Аб’яднанае Балтыйскае герцагства
Аб'ядна́нае Балты́йскае ге́рцагства (ням.: Vereinigtes Baltisches Herzogtum) — злучаная персанальнай уніяй з Прусіяй марыянетачная дзяржава, абвешчаная ў 1918 годзе кіруючымі коламі остзэйскіх немцаў пры падтрымцы акупацыйнага нямецкага войска на тэрыторыі сучасных Латвіі (акрамя Латгаліі) і Эстоніі пасля заключэння Брэсцкага міру.
Гістарычная дзяржава | |||||
Аб'яднанае Балтыйскае герцагства | |||||
---|---|---|---|---|---|
ням.: Vereinigtes Baltisches Herzogtum | |||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
Сталіца | Рыга | ||||
Мова(ы) | нямецкая | ||||
Афіцыйная мова | нямецкая | ||||
Форма кіравання | манархія | ||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Перадумовы
правіцьПадчас Першай сусветнай вайны, нямецкае войска акупавала Курляндскую губерню Расійскай імперыі да восені 1915 года. Фронт стабілізаваўся ўздоўж лініі Рыга—Дзвінск—Баранавічы.
Пасля Лютаўскай рэвалюцыі ў Расіі, з былых расійскіх Эстляндскіх і поўначы Ліфляндскае губерняў 12 красавіка (30 сакавіка) 1917 года стварылі Эстонскую аўтаномную губерню. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, 28 лістапада 1917 абраны парламент аўтаномнай губерні абвясціў сябе вярхоўнай уладай у Эстоніі і 24 лютага 1917 (за дзень да акупацыі нямецкімі войскамі) выдаў Дэкларацыю аб незалежнасці Эстоніі. Заходнія саюзнікі прызналі Эстонскую Рэспубліку дэ-факта ў маі 1918 года[1].
Латвійскую нацыянальную раду сфарміравалі 16 лістапада 1917 года. 30 лістапада 1917 года ў памяшканні Латвійскага этнаграфічнага музея Рада абвясціла аўтаномію латышскага края ў этнічных межах. Афіцыйна незалежнасць Латвійскай Рэспублікі была абвешчаная 15 студзеня 1918 года[1].
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі нямецкія войскі пачалі наступ з Курляндыі, а да канца лютага 1918 нямецкія войскі кантралявалі тэрыторыі былых расійскіх Ліфляндскай губерні і Эстонскай аўтаномнай губерні, якая абвясціла пра сваю незалежнасць. Паводле Брэсцкага міру 3 сакавіка 1918 года бальшавіцкая Расія страціла Курляндскую губерню, і згодна з Берлінскае дамовай ад 27 жніўня 1918 года страціла Эстонскую аўтаномную губерню і Ліфляндскую губерню[1].
Гісторыя
правіцьПасля падпісання Брэсцкага міру, які замацаваў аддзяленне Прыбалтыкі ад Савецкай Расіі, Курляндскі (8 сакавіка) і Ліфляндскі (12 красавіка) соймы (т. з. Ландэсраты) абвясцілі аб аднаўленні на тэрыторыі былых Курляндскай, Ліфляндскай, Эстляндскай губерняў герцагстваў Курляндыя і Лівонія, адпаведна.
Нямецкае камандаванне Усходняга фронту (Обер-Ост) прадугледжвала аб'яднаць гэтыя самаабвешчаныя ўтварэнні ў буфернае «вялікае герцагства Лівонскае», злучанай асабістай уніяй з прускай каронай. Стаўка пры гэтым рабілася на садзейнічанне нямецкага насельніцтва Прыбалтыкі (остзэйскіх немцаў) і антыбальшавіцкіх узброеных фарміраванняў на чале з Бермонт-Авалавым.
Увосень 1918 нямецкі імператар пасля шматмесячных ваганняў прызнаў незалежнасць прыбалтыйскага герцагства. На гэтым этапе меркавалася, што фармальным кіраўніком «аб'яднанага герцагства» са сталіцай у Рызе стане Адольф Фрыдрых Мекленбург-Шверынскі, але накшталт іншых нямецкіх квазідзяржаўных утварэнняў Балтыя ўвальецца ў склад федэратыўнай Германскай імперыі.
У кастрычніку 1918 райсканцлер Максіміліян Бадэнскі аддаў распараджэнне аб перадачы кіравання Прыбалтыкай ад ваенных у рукі грамадзянскага ўрада. На час адсутнасці герцага ўладныя паўнамоцтвы павінна была ажыццяўляць утвораная ў лістападзе рэгенцкая рада, у склад якой увайшлі чатыры немцы, тры эстонцы і тры латышы. Узначальваў савет барон Адольф Канстанцін Якаб Пілfр фон Пільхау-Аўдэрн.
Скасаванне
правіць30 студзеня 1918 Латвійская часовая нацыянальная рада прыняла рашэнне аб стварэнні суверэннай і дэмакратычнай Латвіі, у якую павінны быць уключаны ўсе населеныя латышамі рэгіёны.
Пасля пачатку Лістападаўскай рэвалюцыі ў Германіі 9 лістапада 1918 году, прычынай якой было паражэнне кайзераўскай імперыі ў Першай сусветнай вайне, міністр абароны абвешчанай нямецкімі рэвалюцыянерамі Веймарскай рэспублікі аддаў загад аб вывадзе з Прыбалтыкі дывізій Нямецкай імперскай арміі, якая падтрымлівала Балтыйскае герцагства.
Балтыйскае герцагства спыніла сваё існаванне, а ўжо 18 лістапада 1918 году Народная рада на чале з Карлісам Улманісам і Янісам Чакстэ, якая прадстаўляла шэраг латвійскіх партый і грамадскіх арганізацый, абвясціла незалежнасць Латвійскай Рэспублікі.