Вікіпедыя

Тадэвуш Раствароўскі

Тадэвуш Раствароўскі (польск.: Tadeusz Rostworowski, Tadeusz Maria Rostworowski, руск.: Тадеуш Ростворовский), 21 сакавіка 1860, в. Кавалеўшчызна  (польск.) (бел., Царства Польскае, Расійская імперыя, цяпер Высокамазавецкі павет, Падляскае ваяводства — 23 жніўня 1928, Вільня, Польшча (Другая Рэч Паспалітая), — адзін з вядучых архітэктараў літоўска-беларускіх зямель канца XIX — пачатку XX ст., дызайнер, мастак.

Тадэвуш Раствароўскі
Tadeusz Maria Rostworowski
Дата нараджэння 21 сакавіка 1860(1860-03-21)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 23 жніўня 1928(1928-08-23)[1] (68 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства Расійская імперыя
Бацька Раман Раствароўскі[d]
Маці Марыя з Глогераў[d]
Дзеці Андрэй Тадэвушавіч Раствароўскі[d]
Альма-матар
Працы і дасягненні
Працаваў у гарадах Вільня, Шчучын, Нароўля, вёска Рудакоў, маёнтак Добасна (Жылічы), маёнтак Ландвараў, маёнтак Лынтупы
Архітэктурны стыль неарэнесанс, неакласіцызм, неаготыка, неабарока, эклектыка
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паходжанне і сям'я

правіць

Тадэвуш Раствароўскі паходзіў з польскага шляхецкага каталіцкага роду Раствароўскіх, прадстаўнікі якога валодалі маёнткам Кавалеўшчына (з фальваркамі Бажыска, Енькі і Ванева) каля Тыкоціна на Падляшшы (Царства Польскае).

Тадэвуш Раствароўскі нарадзіўся ў сям'і Рамана Раствароўскага (1826—1906) і Марыі (1834—1911) з роду Глогераў (была стрыечнай сястрой знанага этнографа Зыгмунта Глогера). Маці пасля шлюбу, які адбыўся 2 лютага 1854 г., у якасці пасагу для мужа атрымала маёнтак Даброхі, што знаходзіўся побач (каля Тыкоціна). Бацька Раман Раствароўскі з 1858 г. служыў міравым суддзём тыкоцінскай акругі, у 1877 г. прадаў маёнтак Кавалеўшчына, у 1877—1880 гг. працаваў аканомам маёнтка Рахманава пад Шумскам, у 1880—1886 гг. працаваў у бухгалтэрыі чыгункі ў Варшаве, а пазней пасяліўся ў Кракаве, дзе і памёр. Маці Марыя мела ад мужа Рамана 9 дзяцей, выхоўвала таксама 5 дзяцей свайго швагра Адама, у 1871—1873 гг. уласна кіравала маёнткам сям'і, пасля продажу маёнтка жыла ў Варшаве, дзе працавала рэпетытарам, памерла ў Кракаве.

 
Сафія Раствароўская (1873—1953), дачка Аляксандра Уладзіслававіча Аскеркі (1830—1911) і жонка Тадэвуша Раствароўскага

У 1898 г. Тадэвуш Раствароўскі ажаніўся з Сафіяй Аляксандраўнай Аскеркай (1873—1953), дачкой Аляксандра Аскеркі (1830—1911), аднаго з кіраўнікоў Студзеньскага паўстання (1863—1864), паўстанцкага начальніка Вільні (1863), які з сям'ёй пасля вяртання з сібірскай ссылкі пражываў з 1884 г. у Вільні. Па прычыне блізкіх сваяцкіх сувязей Аляксандра Аскеркі з панамі Горватамі Тадэвуш Раствароўскі бываў у іх маёнтку Нароўля. З Горватамі завязаліся вельмі прыязныя адносіны, што нават сын Тадэвуша Раствароўскага Андрэй (1899—1980) і дачка Марыя-Роза (1903—1961) некалькі год выхоўваліся ў нараўлянскім палацы разам з маладымі Горватамі, пакуль Тадэвуш Раствароўскі займаўся прафесійнымі справамі ў Вільні і г.д. Пазней у сваіх мемуарах, успамінаючы гады свайго шчаслівага дзяцінства, Андрэй Раствароўскі нават напіша: «Нароўля! Ва ўспамінанні ўяўляецца найпрыгажэйшым і найлюбімейшым месцам на зямным шары»[2].

