Расціслаў Іванавіч Янкоўскі

Расціслаў Іванавіч Янкоўскі (5 лютага 1930, Адэса, СССР — 26 чэрвеня 2016, Мінск) — савецкі і беларускі акцёр тэатра і кіно. Народны артыст Беларусі. Народны артыст СССР (1978). Старэйшы брат Алега Янкоўскага.

Расціслаў Янкоўскі
Імя пры нараджэнні	Расціслаў Іванавіч Янкоўскі
Дата нараджэння	5 лютага 1930(1930-02-05)
Месца нараджэння	Адэса, Адэская акруга[d], УССР, СССР
Дата смерці	26 чэрвеня 2016(2016-06-26) (86 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Грамадзянства	СССР → Беларусь
Дзеці	Ігар Расціслававіч Янкоўскі[d] і Уладзімір Расціслававіч Янкоўскі
Прафесія	акцёр, тэатральны акцёр, кінаакцёр
Гады актыўнасці	1951—2016
Тэатр	Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Максіма Горкага
Прэміі
Узнагароды	Ганаровая грамата Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь (2007) Прэмія імя І. Буйніцкага (1992) ганаровы грамадзянін Мінска[d] (2000) Крыштальная Паўлінка (1993)
IMDb	ID 0946161
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Расціслаў Янкоўскі нарадзіўся 5 лютага 1930 года ў Адэсе ў сям’і спадчыннага двараніна, былога штабс-капітана лейб-гвардыі Сямёнаўскага палка. Род Янкоўскіх мае беларускія і польскія карані.

У 1930-х гадах бацька быў рэпрэсаваны, двойчы арыштоўваўся. Пасля яго вяртання сям’я пераехала з Адэсы ў Рыбінск. Падчас вайны жылі ў Джэзказкане (Казахстан), затым у Ленінабадзе (Бустон, Таджыкістан), дзе бацька працаваў на будаўніцтве.

Падчас навучання ў школе Расціслаў займаўся ў гуртку мастацкай самадзейнасці, іграў камедыйныя ролі. Тады ж ён пачаў займацца боксам і стаў чэмпіёнам Таджыкістана сярод юнакоў. Па заканчэнні школы ажаніўся, працаваў дыспетчарам аўтабазы ў Ленінабадзе, працягваў удзельнічаць у самадзейнасці Палаца культуры, дзе яго заўважыў кіраўнік мясцовага тэатра Д. М. Ліхавецкі і прапанаваў працаваць у тэатры. Спачатку Расціслаў адмаўляўся, бо не было адукацыі, але яму прапанавалі вучыцца тэатральнай справе паралельна акцёрскай дзейнасці. Р. Янкоўскі згадзіўся на прапанову, вучыўся ў студыі пры тэатры і быў заняты ў спектаклях тэатра: «Макар Дубрава» А. Карнейчука, «Апошнія» М. Горкага.

У 1951 годзе скончыў Тэатральную студыю пры Ленінабадскім драматычным тэатры, да 1957 года працаваў у гэтым тэатры.

У 1957 годзе разам з жонкай Нінай і сынам Ігарам пераехаў у Мінск, быў прыняты акцёрам у Дзяржаўны рускі драматычны тэатр Беларускай ССР імя М. Горкага (цяпер Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Максіма Горкага), дзе праслужыцў да канца жыцця.

З 1995 па 2010 год — старшыня Міжнароднага кінафестывалю «Лістапад» у Мінску (у лістападзе 2010 года перадаў свае паўнамоцтвы Генадзю Давыдзьку).

Сакратар Праўлення (1988—1998), член рады і прэзідыума (з 1998 года) Саюза тэатральных дзеячаў Беларусі.

Дэпутат Вярхоўнага Савета Беларускай ССР (1985—1990). Выказваўся ў падтрымку замацавання статусу беларускай мовы як дзяржаўнай.

У палітычных спрэчках 1990-х гадоў Янкоўскі ўстаў на бок Аляксандра Лукашэнкі. З 2000 года — член Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь другога склікання.

Член Міжнароднай акадэміі тэатра пры Расійскім дабрачынным грамадскім фондзе садзейнічання тэатру і тэлебачанню «Маскі» (2001).

Памёр 26 чэрвеня 2016 года ў Мінску. Пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках

Сям’я

• Сярэдні брат — Мікалай Янкоўскі (26 ліпеня 1941 года — 2015) — заслужаны работнік культуры РСФСР, кіраваў моладзевым тэатрам у Саратаве
• Малодшы брат — Алег Янкоўскі (1944—2009), акцёр тэатра і кіно, народны артыст СССР (1991)
• Жонка — Ніна Чэішвілі
  • Сын — Ігар (нар. 1951), акцёр
  • Сын — Уладзімір (нар. 1960), акцёр і рэжысёр.

