Пералеска высакародная

	Пералеска высакародная
	; Агульны выгляд расліны, Беларусь
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Расліны
Аддзел:	Кветкавыя
Клас:	Двухдольныя
Парадак:	Казяльцовакветныя
Сямейства:	Казяльцовыя
Падсямейства:	Казяльцовыя
Трыба:	Anemoneae
Род:	Пералеска
Від:	Пералеска высакародная
Міжнародная навуковая назва
	Hepatica nobilis Mill. (1771)
Сінонімы
	Anemone hepatica L.; Hepatica triloba Gilib.;
ITIS	18779
NCBI	168011
EOL	595117
GRIN	t:402595
IPNI	30369029-2
TPL	tro-27100409

Пералеска высакародная^[3] (Hepatica nobilis) — травяністая зімнезялёная расліна; від роду пералеска (Hepatica) сямейства казяльцовыя (Ranunculaceae).

Назва

Пралеска звычайная, падснежнік^[3]^[4], пралешка, пржаляшчка^[5]^[6]^[7]^[8]^[9].

Біялагічнае апісанне


Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885


Кветкі

Пералеска высакародная — шматгадовая травяністая расліна, дасягае ў вышыню 5-15 см.

Карэнішча цёмна-карычневае, нясе на верхавіне даўгавата-яйкападобныя, бураватыя лускавінкі.

Сцёблы ў выглядзе стрэлак, размешчаных у пазухах леташняга лісця або лускавінак, стромкія, часцей за некалькі выгнутыя, апушаныя тонкімі, прылеглымі або большай часткай прамымі адтапыранымі валасінкамі, большай часткай чырванаватыя або карычневыя.

Лісце — прыкаранёвае, шматлікае, скурыстае, зімуе, размешчана на доўгіх хвосціках, у абрысе пупышкападобнае або шырока-трохкутнае, ля аснавання сэрцападобнае, да сярэдзіны трохнадрэзанае, з шырокаяйцападобнымі, тупымі або завостранымі лопасцямі, з верхняга боку цёмна-зялёнае, з ніжняй — мае фіялетавае адценне, у маладым стане апранутае, як і хвосцікі, густымі, мяккімі, шаўкавістымі валасінкамі, на хвосціках адтапыранымі, пазней лісты страчваюць сваё апушэнне, пачынаюць развівацца вясной толькі пасля цвіцення расліны.

Лісткі покрыва ў ліку трох, да 1 см даўжынёй, сядзячыя, яйцападобныя, тупаватыя або тупыя, цэльнакрайнія, рассеяна або даволі густа прыціснута-воласістыя, прысунуты амаль ушчыльную да аснавання кветкі і падобныя на чашалісцікі. Кветкі — адзінкавыя, стромкія, 12-20 мм у дыяметры. Калякветнік складаецца з 6-7 лісточкаў, вузкаяйкападобных, на канцы закругленых, сінявата-ліловых (звонку больш бледна афарбаваных), радзей белых або ружовых, з абодвух бакоў голых, ападаючых. Тычынкі шматлікія, з белымі або ружаватымі тычынкавымі ніткамі і амаль белымі пылавікамі з чырванаватым звязнікам. Завязь верхняя, лычыкі галоўчатыя. Цвіценне — красавік — май.

Формула кветкі: $\ast P_{6-10}\;A_{\infty }\;G_{\infty }$ ^[10].

Плод — даўгаватая, валасістая сямянка, размешчаная на патоўшчаным выпуклым кветаложы.

Арэал і экалогія

Від апісаны з Заходняй Еўропы. Паўночная Еўропа: Данія, Фінляндыя, Нарвегія, Швецыя; Цэнтральная Еўропа: Аўстрыя, Чэхаславакія, Германія, Польшча, Швейцарыя; Паўднёвая Еўропа: Албанія, Балгарыя, Югаславія, Італія, Румынія, Францыя (у тым ліку Корсіка), Іспанія; тэрыторыя былога СССР: Беларусь, Еўрапейская частка Расіі, Украіна, Прымор'е; Азія: Кітай, Японія (Хансю), Карэя^[11].

Расце па лісцяных лясах (руск.) (бел., хмызняках, радзей адкрытых лугавых месцах. Ценелюбівая расліна. Цвіце ў красавіку — маі.


