Бхумідж
Бхумі́дж (саманазва: भूमिज, літаральна «народжаны з глебы») — аўстраазіяцкі народ ва ўсходняй Індыі. Жывуць таксама ў Бангладэш. Агульная колькасць (2021 г.) — 1 154 000 чалавек[1].
| Бхумідж (भूमिज) | |
| |
| Агульная колькасць | 1154000 (2021 г.) |
|---|---|
| Рэгіёны пражывання |  Індыя — 1124000 Бангладэш — 30000
|
| Мова | бхумідж |
| Рэлігія | сарнаізм, індуізм |
| Блізкія этнічныя групы | мунда, хо, санталы, бірхор, кхарыя, савара, гадаба, корку |
Гісторыя правіць
Бхумідж належаць да народаў групы мунда, аўстраазіятаў, якія з’явіліся на ўсходзе Індыі ў каменным веку. Відавочна, першасным месцам іх паселішча былі берагі ракі Субарнарэха. Згодна з уяўленнямі саміх бхумідж, першапачаткова яны займаліся ваеннай справай, але пазней асвоілі земляробства. Народы, што межавалі з бхумідж, часцяком разглядалі іх як злодзеяў з-за нападаў на вандроўнікаў.
У канцы XVIII ст. землі бхумідж былі далучаны да тэрыторый Брытанскай Ост-Індскай кампаніі. Правадыры гэтага народа атрымалі значныя прывілегіі і феадальныя тытулы. Аднак умяшальніцтва кампаніі ва ўнутраныя справы прывяло да паўстанняў 1798 г. і 1832 г. Пасля іх задушэння бхумідж былі вымушаны перасяляцца ў іншыя рэгіёны, працаваць наёмнымі рабочымі на чайных і баваўняных плантацыях, вырошчваць на продаж бетэль.
У незалежных Індыі і Бангладэш бхумідж адносяць да племянных супольнасцей, што дае ім пэўныя палёгкі ў атрыманні сацыяльнай дапамогі і адукацыі.
Культура правіць
Галоўным заняткам бхумідж з’яўляецца сельская гаспадарка. На сваіх невялікіх надзелах яны вырошчваюць проса, ячмень, рыс, гарчыцу, кукурузу, перац, для ўнутранага спажывання — садавіну і гародніну. У мінулым важнымі заняткамі былі збіральніцтва, рыбалоўства і паляванне. У нашы дні збіральніцтва і рыбалоўства адыгрываюць дадатковую ролю, а паляванне амаль знікла з-за забаронаў з боку ўрада. Многія займаюцца сезонным адыходніцтвам, працуюць у гарадах дробнымі гандлярамі.
Звычайнай ежай з’яўляюцца рыс, проса, бабовыя, да якіх дадаюць смажаную гародніну, яйкі, сыр, радзей рыбу і мяса. Традыцыйная кухня ўключае стравы з мурашак і тэрмітаў, аднак бхумідж не ядуць свініну і ялавічыну. Папулярныя напоі: малако, рысавае піва, лікёр.
Народная мужчынская вопратка ленгці ўяўляе сабою кароткую кашулю. Да яе часам апранаюць на сцёгны саронг. Жанчыны носяць кароткія сары. Тканіны для вопраткі купляюць у прадстаўнікоў суседніх народаў. Папулярны ўпрыгожванні з металаў, асабліва медзі і золата.
Бхумідж будуюць свае вёскі каля пагоркаў або ў лясах каля ручаёў з пітной вадой. У вялікіх вёсках са змяшаным насельніцтвам яны жывуць асобна. Сядзібы лінейныя. Пераважаюць каркасныя канструкцыі з глінянымі паліраванымі сценамі і шырокімі дахамі, крытымі саломай. Жанчыны ўпрыгожваюць сцены малюнкамі. Вокнаў няма. Перад жытламі часцяком робяць порцік для прыёму гасцей. Знутры месцяцца 2 пакоі. У большым па памерах трымаюць скарб, захоўваюць збожжа, выкарыстоўваюць яго як гасцёўню. Меншы па памерах з’яўляецца кухняй і месцам шанавання продкаў, куды чужыя людзі не дапускаюцца.
Большасць сем’яў манагамны, але зрэдку сустракаюцца палігамныя шлюбы, калі першая жонка бясплодная ці недзеяздольная. Звычайна першая і другая жонкі знаходзяцца ў сваяцкіх адносінах. Шлюбу папярэднічае выкуп нявесты гананг. Яго памер усталёўваецца падчас перамоў паміж сватам дандыя і бацькамі нявесты. Гістарычна вядомы іншыя спосабы атрымання нявесты: выкраданне сіндуры баха, сумесныя ўцёкі ганам, адпрацоўка яе сваякам дхар джамай, гвалт чаўдал. Сумяшчальнасць маладых і час шлюбу прадракае астролаг ганак.
Бхумідж кіруюцца асобнымі радамі пры вёсках і на рэгіянальным узроўні. На чале вясковай рады стаіць правадыр мундманік і сакратар дакуа. Намеснікам правадыра з’яўляецца вясковы жрэц дэхуры або індуісцкі брахман. Рэгіянальны кіраўнік карыстаецца старым тытулам сардар.
Музыканты-бхумідж знакамітыя як выдатныя дудары. Найбольш вядомае народнае свята карма, прысвечанае дабрабыту, адзначаецца ў верасні.
Мова правіць
Родная мова бхумідж мае аўстраазіяцкае паходжанне. У 1992 г. на аснове дэванагары для яе было распрацавана пісьмо Ол онар. Аднак нават у нашы дні існуе недахоп літаратуры на мове бхумідж, які часткова пераадольваецца распаўсюджваннем кніг на мундары.
Рэлігія правіць
Большасць вернікаў бхумідж спавядаюць сарнаізм. Частка высакародных сем’яў з XVIII ст. належыць да індуістаў, прычым адносіць сябе да касты кшатрыяў. Дарослых памерлых звычайна хаваюць шляхам крэмацыі, дзяцей да 12 гадоў, а таксама памерлых ад эпідэмічных хвароб — шляхам інгумацыі.