Узнагароды і званні

• Заслужаны артыст Беларускай ССР (1963)
• Народны артыст Беларускай ССР (1967)
• Народны артыст СССР (1978)
• Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры (1998) — за акцёрскія працы 1995—1997 гадоў
• Ордэн «Знак Пашаны» (1967)
• Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1971)
• Ордэн Дружбы народаў (1991)
• Ордэн Францыска Скарыны (2000)
• Ордэн Айчыны III ступені (2004)
• Ордэн Айчыны II ступені (2010)
• Медаль «У адзначэнне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» (1970)
• Медаль Францыска Скарыны (1995)
• Медаль Пушкіна (Расія, 2007)
• Прэмія ў галіне тэатральнага мастацтва імя І. Буйніцкага (1992)
• Прыз «Крыштальная Паўлінка» (1993)
• «Чалавек года» ў галіне тэатральнага мастацтва (1997)
• Прэмія Маскоўскага міжнароднага тэатральна-тэлевізійнага фестывалю «Акцёр канца XX стагоддзя» (2000)
• Прыз Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «За гуманізм і духоўнасць у кіно» (Мінскі міжнародны кінафестываль краін СНД і Балтыі «Лістапад», 2001)
• Прэмія Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «За духоўнае адраджэнне» (2003)
• Залаты медаль імя М. Д. Мардвінава «За выдатны ўклад у тэатральнае мастацтва» (III Міжнародны тэатральны форум «Залаты Віцязь», 2005)
• Прэмія Саюзнай дзяржавы ў галіне літаратуры і мастацтва (2006)
• Ганаровая грамата Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь (2007)
• Прыз «За лепшую мужчынскую ролю» у конкурсе тэлевізійных фільмаў XV ММКФ «Лістапад» (2008)
• Ганаровы грамадзянін Мінска (2000).

Творчасць

Мастацтва Р. Янкоўскага адметна актыўнасцю творчага пошуку, вострым драматызмам, сцэнічным тэмпераментам, яркасцю характарыстыкі вобразаў.

Выканаў вядомыя ролі класічнага і савецкага рэпертуару. Сярод лепшых прац у Дзяржаўным рускім драматычным тэатры БССР: Арбенін («Маскарад» М. Ю. Лермантава), Наркіс («Гарачае сэрца» А. М. Астроўскага), Якаў («Апошнія» М. Горкага), Макбет, Антоній («Макбет», «Антоній і Клеапатра» У. Шэкспіра), Нагульнаў («Паднятая цаліна» па М. А. Шолахаву), Фёдар («Барабаншчыца» А. Д. Салынскага), Фёдар Таланаў («Нашэсце» Л. М. Леонава), Левінсон («Разгром» паводле А. А. Фадзеева), Віктар Байцоў («Іркуцкая гісторыя» А. М. Арбузава), Віктар («Варшаўская мелодыя» Л. Г. Зорына), Людовік («Жыццё спадара дэ Мальера» М. А. Булгакава), Сцяпан Судакоў («Гняздо глушца» В. С. Розава), Кшыштаф Максімавіч («Час пік» па Е. С. Ставінскага), Джэры Раян («Двое на арэлях» У. Гібсана), Барыс («Пад адным небам» А. І. Маўзона), Крыленка («Галоўная стаўка» К. Губарэвіча), Альховік («Трывога» А. Л. Петрашкевіча), Фларыян Гайшун («Вяртанне ў Хатынь» па А. М. Адамовічу).

Снімаецца ў кіно.

Ролі ў тэатры

Сыграў больш за 160 вядучых роляў у класічным, сучасным і замежным рэпертуары, самыя значныя з якіх:

