Антанас Венцлава
Анта́нас Ве́нцлава (літ.: Antanas Venclova; 1906—1971) — літоўскі паэт, празаік, літаратурны крытык, перакладчык, дзяржаўны дзеяч. Лаўрэат Сталінскай прэміі другой ступені (1952). Народны пісьменнік Літоўскай ССР (1965). Член ВКП (б) з 1950 года[4].
| Антанас Венцлава | |
|---|---|
| літ.: Antanas Venclova | |
 | |
| Асабістыя звесткі | |
| Дата нараджэння | 7 студзеня 1906[1][2][…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 28 чэрвеня 1971[1][2][…] (65 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Пахаванне | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Томас Венцлава |
| Дзеці | Томас Венцлава |
| Альма-матар | |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | паэт, палітык, літаратурны крытык |
| Кірунак | сацыялістычны рэалізм |
| Жанр | верш, апавяданне, аповесць, раман |
| Мова твораў | літоўская |
| Дэбют | зборнік вершаў «У змрочных завулках» (1926) |
| Грамадская дзейнасць | |
| Партыя | |
| Член у | |
| Прэміі |
 Дзяржаўная прэмія Літоўскай ССР (1960) |
| Узнагароды |
     |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Біяграфія
правіцьАнтанас Венцлава нарадзіўся ў сям’і селяніна. У 1925 скончыў сярэднюю школу ў г. Марыямпале і да 1929 служыў у дэпартаменце зямельнай рэформы ў Каўнасе. У 1932 годзе скончыў факультэт гуманітарных навук Універсітэта Вітаўта Вялікага ў Каўнасе. У 1933—1934 гадах выкладаў у сярэдняй школе Каўнаса; у 1934—1939 гадах — Клайпеды. У 1930—1931 гадах уваходзіў у літаратурную групу трэццяфронтаўцаў і рэдагаваў літаратурны часопіс «Trečias frontas» (бел.: «Трэці фронт»)[4].
У 1936 годзе наведаў СССР. У 1939 годзе пасля захопу Клайпеды фашыстамі вярнуўся ў Каўнас, дзе стаў выкладчыкам у мужчынскай гімназіі «Аўшра» і адначасова рэдактарам 3-4 кніг альманаха «Prošvaistė» (бел.: «Пробліск»). Аднак вясной 1940 за антыфашысцкі верш «Скрозь дым вайны», надрукаваны ў гэтым часопісе, А. Венцлава па прамым ўказанні А. Смятоны быў звольнены са службы.
У 1940 годзе член Народнага сейма. Удзельнік сесіі ВС СССР у Маскве, якая прыняла Літву ў склад СССР. На арыгінале «Дэкларацыі аб уваходжанні Літвы ў склад Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік», як і на іншых дэкларацыях «Народнага сейма», стаіць яго подпіс побач з подпісамі старшыні «Народнага сейма» Л. Адамаускаса, намеснікаў старшыні М. Гедвіласа і Ю. Грыгалавічуса і сакратара П. Цвіркі[5].
У 1940—1943 гадах народны камісар асветы Літоўскай ССР, у 1944—1946 гадах — дацэнт Каўнаскага Дзяржаўнага ўніверсітэта. Член-карэспандэнт АН Літоўскай ССР (1949). Член ЦК КП Літоўскай ССР у 1952-60[4]. У 1950 напісаў тэкст гімна Літоўскай ССР[4]. Дэпутат ВС Літоўскай ССР. Дэпутат ВС СССР 1-5 скліканняў (1941—1962)[4]. У 1954—1959 гадах старшыня Саюза савецкіх пісьменнікаў Літоўскай ССР. Член сакратарыята СП СССР. Член Савецкага камітэту абароны міру.
Бацька паэта, перакладчыка і літаратуразнаўца Томаса Венцлава.
А. Венцлава памёр 28 чэрвеня 1971 года. Пахаваны на тэрыторыі Мемарыяльнага ансамбля ў памяць пра савецкіх воінаў Вялікай Айчыннай вайны на Антакальнісе.
Творчасць
правіць
Літаратурнай дзейнасцю займаўся з 1926 года. Дэбютаваў экспрэсіяністычнымі вершамі. Першыя зборнікі вершаў «У змрочных завулках» (1926) і «На вуліцах світае» (1927). Пазней усталяваўся прамоўніцкі тып верша, дзе лёс індывіда неаддэельны ад лёсу краіны. Выступіў з крытыкай літоўскага буржуазнага грамадства і мяшчанства. Апублікаваў на літоўскай мове зборнікі апавяданняў «Дарога ў Літву» (1942), «З ваеннага нататніка» (1943), «Дрэва і яго парасткі» (1948), «Апавяданні», «Бярозы ў буру» (1930) і інш; кнігі вершаў «Там, дзе яблыня высокая» (1945), «Кліч Радзімы» (1942), «Маладосць краіны» (1948), «Вершы», «Выбранае» (1950); найбольшым лірызмам, эмацыянальнасцю вызначаецца зборнік «Вячэрняя зорка» (1971). Стварыў нарысы і артыкулы «Герой Савецкага Саюза Марытэ Мельнікайтэ» (1943), «Шляхавыя ўражанні»[крыніца?] (1949), «Галубы свету» (1952) і інш. На рускай мове былі выдадзеныя зборнікі вершаў «Роднае неба» (1944), «Край Нёмана» (1948), «Марытэ. Нарыс пра Героя Савецкага Саюза Марытэ Мельнікайтэ». Раман са студэнцкага жыцця «Дружба» (1936) і зборнік апавяданняў «Ноч» (1939) насілі антыфашысцкі характар. Раман «Дзень нараджэння» аб усталяванні Савецкай улады ў Літве. Аўтабіяграфічная трылогія («Вясновая рака», «У пошуках маладосці», «Бура ў поўдзень», 1964—1969). А. Венцлава — аўтар літаратурна-крытычных прац, ваенных і шляхавых нарысаў.
