Эдуард Шэварднадзэ

Эдуа́рд Амвро́сіевіч Шэвардна́дзэ (груз. ედუარდ ამბროსის ძე შევარდნაძე; 25 снежня 1928, Мамаці, Грузінская ССР — 7 ліпеня 2014, Тбілісі, Грузія) — савецкі і грузінскі палітычны і дзяржаўны дзеяч.

Эдуард Шэварднадзэ
груз. ედუარდ ამბროსის ძე შევარდნაძე
2-і Прэзідэнт Грузіі 26 лістапада 1995 — 22 лістапада 2003
Папярэднік	Пасада адноўлена (1991-1992: Звіяд Гамсахурдзія
Пераемнік	Ніно Бурджанадзэ (в. а.); Міхаіл Саакашвілі
Кіраўнік Грузіі 6 лістапада 1992 — 26 лістапада 1995
Папярэднік	Пасада заснавана; ён сам, як Старшыня Дзяржаўнага Савета Грузіі
Пераемнік	Пасада ліквідавана; ён сам, як Прэзідэнт Грузіі
1-ы Старшыня Парламента Грузіі 3 лістапада 1992 — 25 лістапада 1995
Папярэднік	Пасада заснавана
Пераемнік	Зураб Жванія
Старшыня Дзяржаўнага Савета Грузіі 10 сакавіка — 4 лістапада 1992
Папярэднік	Пасада заснавана
Пераемнік	Пасада ліквідавана
Міністр знешніх зносін СССР 19 лістапада — 26 снежня 1991
Кіраўнік урада	Іван Сілаеў
Папярэднік	Пасада заснавана; Барыс Панкін як Міністр замежных спраў СССР
Пераемнік	Пасада скасавана
6-ы Міністр замежных спраў СССР 6 ліпеня 1985 — 20 снежня 1990
Кіраўнік урада	Мікалай Рыжкоў
Папярэднік	Андрэй Грамыка
Пераемнік	Аляксандр Бяссмертных
Член Палітбюро ЦК КПСС  — 13 ліпеня 1990 (Кандытат з 27 лістапада 1978
11-ы Першы сакратар ЦК КП Грузіі 29 верасня 1972 — 6 ліпеня 1985
Папярэднік	Васіль Мжаванадзэ
Пераемнік	Джумбер Патіяшвілі
Нараджэнне	25 студзеня 1928(1928-01-25)[…] Мамаці[d], Ланчхуцкі муніцыпалітэт[d], Гурыя, Грузія
Смерць	7 ліпеня 2014(2014-07-07) (86 гадоў) Тбілісі, Грузія
Месца пахавання	Krtsanisi[d]
Імя пры нараджэнні	груз. ედუარდ შევარდნაძე руск.: Эдуард Амвросиевич Шеварднадзе
Бацька	Амврозій Георгіевіч Шэварднадзэ
Жонка	Нанулі Раждэнаўна Шэварднадзэ (народжаная Цагарэйшвілі; 1929-2004)
Дзеці	сын Паата дачка Манана
Веравызнанне	праваслаўе Грузінская царква
Партыя	КПСС (1948-1991)
Член у	ЦК КПСС Палітбюро ЦК КПСС
Адукацыя	Кутаіскі педагагічны інстытут імя А. Цулукідзэ
Аўтограф
Прыналежнасць	СССР
Род войскаў	міністэрства ўнутраных спраў[d]
Званне	генерал-маёр
Бітвы	Жнівеньскі путч Грамадзянская вайна ў Грузіі Паўднёваасяцінская вайна (1991—1992) Вайна ў Абхазіі (1992—1993) Крызіс у Панкіскай цясніне Рэвалюцыя ружаў
Узнагароды	ганаровы грамадзянін Тбілісі[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 25 студзеня 1928 года ў сяле Мамаці Ланчхуцкага раёна Грузінскай ССР у сям’і сельскага настаўніка.

Па патрабаванні бацькоў скончыў Тбіліскі медыцынскі тэхнікум, аднак кар’еры лекара аддаў перавагу палітычнай дзейнасці. У 1946 годзе адразу пасля заканчэння тэхнікума ён стаў загадчыкам аддзела райкама камсамола, затым паступіў у партыйную школу пры ЦК кампартыі Грузіі.

