Карлікавая дзяржава
Карлікавая дзяржава — дзяржава, якая ў значнай ступені адрозніваецца ад большасці іншых у меншы бок па такіх крытэрыях як плошча тэрыторыі і колькасць насельніцтва. Часцей за ўсё карлікавымі называюць дзяржавы, плошча якіх менш за плошчу Люксембурга.
Апошняе месца сярод карлікавых дзяржаў (і адпаведна дзяржаў наогул) як па плошчы, так і па насельніцтву займае Ватыкан. Перадапошняя паводле плошчы — Манака, паводле насельніцтва — Науру.
Карлікавая краіна правіць
Шматлікія карлікавыя дзяржавы з’яўляюцца параўнальна маладымі ўтварэньнямі (Сінгапур, Бахрэйн і іншыя). У той жа час большасьць карлікавых дзяржаў Еўропы маюць шматвяковую гісторыю. Напрыклад, Сан-Марына лічыцца самай старой дзяржавай Еўропы.
Часам таксама выкарыстоўваецца паняцце карлікавая краіна, у лік якіх уключаюць не толькі невялікія незалежныя дзяржавы, але і іншыя невялікія геаграфічна і гістарычна адасобленыя (часцей за ўсё астраўныя) тэрыторыі — залежныя тэрыторыі, адміністрацыйныя аўтаноміі і т. п. Прыклады — Востраў Мэн, Гернсі, Борнхальм, Гібралтар, Маёта, Гуам, Ніуэ, Гельгаланд, Афон і т. п.
Спіс карлікавых дзяржаў пры класіфікацыі паводле плошчы правіць
Еўропа правіць
- Люксембург (2586 км²)[1]
- Андора (468 км²)
- Мальта (316 км²)
- Ліхтэнштэйн (Княства Ліхтэнштэйн) (157 км²)
- Сан-Марына (61 км²)
- Манака (1,95 км²)
- Ватыкан (0,44 км²)
- Суверэнны Мальтыйскі ордэн (сённяшняя тэрыторыя старажытнай дзяржавы — усяго адзін асабняк у Рыме)
Залежныя тэрыторыі і адміністрацыйныя аўтаноміі Еўропы правіць
- Гернсі (Валоданне Брытанскай кароны)
- Гібралтар (тэрыторыя Вялікабрытаніі)
- Джэрсі (валоданне Брытанскай кароны)
- Востраў Мэн (валоданне Брытанскай кароны)
- Фарэрскія астравы (частка Каралеўства Даніі)
Азія правіць
Залежныя тэрыторыі і адміністрацыйныя аўтаноміі Азіі правіць
- Брытанская тэрыторыя ў Індыйскім акіяне (Архіпелаг Чагас) (Калонія Англіі). Плошча — 67 км². Карэннае насельніцтва выселена англійскімі каланізатарамі на Маўрыкій.
- Ганконг (Спецыяльны адміністрацыйны раён Ганконг)
- Какосавыя астравы (Тэрыторыя Какосавых Астравоў)
- Макаа (Спецыяльны адміністрацыйны раён Макаа)
- Востраў Раства
Афрыка правіць
- Маўрыкій (1860 км²)[1][2]
- Сан-Тамэ і Прынсіпі (1001 км²)
- Сейшэльскія астравы (455 км²)
- Каба-Вэрдэ (Рэспубліка Каба-Вэрдэ) Тэрыторыя 4033 км². Насельніцтва 418,2 тыс. чал. (2005).
- Каморскія астравы (Саюз Каморскіх астравоў) Тэрыторыя 2170 км². Насельніцтва 671,2 тыс. чал. (2005).
Залежныя тэрыторыі і адміністрацыйныя аўтаноміі Афрыкі правіць
- Маёта (Заморская тэрыторыя Францыі). Тэрыторыя 374 км². Насельніцтва 193,6 тыс. чал. (2005).
- Рэюньён (заморскі дэпартамент Францыі). Тэрыторыя 2517 км². Насельніцтва 776,9 тыс. чал. (2005).
- Востраў Святой Алены (заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі). Тэрыторыя 410 км². Насельніцтва 7,4 тыс. чал. (2005).
- іспанская Паўночная Афрыка (аўтаномныя гарады Сеўта і Мелілья з падпарадкаванымі астравамі: Велес-дэ-ла-Гамера, Алусемас і Чафарынас). Плошча — 31 км².