А. Венцлава пераклаў на літоўскую мову шэраг твораў рускай класічнай і савецкай літаратуры і замежных пісьменнікаў («Яўген Анегін» і «Медны коннік» А. С. Пушкіна, «Бялее ветразь адзінокі» В. П. Катаева, «Калхіда» К. Г. Паўстоўскага, «Гарганцюа і Пантагруэль» Ф. Рабле, творы М. Горкага, М. С. Ціханава, П. Р. Тычыны, Т. Р. Шаўчэнкі і інш.)
Творы перакладаліся на беларускую, латышскую, польскую, рускую, украінскую і іншыя мовы. На беларускую мову вершы А. Венцлавы перакладалі С. Дзяргай, А. Разанаў, М. Танк і інш., празаічныя творы — А. Пальчэўскі.
Сувязі з беларускай літаратурай
правіцьУ апошняй частцы аўтабіяграфічнай трылогіі «Веснавая рака» (1964), «У пошуках маладосці» (1966), «Бура ў поўдзень» (1969) распавядае пра паезку з П. Цвіркам у 1940 годдзе ў Мінск, пра сустрэчы з Я. Капалам, Я. Коласам, П. Броўкам, П. Глебкам, К. Крапівой, М. Лыньковым і іншымі[4].
Аўтар артыкулаў пра Я. Купалу, пра беларуска-літоўскія літаратурныя сувязі. Пераклаў на літоўскую мову асобныя творы Я. Купалы, Я. Коласа, П. Броўкі, М. Танка (зборнік паэтычных перакладаў «Блізкія галасы», 1973). Творы Венцлавы былі змешчаны ў беларускіх анталогіях «Паэты Савецкай Літвы» (1954), «Літоўскія апавяданні» (1957), «Галасы сяброў» (1958)[4].
Узнагароды і прэміі
правіць- Сталінская прэмія другой ступені (1952) — за вершаваны зборнік «Выбранае» («Rinktinė») (1951)[4]
- Дзяржаўная прэмія Літоўскай ССР (1960) — за раман «Дзень нараджэння»
- Ордэн Леніна (1950)
- Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга
- ордэн Айчыннай вайны II ступені
- Яшчэ адзін ордэн і медалі
- Народны пісьменнік Літоўскай ССР (1965).
Музей
правіцьУ Вільнюсе па адрасе вуліца Паменкальне (літ.: Pamėnkalnio g. 34) у былой кватэры пісьменніка, дзе ён пражываў у 1945—1971 гадах, дзейнічае мемарыяльны Дом-музей сям'і Венцлавы. У экспазіцыі музея прадстаўлены рабочы кабінет Антанаса Вянцлавы, які адлюстроўвае побыт літоўскай інтэлігенцыі 1940-х-1950-х гадоў[6].
Зноскі
- ↑ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #127168303 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 3 мая 2014.
- ↑ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #127168303 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.
- ↑ а б в г д е ё ж Венцлова Антанас // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 109. — 737 с.
- ↑ «Правда», 1989, № 202 (25920), 21 июля
- ↑ Дом-музей семьи Венцловы
Літаратура
правіць- Лапінскене А. Венцлава // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
- Шевченківський словник: У двох томах / Інститут літератури імені Т. Г. Шевченка Академії Наук УРСР. — К.: Головна редакція УРЕ, 1978.
- Литва. Краткая энциклопедия. Vilnius: Vyriausoji enciklopedijų redakcija, 1989, с. 72, 73, 74, 170—171.
- Антанас Венцлова [биографическая справка] // А. Венцлова. Ты знаешь край… Москва: Правда, 1965, с. 2 (Библиотека «Огонёк», № 22).
- О. М. Євстаф'єва. Венцлова Антанас Томасович // Українська літературна енциклопедія. — Т. 1. — К., 1988., с. 289—290.
- Antanas Venclova epochų vėjuose. — Vilnius, 2007.
Спасылкі
правіць- Venclova, Antanas(недаступная спасылка) (літ.)
- Дом-музей сям’і Вянцлавы (літ.)