• «Вяртанне ў Хатынь» па А. М. Адамовічу — Фларыян Гайшун
• «Аптымістычная трагедыя» У. В. Вішнеўскага — Аляксей
• «Паднятая цаліна» па М. А. Шолахаву — Нагульнаў
• «Любоў Яравая» К. А. Транёва — Яравы
• «Чалавек з боку» І. М. Дварэцкага — Чашкоў
• «Маскарад» М. Ю. Лермантава — Арбенін
• «Макбет» У. Шэкспіра — Макбет
• «Антоній і Клеапатра» У. Шэкспіра — Антоній
• «Перад заходам сонца» Г. Гаўптмана — Маціяс Клаузен
• «Трагічная аповесць пра Гамлета, прынца дацкага» У. Шэкспіра — Клаўдзій
• «Хрыстос і Антыхрыст» па Д. С. Меражкоўскаму — Пётр I
• «Вячэра» Ж.-К. Брысвіля — Талейран
• «Браты Маор» Ф. Шылера — Максіміліян
• «Букееў і кампанія» М. Горкага — Нікан Букееў
• «На дне» М. Горкага — Барон
• «Доўгае падарожжа ў ноч» Ю. О’Ніла — Тайран
• «Двое на арэлях» У. Гібсана — Джэры
• «Марыя Сцюарт» Ф. Шылера — Лестэр
• «Апошнія» М. Горкага — Якаў
• «Жыццё спадара дэ Мальера» М. А. Булгакава — Людовік
• «Сунічная паляна» І. Бергмана — Ісак Борк
• «Галоўная стаўка» К. Губарэвіча — Крыленка
• «Васа Жалязнова» М. Горкага — Пяцёркін
• «Мая сям'я» Э. дэ Філіпа — Бепа
• «Барабаншчыца» А. Д. Салынскага — Фёдар
• «Улада» А. Г. Кацельнікава (Глебава) — Камандзір бронецягніка
• «Дальні шлях» Э. Ранета — Максім Самадзельны
• «Непатрэбная перамога» І. Лакштанава — Дэзірэ
• «І адзін у поле воін» па Ю. П. Дольд-Міхайліку — Лютц
• «Іркуцкая гісторыя» А. М. Арбузава — Віктар
• «Дванаццаты час» А. М. Арбузава — Безянчук
• «Акіян» А. П. Штэйна — Часоўнікаў
• «Адзін год» Ю. П. Германа і Б. Рэста — Жмакін
• «Пад адным небам» А. І. Маўзона — Барыс
• «Дзень нараджэння Тэрэзы» Г. Д. Мдзівані — Марсэль
• «Уладальнікі ключоў» М. Кундэры — Іржы
• «Нашэсце» Л. М. Леонава — Фёдар
• «Дзеці сонца» М. Горкага — Чапурноў
• «Фізікі і лірыкі» Я. І. Волчака — Калуанаў
• «Шостага ліпеня» М. П. Шатрова — Лацыс
• «Варшаўская мелодыя» Л. Г. Зорына — Віктар
• «Яшчэ не вечар» В. Ф. Пановай — Алесаў
• «Руіны страляюць ва ўпор» паводле І. Р. Новікава — Шэф гестапа
• «Ворагі» М. Горкага — Якаў Бардзін
• «З вечара да паўдня» В. С. Розава — Кім
• «Разгром» паводле А. А. Фадзеева — Левінсон
• «Білет у мяккі вагон» А. І. Маўзона — Гарачун
• «Гарачае сэрца» А. М. Астроўскага — Наркіс
• «Тры хвіліны Марціна Гроу» Г. А. Баравіка — Дэвіс
• «Узыходжанне на Фудзіяму» Ч. Т. Айтматава і К. М. Мухамеджанава — Асіпбай
• «Апошняя інстанцыя» М. Я. Матукоўскага — Акуліч
• «Час пік» Е. С. Ставінскага — Кшыштаф
• «З жыцця дзелавой жанчыны» А. Б. Грэбнева — Барыс Цімафеевіч
• «Падобны на ільва» Р. Ібрагімбекава — Раміз
• «Муж і жонка здымуць пакой» М. М. Рошчына — Бацька Алёшы
• «Баня» У. У. Маякоўскага — Аптымістэнка
• «Трывога» А. Л. Петрашкевіча — Альховік
• «Гняздо глушца» В. С. Розава — Судакоў
• «Сам-насам з усімі» А. І. Гельмана — Андрэй Голубеў
• «Соль» А. Л. Петрашкевіча — Фёдар Максімавіч
• «Ягор Булычоў і іншыя» М. Горкага — Ягор Булычоў
• «Усё ў садзе» Э. Олбі — Рычард
• «Апошні наведвальнік» У. Л. Дазорцава — Казмін
• «Тры сястры» А. П. Чэхава — Вяршынін
• «Майстры» М. А. Булгакава — Воланд
• «Метэор» Ф. Дзюрэнмата — Швітэр
• «Прасцячкі з нечаканых астравоў» Б. Шоу
• «У прыцемках» А. А. Дударава — Старцаў
• «Ваўкі і авечкі» А. М. Астроўскага — Міхаіл Барысавіч Лыняеў
• «Прыбытковае месца» А. М. Астроўскага — Вышнеўскі
• «Уяўны хворы» Мальера — Арган
• «На Залатым возеры» Э. Томпсана — Норман Тэер
• «Праўда добра, а шчасце лепш» А. М. Астроўскага — Гразноў
• «Пане Каханку» А. У. Курэйчыка — Пане Каханку
• «Гора ад розуму» А. С. Грыбаедава — Павел Апанасавіч Фамусаў