У 1948 годзе ўступіў у Камуністычную партыю, у перыяд з 1949 па 1951 гады быў слухачом двухгадовай партыйнай школы пры ЦК КП(б) Грузіі, пасля заканчэння якой стаў інструктарам ЦК ЛКСМ Грузіі. У 1952 годзе Шэварнадзэ быў прызначаны сакратаром, затым другім сакратаром Кутаіскага абкама ЛКСМ Грузінскай ССР, а ўжо ў наступным годзе стаў першым сакратаром Кутаіскага абкама ЛКСМ Грузінскай ССР.

У 1959 годзе скончыў Кутаіскі педагагічны інстытут імя А.Цулукідзэ.

З 1961 па 1963 год быў сакратаром Мцхецкага райкама Камуністычнай партыі, а затым з 1963 года першым сакратаром Першамайскага райкама партыі Тбілісі.

У перыяд з 1964 па 1965 гады — першы намеснік міністра па ахове грамадскага парадку, з 1965 па 1972 гады — міністр аховы грамадскага парадку, затым — міністр унутраных спраў Грузінскай ССР.

29 верасня 1972 года быў прызначаны першым сакратаром ЦК Камуністычнай партыі Грузіі.

Паводле Уладзіміра Яварыўскага, Брэжнеў дазволіў Шэварнадзе, тадышняму першаму сакатару ЦК Грузіі, упісаць у Канстытуцыю Грузінскай ССР артыкул, які дэкларуе дзяржаўнасць грузінскай мовы на тэрыторыі рэспублікі, на чым настойлівала грузінская інтэлігенцыя.

У 1985 годзе па запрашэнні Міхаіла Гарбачова быў пераведзены на працу ў Маскву, прызначаны сябрам Палітбюро ЦК КПСС і міністрам замежных спраў СССР. З’яўляўся адным з паплечнікаў Міхаіла Гарбачова ў правядзенні палітыкі перабудовы, галоснасці і разрадкі міжнароднай напружанасці.

20 снежня 1990 года на IV З’ездзе народных дэпутатаў СССР заявіў аб сваёй адстаўцы з пасады міністра замежных спраў.

У сакавіку 1992 года вярнуўся ў Грузію, дзе ўзначаліў Дзяржсавет, створаны пасля звяржэння прэзідэнта Звіяда Гамсахурдыя. У кастрычніку таго ж года ў выніку парламенцкіх выбараў ён стаў кіраўніком грузінскай дзяржавы — старшынёй парламента рэспублікі.

Неўзабаве пасля гэтага парламент увёў пасаду кіраўніка грузінскай дзяржавы, і 6 лістапада 1992 года Шэварнадзэ быў абраны на гэтую пасаду.

У 1993 годзе ў Тбілісі была створана партыя «Саюз грамадзян Грузіі», старшынёй якой стаў Шэварнадзэ.

5 лістапада 1995 года ў Грузіі прайшлі прэзідэнцкія выбары, перамогу на якіх атрымаў Эдуард Шэварнадзэ, які набраў 72,9 % галасоў.

9 лютага 1998 года Эдуард Шэварнадзэ перажыў замах. У цэнтры Тбілісі яго картэж быў абстраляны з гранатамёта і аўтаматычнай зброі. Аднак браніраваны аўтамабіль выратаваў яму жыццё, двое ахоўнікаў прэзідэнта загінулі.

9 красавіка 2000 года Шэварнадзэ атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у Грузіі, набраўшы больш за 82 % галасоў выбаршчыкаў, якія прынялі ўдзел у галасаванні.

У лістападзе 2003 года падчас «Рэвалюцыі руж», якая прайшла ў Грузіі з-за нязгоды апазіцыйных сіл з вынікамі выбараў у парламент краіны, Шэварнадзэ было прапанавана пакінуць пасаду прэзідэнта Грузіі. 23 лістапада 2003 года, пасля таго як парламент не падтрымаў прапанову кіраўніка Грузіі аб увядзенні ў краіне надзвычайнага становішча, Шэварнадзэ падаў у адстаўку.

Узнагароды

• Герой Сацыялістычнай Працы
• пяць Ордэнаў Леніна
• Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі
• Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга
• Украінскі Ордэн князя Яраслава Мудрага I ступені (1 кастрычніка 1999 г.)

Літаратура

• Шэварднадзэ Эдуард // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. — С. 223. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0295-4 (т. 18. Кн. 1).