кіеўскай дзяржавы. Клецкі князь Вячаслаў Яраславіч згадваецца пад 1127 годам, калі кіеўскі князь Мсціслаў Уладзіміравіч у кааліцыйным паходзе на Полацкую зямлю накіраваў «Вячьслава ис Турова, Андрѣя из Володимера, Всеволодка из Городна, Вячьслава Ярославича исъ Кльчьска… ити къ Ізяславлю», які яны захапілі і абрабавалі. У сярэдзіне XII — канцы XIII ст. з’яўлялася воласцю Тураўскай зямлі, ахоплівала тэрыторыі дрыгавіцкага рассялення ў басейне верхняй Лані. Калі Юрый Даўгарукі заняў Кіеў (1149), Святаслаў Ольгавіч атрымаў ад яго «и Случеск, и Клеческ, и вси Дрегвиче». Магчыма, да другой паловы XIII ст. княства было ўладаннем чарнігаўскіх Ольгавічаў.
Пад уладай вялікіх князёў літоўскіх
правіцьУ XIV—XV стст. належала непасрэдна вялікім князям літоўскім. Вялікі князь Казімір Ягелончык на пачатку валадарства называў княства воласцю, пазней — паветам, бо яно ўваходзіла ў яго ўладанні нароўне з іншымі валасцямі і паветамі, статусам не вылучалася. Вялікія князі Аляксандр Ягелончык і Жыгімонт Стары таксама называлі княства паветам. У 1492—1522 гадах належала князю Івану Васілевічу Яраславічу, а затым яго сыну Фёдару Іванавічу, называлася напэўна княствам, але ў дакументах Канцылярыі і старонніх асоб, звычайна, пісалася як «іменье», «добра».
Затым перайшло да вялікай княгіні Боны Сфорца з правамі яе папярэднікаў. Княгіня ўжывала да яго назвы «павет» і «княства». Апошнім падкрэслівала прыроду сваёй улады, якую здзяйсняла праз клецкіх намеснікаў і падстаростаў. У 1552—1555 гадах Бона правяла на тэрыторыі Клецкага княства адну з першых у Вялікім Княстве Літоўскім валочных памер. Таксама тады была ажыццёўлена адміністрацыйная рэформа — падзел княства на 6 дзясяткаў (Валасны, Вяжэвіцкі, Канюшскі, Малеўскі, Сіняўскі, Цяцераўскі) быў зменены падзелам на 5 войтаўстваў. Непасрэдна вялікай княгіне Боне ў княстве належала 698 валок зямлі, у тым ліку зямля Клецка (каля 45 валок), мястэчка Сіняўка і 52 сялы.
Пад уладай Радзівілаў
правіцьЗ 1558 года княствам валодалі Радзівілы, у межах як мела яго Бона — прыкладна тэрыторыя сучаснага Клецкага і паўднёвай паловы Нясвіжскага раёна. Да 1575 года колькасць княжацкіх сёлаў скарацілася да 38 з-за іх узбуйнення, колькасць ворнай зямлі павялічылася да 809 валок. У 1586 годзе Радзівілы разам з Алыцкай і Нясвіжскай стварылі і Клецкую ардынацыю — буйное неадчужальнае ўладанне, якое склалася з іх Клецкага і Давыд-Гарадоцкага княстваў. Назву «Клецкае княства» ў XVI ст. Радзівілы амаль не ўжывалі, ужывалася назва «Клецкае панства». «Клецкае княства» пачынае стала ўжывацца ў радзівілаўскіх дакументах з XVII ст. Пры Радзівілах Клецкае княства мела атрыбуты дзяржаўнай адміністрацыйнай адзінкі ВКЛ — замкавы суд, харугву клецкай шляхты. У 1791 годзе з Клецкага, Нясвіжскага і Слуцкага княстваў Радзівілаў утвораны Случарэцкі павет Наваградскага ваяводства.
Літаратура
правіць- Пазднякоў, В. Клецкае княства // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 106—107. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
- Пазднякоў В. Клецкае княства // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — С. 194. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — С. 333. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).
- Пазднякоў В. С. Кле́цкае кня́ства // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 389. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.