Выбраная фільмаграфія

• 1958 — Чырвонае лісце — Віктар
• 1968 — Каранцін — член камісіі па расследаванні
• 1968 — Служылі два таварыша — Васільчыкаў
• 1969 — Я, Францыск Скарына… — Іван Скарына
• 1969 — Ватэрлоа — Флахау
• 1970 — Мір халупам — вайна палацам — Пятакоў
• 1970 — Мора ў агні
• 1970—1972 — Руіны страляюць... — камандзір партызанскага атрада
• 1971 — Уся каралеўская раць — Тэадор
• 1971 — Рудабельская рэспубліка — эпізод
• 1972 — Зямля, да запатрабавання — Агірэ
• 1973 — Корцік — дырэктар школы
• 1974 — Полымя — член Стаўкі
• 1975 — Ваўчыная зграя — начштаба партызанскага атрада
• 1975 — Надзейны чалавек — Сяргей Сяргеевіч
• 1975 — Вольга Сяргееўна — пісьменнік
• 1978 — Сустрэча ў канцы зімы — Сямён Пятровіч, рэдактар
• 1979 — Задача з трыма невядомымі — Бялоў
• 1980 — Атланты і карыятыды — Арсеній Мікалаевіч Языкевіч
• 1980 — Буйная размова — Фёдар Паўлавіч
• 1982 — Узяць жывым — доктар
• 1982 — Кафедра — Флягін
• 1983 — Казка пра Зорнага хлопчыка — гаспадар Сузор’я
• 1983 — Апошні довад каралёў — Скот
• 1983 — Паскарэнне
• 1984 — Час і сям’я Канвей — Джэралд Торнтан праз дваццаць гадоў
• 1984 — Медны анёл — Левен
• 1984 — Дзяржаўная граніца. Чырвоны пясок — Лукін, палкоўнік
• 1984 — Канкан у Англійскім парку — Данііл Робак (Торчынскі)
• 1984 — Мяжа магчымага — Любамір Сяргеевіч Самарын
• 1985 — Бітва за Маскву — Смірноў, генерал-маёр
• 1985 — Валодзя вялікі, Валодзя маленькі — Ягіч
• 1985 — Скачок
• 1986 — Гонка стагоддзя — Стэнлі Бэст
• 1986 — Крык дэльфіна — міністр
• 1986 — Не забудзьцеся выключыць тэлевізар — Міхаіл Міхайлавіч
• 1987 — Сабля без ножнаў
• 1990 — Чалавек з чорнай «Волгі» — намеснік міністра
• 1990 — Вечны муж — Федасей Пятровіч
• 1990 — Рабро Адама — Віктар Вітальевіч, 1-ы муж Ніны Елізараўны, бацька Ліды
• 1991 — Вар’яцкім запалам ты сама да мяне палаеш — Уладзімір Францавіч
• 1991 — Прабач нас, мачыха Расія — Сцеблін
• 1991 — Прывід — Канстанцін Рыгоравіч
• 1992 — Сонечны дзень у канцы лета — прафесар
• 1996 — Любіць па-руску 2 — Ярашэвіч
• 1997 — Прыяцель нябожчыка — Ігар Львовіч
• 1999 — Пракляты ўтульны дом — Антоній Брыніцкі
• 1998 — Любіць па-руску 3: Губернатар — Ярашэвіч
• 1999 — Дырэкторыя смерці (навела «Папугай») — сасед, пенсіянер / пажылы муж
• 2000 — Анамалія — генерал
• 2002 — Закон — Мікалай Скляр
• 2005 — Стацкі саветнік — Храпаў
• 2008 — У чэрвені 41-га — Войцех Бельскі
• 2010 — Помста — Беглаў

Тэлеспектаклі

1. 1991 — Грэх акцёрства (фільм-спектакль) — Уладзімір Францавіч
2. 2007 — Перад заходам сонца (фільм-спектакль) — Матціяс Клаузен

Прызнанне

• Акадэмік Міжнароднай Акадэміі тэатру.
• Ганаровы грамадзянін Мінска.

Літаратура

• Орлова Т., Карелин А. Ростислав Янковский. Артист: театрально-детективная история. — Мн.6 Мастацкая літаратура, 2006. — 310 с.: ил. — (Жизнь замечательных людей Беларуси).