Крайчы вялікі літоўскі

Крайчы вялікі літоўскі (лац.: incisor dapum, structor mensae) — пасада ў ВКЛ з сярэдзіны 15 стагоддзя.

Павінен быў пасля падрыхтоўкі стала стольнікам наразаць пададзеныя стравы. Пазней яго функцыі сталі намінальнымі.

Урад вядомы з XV стагоддзя, у іерархіі ўрадаў займаў высокае месца (звычайна крайчымі прызначаліся маладыя прадстаўнікі магнацкіх родаў).

З 17 стагоддзя ўрад крайчага ВКЛ — дыгнітарскі. У паветах былі ўрады крайчых земскіх, таксама дыгнітарскія.

Спіс вялікіх крайчых літоўскіх

Асоба	Дата прыняцця пасады	Дата складання пасады альбо смерці	Заўвагі
Крайчыя ВКЛ
Федка Хроміч	1446		крайчы вялікага князя Свідрыгайлы
Таўцівіл Мантоўтавіч	1481
Аляксандр Гальшанскі	??	1488	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Мікалай Радзівіл	1488	1493	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Януш Аляксандравіч Гальшанскі	красавік 1495	1506 або 1507	Памер
Юрый Аляксандравіч Гальшанскі	сакавік 1507	1509	Паступіў на кіеўскага ваяводу
Станіслаў Рыгоравіч Осцік	ліпень 1518	1519	Паступіў на полацкага ваяводу. Памер у тым жа годзе
Рыгор Рыгоравіч Осцік	1519	24 мая 1542	Брат папярэдняга. Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Ян Радзівіл	1544	27 верасня 1551	Памер
Мікалай Пятровіч Кішка	1552	1555	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Юрый Аляксандравіч Хадкевіч	1555	23 сакавіка 1566	Паступіў на троцкага кашталяна
Крыштаф Радзівіл Пярун	1566	1569	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Вялікія крайчыя літоўскія
Ян Кішка	20 чэрвеня 1569	кастрычнік 1579	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Канстанцін Астрожскі	1579	1588	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага. Памер у тым жа годзе
Юрый Юр'евіч Хадкевіч	31 сакавіка 1588	12 студзеня 1590	Паступіў на жамойцкага старосту
Крыштаф Дарагастайскі	19 красавіка 1590	1 мая 1592	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Андрэй Лаўрынавіч Война	30 мая 1592	1620	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Крыштаф Весялоўскі	1620	1622	Паступіў на надворнага літоўскага маршалка
Альбрэхт Уладзіслаў Радзівіл	1622	8 сакавіка 1626	Паступіў на троцкага кашталяна
Мікалай Весялоўскі	31 сакавіка 1626	1630	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Аляксандр Людвік Радзівіл	13 ліпеня 1630	1631	Паступіў на берасцейскага ваяводу
Крыштаф Сапега	19 жніўня 1631	8 сакавіка 1633	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Жыгімонт Караль Радзівіл	14 сакавіка 1633	22 лютага 1638	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Гедэон Міхал Трызна	1638	1642	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Казімір Тышкевіч	1642	12 красавіка 1644	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Міхал Караль Радзівіл	11 сакавіка 1645	4 студзеня 1653	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Міхал Казімір Радзівіл	10 студзеня 1653	16 жніўня 1656	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Тэадор Дэнгаф	16 жніўня 1656	15 лютага 1658	Паступіў на надворнага літоўскага падскарбія
Крыштаф Патоцкі	15 лютага 1658	1661	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Крыштаф Францішак Сапега	22 ліпеня 1661	5 верасня 1665	Памер
Марцыян Аляксандр Агінскі	верасень 1665	1670	Паступіў на троцкага ваяводу
Бенедыкт Павел Сапега	1670	1670	Паступіў на надворнага літоўскага падскарбія
Ян Караль Дольскі	1670	3 лютага 1676	Паступіў на вялікага літоўскага падчашага
Уладзіслаў Тышкевіч	3 лютага 1676	студзень 1684	Памер
Уладзіслаў Юзафат Сапега	20 мая 1684	14 студзеня 1699	Паступіў на менскага ваяводу
Ян Мікалай Радзівіл	2 студзеня 1699	31 кастрычніка 1709	Паступіў на новагародскага ваяводу
Міхал Антоні Радзівіл	31 кастрычніка 1709	29 жніўня 1721	Брат папярэдняга. Памер
Марцін Мікалай Радзівіл	1723	1752	Сын папярэдняга. Пазбаўлены пасады
Станіслаў Радзівіл	27 лістапада 1752	20 верасня 1759	Паступіў на вялікага літоўскага падкаморага
Міхал Ксаверый Сапега	20 верасня 1759	24 лістапада 1766	Памер
Юзаф Сапега	11 снежня 1766	1784	Адмовіўся ад пасады
Зыгмунт Ксаверый Грабоўскі	31 ліпеня 1784	1793	Адмовіўся ад пасады
Юзаф Быхавец	13 лістапада 1793	1795	Склаў урад у сувязі са спыненнем існавання Рэчы Паспалітай

Глядзі таксама

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 788 с.: іл. ISBN 985-11-0378-0.
Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.