Любча

Любча
	Герб
Краіна	Беларусь
Вобласць	Гродзенская
Раён	Навагрудскі
Сельсавет	Любчанскі
Каардынаты	53°45′07″ пн. ш. 26°03′26″ у. д.HGЯO
Вышыня цэнтра	142 м
Водныя аб’екты	Нёман
Насельніцтва	▼962 чал. (1 студзеня 2025);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1597
Паштовыя індэксы	231425
Аўтамабільны код	4
СААТА	4243859904
	Любча на Вікісховішчы

Любча^[2] (трансліт.: Liubča, руск.: Любча) — гарадскі пасёлак у Навагрудскім раёне, Гродзенскай вобласці Беларусі, на левым беразе ракі Нёман. За 26 км на паўночны ўсход ад Навагрудка, за 49 км ад чыгуначнай станцыі Наваельня на лініі Баранавічы—Ліда.

Гісторыя

Мястэчка і замак у Любчы, XVII ст.

Гістарычны герб

Упершыню згадваецца ў 1401 годзе ў нямецкіх хроніках як аб’ект паходаў крыжакоў. У Вялікім Княстве Літоўскім належала Храптовічам, Гаштольдам, Кішкам (Ян Кішка заснаваў тут Любчанскі замак (1581), школу і арыянскі храм, з XVII стагоддзя — кальвінскі збор), з 1606 года — Радзівілам. У 1590 годзе кароль Жыгімонт Ваза надаў Любчы магдэбургскае права і герб. Радзівілы з мэтай эканамічнага ўмацавання і павелічэння мястэчка запрашалі ў яго мяшчан з Менска, Новагародка і іншых каралеўскіх гарадоў.

У 1612 годзе Пётр Бластус Кміта перавёз з Вільні ў Любчу друкарскае абсталяванне і заснаваў тут сваю друкарню. Пераважна яна абслугоўвала патрэбы пратэстантаў, але зрэдку прымала заказы і католікаў. За 20 гадоў Кмітам было выдадзена 59 назваў кніг на польскай і лацінскай мовах па гісторыі, медыцыне, філасофіі і інш., а таксама некалькі паэтычных твораў. 3 1632 года друкарскую працу Пятра Кміты працягваў яго сын — Ян Даніэль.

У XVII стагоддзі ў Любчы ствараюцца рамесныя цэхі. З 1795 года Любча ўвайшла ў склад Расійскай імперыі, яна робіцца мястэчкам, цэнтрам воласці Навагрудскага павета.

Забудова Любчы, 2020 г.

З 1921 года — у складзе Польшчы, цэнтр гміны Навагрудскага павета і Навагрудскага ваяводства. З 1939 года ў БССР, з 1940 года — цэнтр раёна Баранавіцкай вобласці. З 1954 года — у Гродзенскай вобласці, з 1956 года — у Навагрудскім раёне. У 1996 годзе Любча налічвала 540 двароў, 1628 жыхароў, школу, 7 магазінаў, 2 бібліятэкі, бальніцу і іншыя ўстановы.

Насельніцтва

1645 год — каля 150 двароў
1897 год — 3239 чал.^[3]
1995 год — 1,7 тыс. чал.^[3]
1996 год — 1628 чал. (540 двароў)
2006 год — 1,4 тыс. чал.
2016 год — 1059 чал.^[4]
2017 год — 1081 чал.^[5]

Эканоміка

Калгас «Прынёманскі». Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. Праз Любчу праходзіць турыстычна-экскурсійны маршрут «Дарогай замкаў».

Славутасці

Лючанскі замак з вышыні, 2021 г.

Замак у 2021 г.

Фрагменты замка: дзве вежы, земляныя ўмацаванні з рэшткамі абарончых збудаванняў, былы палац, флігель — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 412Г000453шыфр 412Г000453
Любчанскі парк
Ільінская царква (1910—1914)
Касцёл Найсвяцейшага Сэрца Езуса і святой Марыі ад Езуса Укрыжаванага^[6]

Вядомыя асобы

Сафія Гройсман (нар. 1945) — амерыканская парфумерка.
Мікалай Васілевіч Дучыц (1896—1980) — беларускі мастак, графік.
Мацісьяху Кавальскі^[de]
Павел Гіляравіч Каравайчык (1896—1937) — беларускі крытык, публіцыст, паэт, медык.
Мікалай Мікалаевіч Каўцэвіч (1897—1949) — беларускі фізік, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР.
Міхаіл Дзмітрыевіч Каўцэвіч (1899—1937) — беларускі электратэхнік.
Пётр Бластус Кміта (? — 1629/1632) — выдавец і паэт XVII стагоддзя.
Мікалай Дзмітрыевіч Набокаў (1903—1978) — амерыканскі кампазітар, пісьменнік і культурны дзеяч.
Анатоль Навумавіч Разумовіч (1936—1987) — вучоны ў галіне біяхіміі і генетыкі, доктар біялагічных навук.
Саламон Рысінскі (каля 1560—1625) — вялікалітоўскі паэт-лацініст, філолаг, фалькларыст-парэміёлаг, пратэстанцкі дзеяч.
Леанід Аляксандравіч Аляшкевіч (1941—2017) — беларускі ўрач-гігіеніст. Доктар медыцынскіх навук (1986), прафесар (1995).
Уладзімір Міхайлавіч Шэйбак (нар. 1956) — урач-нарколаг, біяхімік, доктар медыцынскіх навук.
Ігар Леанідавіч Побаль (нар. 1952) — беларускі спецыяліст у галіне тэхналогій і абсталявання механічнай і фізіка-тэхнічнай апрацоўкі матэрыялаў у машынабудаванні.
Людміла Іванаўна Красоўская (нар. 1949) — спецыяліст у галіне тэарэтычных асноў цеплатэхнікі.

Гл. таксама

Заўвагі

↑ Численность населения на 1 января 2025 г. и среднегодовая численность населения за 2024 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2025.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q133574508"></a>
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
↑ ^а ^б Беларусь 1995.
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Там, дзе хрысціўся Міндоўг і была першая ў ВКЛ каталіцкая святыня — біскуп Кашкевіч блаславіў новы касцёл

Літаратура

Любча // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 442. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
Алесь Карлюкевіч. Любча: гісторыя і сучаснасць // Belarus: палітыка, эканоміка, культура. Штомесячны часопіс. — Мн., Мінінфармацыі РБ, № 9, 2008.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Любча
Любча: гісторыя і адраджэнне
Любча ў праекце «Глобус Беларусі»

[_92ea0e2b97e987e1-1] Численность населения на 1 января 2025 г. и среднегодовая численность населения за 2024 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2025.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q133574508"></a>

[NNP-2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).

[FOOTNOTEБеларусь1995-3] а ^б Беларусь 1995.

[2016-Estimate-4] Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

[2017-Estimate-5] Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.

[6] Там, дзе хрысціўся Міндоўг і была першая ў ВКЛ каталіцкая святыня — біскуп Кашкевіч блаславіў новы касцёл

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]