Спаса-Праабражэнская царква (Заслаўе)
Спаса-Праабражэнскі сабор, колішні кальвінскі збор — другі кафедральны сабор Мінскай епархіі Беларускай праваслаўнай царквы[1]. Размешчаны у Заслаўі па адрасу вул. Замкавая, 6.
| Сабор | |
| Спаса-Праабражэнскі сабор | |
|---|---|
 | |
| 54°00′26,50″ пн. ш. 27°17′30″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Горад | Заслаўе |
| Канфесія | Беларуская праваслаўная царква |
| Епархія | Мінская і Заслаўская епархія |
| Благачынне | Мінская епархія |
| Архітэктурны стыль | рэнесансная архітэктура |
| Заснавальнік | Ян Янавіч Глябовіч |
| Дата заснавання | 1570 |
| Дата пабудовы | 1570-я |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 611Г000335 |
| Матэрыял | цэгла |
| Сайт | zaslavl-sobor.by |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Найбольш выразны з помнікаў абаронча-культавай архітэктуры рэнесансу, якія дайшлі да нашага часу.
Гісторыя
правіць
Першапачаткова быў узведзены як кальвінскі збор, у 2-й палове XVI ст., заснавальнікам храма быў тагачасны ўладальнік Заслаўя Ян Глябовіч[2]. Кальвінскі збор размяшчаўся на тэрыторыі ўмацаванага бастыённага замка. Храму таксама надавалася абарончае значэнне і, верагодна, па ўсім яго перыметры ў верхняй частцы сцен былі байніцы.
Вядома, што Ян Глябовіч запрасіў у Заслаўе выдатнага дзеяча беларускай рэфармацыі, філосафа, асветніка і гуманіста Сымона Буднага. У 1572 г. Будны пераехаў сюды, нейкі час ён жыў у Заслаўі, прапаведаваў у рэфарматарскай абшчыне.
Пры кальвінскім зборы існавала школа, дзе маглі вучыліся дзеці розных саслоўяў.
Пры віленскім кашталяне Мікалаю, сыне Я. Глябовіча, кальвінскі збор прыстасавалі ў 1628 годзе пад касцёл Міхаіла Арханёла. Новыя ўладальнікі Заслаўя Крысціна і Казімір Ян Сапегі, які заснавалі тут у 1676 годзе дамініканскі кляштар, перадалі ордэну і храм.
У 1678 годзе былы кальвінскі збор часткова перабудоўваецца: з заходняга боку да храма была прыбудавана вежа і рэканструяваны фасады. У верхняй частцы сцен замест байніц зроблены дэкаратыўны атыкавы пояс, які атрымаў шырокае распаўсюджанне ў архітэктуры рэнесансу на Беларусі. Аб гэтых перабудовах сведчыць рознахарактарная апрацоўка асобных частак фасадаў і неаднолькавая таўшчыня сцен.
У 1833 годзе дамініканскі касцёл скасаваны, а будынак перададзены уніяцкай царкве. У памяць драўлянай уніяцкай Спаса-Праабражэнскай царкве, якая існавала раней у Заслаўі, храм быў асвячоны пад такім жа імем. У 1839 годзе на Полацкім саборы была скасавана Берасцейская царкоўная унія, царква перайшла да Рускай праваслаўнай царкве і ўвайшла ў склад Мінскай епархіі.
У 1864—1865 гг. Праабражэнская царква была капітальна адрамантавана. Дзейнічала да сярэдзіны 1930-х гг. Да вайны ў храме знаходзіўся мучны склад. Падчас Вялікай Айчыннай вайны царква была часткова пашкоджана. У 1968—1972 гг. адрэстаўрыравана і прыстасавана пад музей рамёстваў і народных промыслаў. Уваходзіць у гісторыка-культурны запаведнік «Заслаўе». У 1980-я гг. перададзена Беларускаму экзархату Маскоўскага патрыярхату. Пасля пажару 1996 г. рэстаўрыравана.
22 верасня 2014 года рашэннем Сінода Беларускай праваслаўнай царквы горад Заслаўе вызначаны другім кафедральным горадам Мінскай епархіі. У сувязі з гэтым 3 сакавіка 2015 года мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі Павел (Панамароў) вызначыў Праабражэнскі храм у горадзе Заслаўі ў якасці другога кафедральнага сабора Мінскай епархіі[3].
Са снежня 2018 года службы ў царкве ў дні беларускіх святых і па вялікіх царкоўных святах вядуцца па-беларуску[4].
Архітэктура
правіцьЦарква ўяўляе сабой бесслуповы, безапсідны, прамавугольны ў плане храм. Меў інтэр'ер зальнага характару без алтарнай апсіды, бо ў рэфарматарскім храме не прадугледжвалася месца для алтара і іканастаса. Кафалікон заслаўскага збору мае даволі прыземісты выгляд. Тоўстыя сцены храма заканчваюцца высокім аркатурным поясам наверсе, у якім раней меліся байніцы. Наперадзе кафалікона стаіць 30-метровая вежа з шасцю ярусамі, у кожным з якіх меліся байніцы. Першапачаткова збор быў збудаваны без вежы, якая была дабудавана крыху пазней.
Звонку сцены храма аздабляюць вертыкальныя пілястры, апрацаваныя рустам. Збор стаіць пасярод магутнага бастыённага замка і мае выразна абарончыя рысы, у прыватнасці ён мог служыць апошнім прытулкам абаронцам, а высокая вежа, відавочна, выконвала функцыі дазорнай вежы.
Галерэя
правіць-
-
-
-
-
Паштовая марка Беларусі, 1992
Зноскі
- ↑ Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2018. Праверана 29 чэрвеня 2018.
- ↑ Ткачоў, М. А. Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі ХIIІ—XVIII стст. — Мн., 1978. C. 135
- ↑ «Указы» // Минские епархиальные ведомости № 2 (112) 2015, стр. 26
- ↑ У Заслаўскай царкве пачалі весьці службы на беларускай мове. Дзе яшчэ?
Літаратура
правіць- Крыванос Ф. Заслаўская Спаса-Праабражэнская царква // Вестник Белорусского Экзархата. — 1991. — № 1 (6). — С. 37-39.
- Крыванос Х. Заслаўская Спаса-Праабражэнская царква: [Археал. даслед. (2-я палова XVI — пач. XVII ст.)] // Вестник Белорусского Экзархата. — 1993. — № 1. — С. 37-39.
- Заслаўская Спаса-Праабражэнская царква // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. С. 546.
- Заслаўскі кальвінскі збор // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 649—650. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
- Ткачоў, М. А. Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі ХIIІ—XVIII стст. — Мн., 1978.
- Праваслаўныя храмы Беларусі: энцыклапедычны даведнік / А. М. Кулагін; [рэдакцыйны савет: Г. П. Пашкоў, Л. В. Календа]. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 653 с. 2000 экз. ISBN 978-985-11-0389-4.
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Спаса-Праабражэнская царква (Заслаўе)- Спаса-Праабражэнская царква (Заслаўе) на сайце Праваслаўная архітэктура Беларусі (бел.)
- Спаса-Праабражэнская царква (Заслаўе) на сайце Radzima.org
- Спаса-Праабражэнская царква (Заслаўе) на сайце Глобус Беларусі (руск.)
- Спаса-Праабражэнская царква (Заслаўе) на сайце «Архіварта»