Злева направа: агульны выгляд, лісце, кветка, плод, у лесе

Значэнне і выкарыстанне

Раней расліна лічылася лекавай, ужывалася як звязальны сродак.

Ужывалася таксама ў якасці сурагату чаю.

Разводзіцца ў садках як дэкаратыўная расліна. Зацвітае рана і мае працяглы перыяд цвіцення. Прыдатная для дэкарыравання зацененых месцаў пад дрэвамі.

Медыцынскае прымяненне

У народнай медыцыне выкарыстоўваюць лісце пералескі, якое здаўна рэкамендавалася пры хваробах печані, пры рэўматызме, як кроваачышчальны і мачагонны сродак. Лісце ўтрымлівае глюказід протаанеманін, анемолавы алей, дубільныя і цукрыстыя рэчывы, камфару, сапаніны. Кветкі ўжываюць пры жаўтусе (руск.) (бел., ад залатухі, кашлю, ліхаманкі, галаўнога болю, вонкава — для прамывання вачэй і пры хваробах скуры. У гамеапатыі выкарыстоўваюць пры хранічных бранхітах. У ветэрынарыі свежыя расліны даюць скаціне ад сібірскай язвы.

Свежая расліна атрутная.

Зноскі

↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
↑ ^а ^б Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 63. — 160 с. — 2 350 экз.
↑ Антонов А. А. О врачебных растениях, дикорастущих в Витебской губернии и употребляемых населением ее в домашней народной медицине. Витебск, 1888
↑ З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
↑ Анненков Н. (руск.) (бел. Ботанический словарь, Спб, 1878
↑ Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
↑ Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
↑ Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
↑ Экофлора Украины = Екофлора України / Відпов. редактор Я. П. Дідух. — Київ: Фітосоціоцентр, 2004. — Т. 2. — 480 с.
↑ Згодна сайта GRIN. Гл. картку расліны

Літаратура

Карписонова P. А. Итоги интродукции видов рода Hepatica // Интродукция и приёмы культуры цветочно-декоративных растений / Ред. акад. Н. В. Цицин. — М.: Наука, 1977.
Юзепчук С. В. Род 527. Печёночница — Hepatica // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор акад. В. Л. Комаров; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1937. — Т. VII. — С. 283—284. — 792 + XXVI с. — 5 200 экз.
Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 596. Hepatica nobilis Mill. — Печёночница благородная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 211. — ISBN 9-87317-128-9.
Єлін Ю. Я., Зерова М. Я. (руск.) (бел., Лушпа В. І., Шабарова С. І. Дари лісів.. — Київ: Урожай, 1979. — 440 с.
Нечитайло В. А., Кучерява Л. Ф. Ботаніка. Вищі рослини.. — Київ: Фітосоціоцентр, 2001. — С. 219. — 432 с. — 500 экз. — ISBN 966-7459-80-2.
В. И. Чопик (укр.) (бел., Л. Г. Дудченко (укр.) (бел., А. М. Краснова; «Дикорастущие полезные растения Украины (укр.) (бел.» Справочник; Киев, Навукова думка (укр.) (бел., 1983. (руск.)

Спасылкі

Печёночница (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі (Праверана 8 красавіка 2012)
Печёночница в Энциклопедии декоративных садовых растений (Праверана 12 мая 2009)
Печёночница благородная — Hepatica nobilis Mill. (Hepatica triloba Gilib.) (Праверана 12 мая 2009)

[1] Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.

[2] Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».

[Киселевский-3] а ^б Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 63. — 160 с. — 2 350 экз.

[4] Антонов А. А. О врачебных растениях, дикорастущих в Витебской губернии и употребляемых населением ее в домашней народной медицине. Витебск, 1888

[Верас-5] З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.

[6] Анненков Н. (руск.) (бел. Ботанический словарь, Спб, 1878

[7] Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.

[8] Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927

[9] Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927

[Экофлора-10] Экофлора Украины = Екофлора України / Відпов. редактор Я. П. Дідух. — Київ: Фітосоціоцентр, 2004. — Т. 2. — 480 с.

[11] Згодна сайта GRIN. Гл. картку расліны

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]