Барыс Барысавіч Бойка

Барыс Барысавіч Бойка
Барыс Барысавіч Бойка
Дата нараджэння	6 жніўня 1923
Месца нараджэння	Горацкі павет, Смаленская губерня, РСФСР, СССР;
Дата смерці	29 жніўня 1999 (76 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь;
Грамадзянства	СССР; Беларусь;
Род дзейнасці	фізік
Навуковая сфера	фізіка
Месца працы	Фізіка-тэхнічны інстытут НАН Беларусі; Інстытут фізікі імя Б. І. Сцяпанава НАН Беларусі; Навукова-практычны цэнтр НАН Беларусі па матэрыялазнаўстве;
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук
Навуковае званне	прафесар, акадэмік НАНБ
Альма-матар	фізіка-матэматычны факультэт БДУ[d] (1951);
Навуковы кіраўнік	Ф. І. Фёдараў
Прэміі

Барыс Барысавіч Бойка (6 жніўня 1923, в. Ходараўка, Горацкі раён БССР — 29 жніўня 1999, г. Мінск) — савецкі і беларускі фізік, акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1974; член-карэспандэнт з 1969), доктар фізіка-матэматычных навук (1965), прафесар (1976). Заслужаны дзеяч навукі БССР (1978)^[1].

Біяграфія правіць

Бойка нарадзіўся ў Ходараўка (Горацкі раён, Магілёўская вобласць) у сям'і агранома. У 1941 годзе ён скончыў сярэднюю спецыяльную школу ВПС у склад Мінску, а ў 1944 — Батайскую школу знішчальнай авіяцыі, да 1946 служыў у ВПС СССР, удзельнічаў у Вялікай Айчыннай вайне. Затым паступіў на фізіка-матэматычны факультэт БДУ, які скончыў у 1951^[1] і быў накіраваны на працу ў Фізіка-тэхнічны інстытут АН БССР. У 1958 Бойка перайшоў у Інстытут фізікі АН БССР.

У 1963 ён прадставіў на абарону кандыдацкую дысертацыю па тэме «Палярызацыйна-аптычныя даследаванні працэсаў глейкай плыні», вынікі якой апынуліся гэтакія істотныя, што яму адразу была прысуджана доктарская ступень.

У 1968 Бойка арганізаваў у інстытуце Лабараторыю аптычнай электронікі^[1], а ў 1975 заняў пост дырэктара Інстытута фізікі цвёрдага цела і паўправаднікоў АН Беларусі, які займаў да 1993. Пасля ён з'яўляўся ганаровым дырэктарам гэтай установы.

Бойка падрыхтаваў 14 кандыдатаў і 1 дактароў навук, з'яўляўся аўтарам 15 вынаходстваў і больш за 200 навуковых прац.

Навуковая дзейнасць правіць

Навуковыя працы Бойка прысвечаны фізічнай оптыцы, квантавай электроніцы, механіцы суцэльных асяроддзяў. У першых яго працах разглядаюцца працэсы апрацоўкі металаў пры высокіх цісках, іх дэфармацыі. Ім былі распрацаваны асновы (як эксперыментальныя, так і тэарэтычныя) новага палярызацыйна-аптычнага метаду даследавання працэсаў глейкай плыні цвёрдых тэл, заснаванага на з'яве вымушанай аптычнай анізатрапіі пры механічнай дэфармацыі^[1].

З 1963 Бойка пераключыўся на распрацоўку лазернай тэматыкі. Шэраг работ прысвечаны вывучэнню эфектаў адлюстравання і праламлення святла на мяжы падзелу двух асяроддзяў, адна з якіх з'яўляецца паглынальнай, ўзмацняльнай або нелінейнай. У прыватнасці, была прадказана з'ява ўзмацнення святла пры адлюстраванні ад ўзмацняючага асяроддзя, якое пазней было выкарыстана для стварэння лазераў на адлюстраванні. Іншы важны эфект, які быў знойдзены, — гэта аптычны гістарэзіс пры адлюстраванні магутнага выпраменьвання ад станоўча нелінейнага асяроддзя, які можа быць выкарыстаны для кіравання лазернымі пучкамі святла. Праца па гэтым напрамку была ўдастоена Дзяржаўнай прэміі БССР за 1990.

Пад кіраўніцтвам Бойка быў створаны шэраг новых лазераў і аптычных прыладаў: лазеры на рубіне, лазеры на фарбавальніках з узмацненнем пры адлюстраванні, лазеры на гранатах і неадымавам шкле з двухмернымі і трохмерным ходам прамянёў у актыўным асяроддзі; новыя тыпы аптычных рэзанатараў і мадулятараў дыхтоўнасці, люстэркаў, палярызатараў і іншых прылад. У аснову гэтых распрацовак лёг глыбокі аналіз працэсаў, якія ўплываюць на эфектыўнасць работы лазера і характарыстыкі лазернага выпраменьвання.

У асобную групу можна вылучыць працы Бойка, звязаныя з вывучэннем уласцівасцяў рэчыва ў моцных магнітных палях. У 1970 упершыню быў створаны кіраваны магнітным полем частотны монаімпульсны рубінавы лазер, які быў удастоены Залатой медалі ВДНХ СССР. Пасля ў эксперыментах з выкарыстаннем магнітных палёў да мільёна Эрстэд быў выяўлены ўплыў магнітнага поля на квантавы выхад люмінесцэнцыі кандэнсаваных асяроддзяў (крышталёў рубіну, рэдказямельных антыстоксавых люмінафораў).

Узнагароды правіць

Працы правіць

С. И. Губкин, С. И. Добровольский, Б. Б. Бойко. Фотопластичность. — Минск: Изд-во АН БССР, 1957.
Б. Б. Бойко, Н. С. Петров. Отражение света от усиливающих и нелинейных сред. — Минск: Наука и техника, 1988.

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г Бойко Борис Борисович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 69. — 737 с.

Літаратура правіць

Ю. А. Храмов. Физики: Биографический справочник. — 2-е изд. — М.: Наука, 1983. С. 37.
Аляхновіч М. М., Апанасевіч П. А., Ганчарэнка А. М., Пятроў М. С., Сойка А. К. Барыс Барысавіч Бойка (Да 75-годдзя з дня нараджэння) Архівавана 25 студзеня 2012.. // Изв. НАН Беларуси: Сер. физ.-матем. наук, 1998, № 3.
Борис Борисович Бойко (К 80-летию со дня рождения). // Изв. НАН Беларуси: Сер. физ.-матем. наук, 2003, № 3.
Бойко Борис Борисович // Лившиц В. М. Гордость и слава Горецкой земли. В 3-х кн. Книга 1. Учёные—земляки. — Горки: 2013. — С. 8-9.

Спасылкі правіць

Борис Борисович Бойко: Справка на сайте НАН Беларуси
Барыс Барысавіч Бойка ў базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)

[БС-1] а ^б ^в ^г Бойко Борис Борисович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 69. — 737 с.

[1]