Мікалаеўшчына (Стаўбцоўскі раён)

Мікала́еўшчына (трансліт.: Mikalajeŭščyna, руск.: Миколаевщина) — вёска ў Стаўбцоўскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Нёман. Уваходзіць у склад Мікалаеўшчынскага сельсавета. 652 жыхары (2009 г.). Знаходзіцца за 12 км на паўднёвы ўсход ад Стоўбцаў.

Вёска Мікалаеўшчына Цэнтр былога мястэчка Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Стаўбцоўскі Сельсавет Мікалаеўшчынскі Каардынаты 53°24′26″ пн. ш. 26°50′14″ у. д. Першая згадка 1555 Насельніцтва 652 чалавекі (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1717 Паштовы індэкс 222698 Аўтамабільны код 5 Мікалаеўшчына на карце Беларусі ±

Мікалаеўшчына на Вікісховішчы

Мікалаеўшчына — малая радзіма Якуба Коласа.

Гісторыя

Упершыню Мікалаеўшчына згадваецца ў сярэдзіне XVI стагоддзя як уладанне Осцікавічаў. Сваю назву паселішча атрымала, відаць, ад імя Мікалая Осцікавіча. У 1555 годзе Мікалаеўшчыну набыў Л. Свірскі. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясцовасць увайшла ў склад Менскага павета Менскага ваяводства.

У 1596 годзе Мікалаеўшчына перайшла ў валоданне М. К. Радзівіла «Сіроткі», які далучыў яе да Нясвіжскай ардынацыі. У гэты час вёска мела 17 двароў, карчму, бровар, прыстань. На мяжы XVI—XVII стагоддзяў паселішча атрымала статус мястэчка. У 1617 годзе сядзібу Яна Радзівіла ў Мікалаеўшчыне наведаў каралевіч і вялікі княжыч Уладзіслаў. Станам на 1628 год у мястэчку было 5 вуліц (Сверынаўская або Уздзенская, Дворная, Мастовая, Мінская, Тыльная), 114 двароў, касцёл, ратуша, гасціны двор, рынак, млын, верф (сточня), 13 складоў для тавараў. У 1652 годзе маршалак вялікі Аляксандр Людвік Радзівіл заснаваў тут касцёл Яна Хрысціцеля. У часы Трынаццацігадовай вайны ў 1664 Мікалаеўшчыну знішчылі маскоўскія захопнікі. Станам на 1669 год у мястэчку было толькі 20 двароў, на 1700 год — 63, на 1777 год — 62. У гэты час праз Нёман узвялі драўляны Калінавы мост даўжынёй у адну вярсту з чвэрцю.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Мікалаеўшчына апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Мінскім павеце Мінскай губерні. У XIX стагоддзі статус паселішча панізілі да сяла. Па здушэнні нацыянальна-вызваленчага паўстання ў 1867 годзе расійскія ўлады гвалтоўна перарабілі тутэйшы касцёл на праваслаўную царкву. У 1882 годзе каля Мікалаеўшчыны ў засценку Акінчыцы нарадзіўся Канстанцін Міцкевіч (Якуб Колас). Паводле вынікаў перапісу (1897) у мястэчку быў 141 двор, царква, карчма, крама, у пачатку XX стагоддзя — 168 двароў. 9 ліпеня 1906 года ў Мікалаеўшчыне адбыўся нелегальны з’езд настаўнікаў Мінскай губерні. З’езд быў разагнаны паліцыяй, за ўдзел у ім звольнілі 13 настаўнікаў, сярод іх К. Міцкевіча (Якуба Коласа), А. Сянкевіча, І. Фёдарава (Янку Маўра) і інш.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Мікалаеўшчына апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Стаўбцоўскім павеце Навагрудскага ваяводства. Станам на 1921 год у мястэчку было 164 двары.

У 1939 годзе Мікалаеўшчына ўвайшла ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 года зрабілася цэнтрам сельсавета Стаўбцоўскага раёна. Статус паселішча панізілі да вёскі. 3 1970 года тут працуе турыстычная база «Высокі Бераг», з 1972 года — Коласаўскі дзяржаўны заказнік. Станам на 1997 год у вёсцы было 360 двароў, на 1 студзеня 2004 года — 309 двароў.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Царква святога Мікалая, каля 1900 г.
• 
  Адкрыццё моста праз Нёман, 1928 г.
• 
  Адкрыццё моста праз Нёман, 1928 г.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1860 — 500 чал.; 1886 — 640 чал.; 1897 — 935 чал.
• XX стагоддзе: 1901 — 1204 чал.; 1921 — 929 чал.; 1939 — 1000 чал.; 1997 — 743 чал.
• XXI стагоддзе: 1 студзеня 2004 — 679 чал.

Інфраструктура

У Мікалаеўшчыне працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, бібліятэка, пошта.

Славутасці

• Помнік археалогіі — паселішча 3-га тыс. да н.э.
• Філіял музея Якуба Коласа.
• Помнік Якубу Коласу

Страчаная спадчына

• Касцёл Святога Яна Хрысціцеля, пабудаваны ў 1652 годзе і разабраны дзеля пабудовы Свята-Мікалаеўскай царквы.
• Царква Святога Мікалая, узведзеная ў 1876 годзе на месцы былога касцёла і разбураная ў 1960 годзе.

Вядомыя ўраджэнцы

Высокі Бераг, родны, мілы! Люблю я твой пяшчаны скат І хвоек нізкіх гурт пахілы, Капцоў гранічных цэлы рад. … Высокі Бераг, кут мой мілы! Люблю я жоўць тваіх пяскоў, разложных хвоек гурт пахілы І ціхі гоман лазьнякоў.

Якуб Колас. «Высокі Бераг».

• Мікола Адам (нар. 1978) — беларускі паэт, празаік.
• Лявон Белы (1927) — публіцыст.
• Міхась Белы (1931—1970) — грамадскі дзеяч.
• Сымон Белы (1929—2005) — беларускі пісьменнік.
• Павел Пятровіч Дземідовіч (1871—1931) — беларускі этнограф, фалькларыст, краязнавец, педагог.
• Алесь Камароўскі (нар. 1947) — беларускі пісьменнік.
• Якуб Колас (1882—1956) — класік беларускай літаратуры, грамадскі дзеяч.
• Антон Лёсік (1872—1949) — настаўнік, мовазнавец, удзельнік беларускага нацыянальнага руху.
• Язэп Лёсік (1883—1940) — беларускі нацыянальны і палітычны дзеяч, пісьменнік, публіцыст, мовазнавец, педагог
• Алесь Міцкевіч (1919—2015) — беларускі грамадска-культурны, рэлігійны і свецкі дзеяч.
• Міхась Міцкевіч (1897—1991) — грамадскі і культурны дзеяч, брат Якуба Коласа
• Мікалай Іванавіч Міцкевіч (нар. 1945) — беларускі педагог, спецыяліст у галіне тэорыі і методыкі прафесійнай адукацыі.
• Мікола Прускі (1928—2014) — дзеяч беларускай эміграцыі, выдавец, рэдактар, грамадскі і культурны дзеяч.
• Аляксандр Сянкевіч (1884—1938) — дзяржаўны і партыйны дзеяч Беларусі, вучоны, пісьменнік, публіцыст

Літаратура

• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Стаўбцоўскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. — 831 с.: іл. ISBN 985-11-0312-8.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Mikołajewszczyzna // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba (польск.). — Warszawa, 1885. — S. 400.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мікалаеўшчына (Стаўбцоўскі раён)
• Мікалаеўшчына на Radzima.org