Амерыка правіць
- Дамініка (754 км²)
- Сент-Люсія (620 км²)
- Антыгуа і Барбуда (442 км²)
- Барбадас (430 км²)
- Сент-Вінсент і Грэнадзіны (389 км²)
- Грэнада (344 км²)
- Сент-Кітс і Невіс (261 км²)
Залежныя тэрыторыі і адміністрацыйныя аўтаноміі Амэрыкі правіць
- Ангілья (Заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі). Тэрыторыя 91 км². Насельніцтва 13,2 тыс. чал. (2005).
- Аруба (Частка Каралеўства Нідэрландаў). Тэрыторыя 193 км². Насельніцтва 71,5 тыс. чал. (2005).
- Бермудскія астравы (заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі). Тэрыторыя 58,8 кв. км. Насельніцтва 65,3 тыс. чал. (2005).
- Брытанскія Віргінскія астравы (заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі). Тэрыторыя 153 км². Насельніцтва 22,6 тыс. чал. (2005).
- Віргінскія астравы (кіраваная тэрыторыя ЗША). Тэрыторыя 352 км². Насельніцтва 108,7 тыс. чал. (2005).
- Гвадэлупа (Дэпартамент Гвадэлупа). Тэрыторыя 1780 км². Насельніцтва 448,7 тыс. чал. (2005).
- Кайманавы астравы (заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі). Тэрыторыя 262 км². Насельніцтва 44,2 тыс. чал. (2005).
- Мантсерат (заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі). Тэрыторыя 102 км². Насельніцтва 9341 чал. (2005)
- Марцініка (Дэпартамент Марцініка). Тэрыторыя 1100 км². Насельніцтва 432,9 тыс. чал. (2005).
- Нідэрландсія Антыльскія астравы (частка Каралеўства Нідэрландаў). Тэрыторыя 960 км². Насельніцтва 219,9 тыс. чал. (2005).
- Сен-Бартэльмі (калонія Францыі). Плошча — 21 км², насельніцтва ў 1999 — 6852 чалавекі.
- Востраў Святога Марціна (калонія Францыі). Плошча — 53,2 км², насельніцтва ў 2004 — 33 102 чалавекі.
- Сен-П’ер і Мікелон (Тэрытарыяльнае валоданне Сен-П’ер і Мікелон). Тэрыторыя 242 км². Насельніцтва 7 тыс. чал. (2005).
- Астравы Цёркс і Кайкас (Заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі). Тэрыторыя 430 км². Насельніцтва 20,5 тыс. чал. (2005).
Акіянія правіць
- Тонга (748 км²)
- Кірыбаці (717 км²)[3]
- Федэратыўныя Штаты Мікранезіі (702 км²)[3]
- Палаў (458 км²)
- Маршалавы астравы (181 км²)
- Тувалу (26 км²)
- Науру (21 км²) Насельніцтва 13 тыс. чал.
- Самоа (Незалежная Дзяржава Самоа). Тэрыторыя 2944 км². Насельніцтва 177,2 тыс. чал. (2005).
Залежныя тэрыторыі і адміністрацыйныя аўтаноміі Акіяніі правіць
- Амерыканскае Самоа (Тэрыторыя Амерыканскага Самоа). Тэрыторыя 199 км². Насельніцтва 57,8 тыс. чал. (2005).
- Гуам (Тэрыторыя Гуам). Тэрыторыя 549 км². Насельніцтва 168,5 тыс. чал. (2005).
- Астравы Кука. Тэрыторыя 240 км². Насельніцтва 21,3 тыс. чал. (2005).
- Ніуэ (Востраў Ніуэ). Тэрыторыя 260 км². Насельніцтва 2166 чал. (2005).
- Востраў Норфалк (Тэрыторыя астравоў Норфалк). Тэрыторыя 34,6 км². Насельніцтва 1828 чал. (2005).
- Астравы Піткэрн (заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі). Тэрыторыя 47 км². Насельніцтва 46 чал. (2005).
- Паўночныя Марыянскія Астравы (Садружнасць Паўночных Марыянскіх Астравоў). Тэрыторыя 477 км². Насельніцтва 82 400 чал. (2006).
- Такелау (тэрыторыя Новай Зеландыі). Тэрыторыя 10 км². Насельніцтва 1405 чал. (2005).
- Астравы Уоліс і Футуна (заморская тэрыторыя Францыі). Тэрыторыя 274 км². Насельніцтва 16 тыс. чал. (2005).
- Французская Палінезія (тэрыторыя Французскай Палінезіі). Тэрыторыя 4167 км². Насельніцтва 270,4 тыс. чал. (2005).
Самыя густанаселеныя карлікавыя краіны свету правіць
(чалавек на квадратны кіламетр):