Любча

Любча — гарадскі пасёлак у Навагрудскім раёне, Гродзенскай вобласці Беларусі, на левым беразе ракі Нёман. За 26 км на паўночны ўсход ад Навагрудка, за 49 км ад чыгуначнай станцыі Наваельня на лініі Баранавічы—Ліда. Цэнтр калгаса «Прынёманскі». Насельніцтва 1081 чал. (2017).

Гарадскі пасёлак Любча Герб Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Навагрудскі Сельсавет Любчанскі Каардынаты 53°45′07″ пн. ш. 26°03′26″ у. д. Вышыня цэнтра 142 м Водныя аб’екты Нёман Насельніцтва ▲988 чал. (1 студзеня 2024) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1597 Паштовыя індэксы 231425 Аўтамабільны код 4 СААТА 4243859904 Любча на карце Беларусі ±

Любча на Вікісховішчы

Гісторыя

Мястэчка і замак у Любчы, XVII ст.

Гістарычны герб

Упершыню згадваецца ў 1401 годзе ў нямецкіх хроніках як аб’ект паходаў крыжакоў. У Вялікім Княстве Літоўскім належала Храптовічам, Гаштольдам, Кішкам (Ян Кішка заснаваў тут Любчанскі замак (1581), школу і арыянскі храм, з XVII стагоддзя — кальвінскі збор), з 1606 года — Радзівілам. У 1590 годзе кароль Жыгімонт Ваза надаў Любчы магдэбургскае права і герб. Радзівілы з мэтай эканамічнага ўмацавання і павелічэння мястэчка запрашалі ў яго мяшчан з Менска, Новагародка і іншых каралеўскіх гарадоў.

У 1612 годзе Пётр Бластус Кміта перавёз з Вільні ў Любчу друкарскае абсталяванне і заснаваў тут сваю друкарню. Пераважна яна абслугоўвала патрэбы пратэстантаў, але зрэдку прымала заказы і католікаў. За 20 гадоў Кмітам было выдадзена 59 назваў кніг на польскай і лацінскай мовах па гісторыі, медыцыне, філасофіі і інш., а таксама некалькі паэтычных твораў. 3 1632 года друкарскую працу Пятра Кміты працягваў яго сын — Ян Даніэль.

У XVII стагоддзі ў Любчы ствараюцца рамесныя цэхі. З 1795 года Любча ўвайшла ў склад Расійскай імперыі, яна робіцца мястэчкам, цэнтрам воласці Навагрудскага павета.

З 1921 года — у складзе Польшчы, цэнтр гміны Навагрудскага павета і Навагрудскага ваяводства. З 1939 года ў БССР, з 1940 года — цэнтр раёна Баранавіцкай вобласці. З 1954 года — у Гродзенскай вобласці, з 1956 года — у Навагрудскім раёне. У 1996 годзе Любча налічвала 540 двароў, 1628 жыхароў, школу, 7 магазінаў, 2 бібліятэкі, бальніцу і іншыя ўстановы.

Насельніцтва

• 1645 год — каля 150 двароў
• 1897 год — 3239 чал.
• 1995 год — 1,7 тыс. чал.
• 1996 год — 1628 чал. (540 двароў)
• 2006 год — 1,4 тыс. чал.
• 2016 год — 1059 чал.
• 2017 год — 1081 чал.

Эканоміка

Калгас «Прынёманскі». Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. Праз Любчу праходзіць турыстычна-экскурсійны маршрут «Дарогай замкаў».

Славутасці

Любчанскі замак

• Любчанскі замак
• Любчанскі парк
• Ільінская царква (1910—1914)
• Касцёл Найсвяцейшага Сэрца Езуса і святой Марыі ад Езуса Укрыжаванага

Вядомыя асобы

• Сафія Гройсман (нар. 1945) — амерыканская парфумерка.
• Мікалай Васілевіч Дучыц (1896—1980) — беларускі мастак, графік.
• Мацісьяху Кавальскі
• Павел Гіляравіч Каравайчык (1896—1937) — беларускі крытык, публіцыст, паэт, медык.
• Мікалай Мікалаевіч Каўцэвіч (1897—1949) — беларускі фізік, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР.
• Міхаіл Дзмітрыевіч Каўцэвіч (1899—1937) — беларускі электратэхнік.
• Пётр Бластус Кміта (? — 1629/1632) — выдавец і паэт XVII стагоддзя.
• Мікалай Дзмітрыевіч Набокаў (1903—1978) — амерыканскі кампазітар, пісьменнік і культурны дзеяч.
• Анатоль Навумавіч Разумовіч (1936—1987) — вучоны ў галіне біяхіміі і генетыкі, доктар біялагічных навук.
• Саламон Рысінскі (каля 1560—1625) — вялікалітоўскі паэт-лацініст, філолаг, фалькларыст-парэміёлаг, пратэстанцкі дзеяч.
• Леанід Аляксандравіч Аляшкевіч (1941—2017) — беларускі ўрач-гігіеніст. Доктар медыцынскіх навук (1986), прафесар (1995).
• Уладзімір Міхайлавіч Шэйбак (нар. 1956) — урач-нарколаг, біяхімік, доктар медыцынскіх навук.
• Ігар Леанідавіч Побаль (нар. 1952) — беларускі спецыяліст у галіне тэхналогій і абсталявання механічнай і фізіка-тэхнічнай апрацоўкі матэрыялаў у машынабудаванні.
• Людміла Іванаўна Красоўская (нар. 1949) — спецыяліст у галіне тэарэтычных асноў цеплатэхнікі.

Гл. таксама

• Пасёлкі гарадскога тыпу Гродзенскай вобласці
• Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі

Літаратура

• Любча // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 442. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Алесь Карлюкевіч. Любча: гісторыя і сучаснасць // Belarus: палітыка, эканоміка, культура. Штомесячны часопіс. — Мн., Мінінфармацыі РБ, № 9, 2008.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Любча
• Любча: гісторыя і адраджэнне
• Любча ў праекце «Глобус Беларусі»