Адукацыя

правіць

Юнаком Тадэвуш Раствароўскі паступіў вучыцца ў школу ў Познані, а пасля ў 1870 г. скончыў гімназію ў Варшаве. Вучыўся з перапынкамі ў 1876—1885 гг. у Акадэміі мастацтваў у Санкт-Пецярбургу і ў 1885 г. атрымаў ступень архітэктара 2-га класа. Пасля паехаў атрымаць дадатковую адукацыю па кваліфікацыі за мяжу (Парыж, Рым, Мюнхен і інш.).

Творчасць

правіць

Пасля атрымання адукацыі з 1890 г. стала асеў у Вільні, дзе заснаваў «Будаўнічае бюро Тадэвуша Раствароўскага і Казіміра Зімермана». Пасля сябе пакінуў значную архітэктурную спадчыну. Пачаў будаваць палацы, сядзібы, касцёлы, даходныя дамы, гатэлі, вілы, а з 1921 г. — чыгуначныя станцыі. Маляваў партрэты і акварэлі на міфалагічныя і алегарычныя тэмы.

Пабудаваў палацы (з чырвонай цэглы ў стылі англійскай готыкі) для графаў Путкамераў у Больцініках і паноў Ваньковічаў у Рудакове (Рэчыцкі павет Мінскай губерні). Спраектаваў планы касцёла  (літ.) (бел. ў Салечніках і касцёла  (літ.) (бел. ў маёнтку графаў  (руск.) (бел. Тышкевічаў Ландвараве. Пабудаваў у Вільні на Георгіеўскім праспекце гатэль «St. George  (польск.) (бел.» (у савецкі час «Vilnius», а цяпер «Grand Duke Palace»), уласнікам якога з’яўляўся. У 1894 г. прадаў свой гатэль «St. George» у Вільні таварыству, а сабе пакінуў асобныя рэпрэзентацыйныя апартаменты, у якіх у 1899 г. народзіцца яго сын Андрэй Раствароўскі.

У маёнтку Нароўля па замове ўладальнікаў (сваіх сяброў — паноў Горватаў) аздобіў плафоны залаў палаца Горватаў сцэнамі з антычнымі міфалагічнымі сюжэтамі. Такімі ж сцэнамі з міфалагічнымі сюжэтамі Тадэвуш Раствароўскі ўпрыгожыў і плафоны ў вядомым класіцыстычным палацы Булгакаў у маёнтку Добасна (Жылічы). Быў аўтарам праекта капліцы-пахавальні сям’і Скірмунтаў у Моладаве.

У 1891 годзе ўдзельнічаў у калектыўным праектаванні імператарскага паляўнічага палаца  (руск.) (бел. ў Белавежы (Расійская Імперыя). У 1899 г. разам з бельгійскім архітэктарам дэ Во (de Waegh) распрацаваў праект перабудовы ў неагатычным стылі палаца графа Уладзіслава Тышкевіча  (руск.) (бел. (1865—1936), сына Юзафа Тышкевіча і Сафіі Горват, у Ландварава каля Вільні. Па праектах Тадэвуша Раствароўскага быў перабудаваны палац князёў Друцкіх-Любецкіх у Шчучыне, пабудаваны палац у Лынтупах для пана Юзафа Бішэўскага, дабудаваны сядзібна-паркавы ансамбль Ваўжэцкіх у Відзах Лаўчынскіх[3]. Пабудаваў дом Упраўлення Палескай чыгункі (1900—1903), шэраг даходных дамоў, прыватных дамоў (дом Яна Слізеня; дом  (руск.) (бел.[4] Ігната Корвін-Мілеўскага, вядомага мецэната і брата Іпаліта Корвін-Мілеўскага, дэпутата Дзяржаўнага Савета Расійскай іперыі; і інш.) і віл (напрыклад, віла Яніны Вільчэўскай) на новых прэстыжных вуліцах Вільні, надаўшы новым раёнам горада модныя заходнееўрапейскія архітэктурныя формы (неарэнесанс, неакласіцызм, неаготыка, неабарока, эклектыка).

У часы міжваеннай Польшчы (1921—1939) спраектаваў будынак чыгуначнага вакзала ў Бялай-Падляскай.

Маёнтак

правіць

У часы Расійскай Імперыі набыў маёнтак Лесна (каля Ляйпун  (польск.) (бел.). Валодаў таксама ў Вільні даходнымі дамамі і фабрыкай алоўкаў «Фартуна».

Апошнія гады

правіць
 
Значок Літоўска-беларускіх дывізій, 1919 г. Дызайнер Тадэвуш Раствароўскі

Падтрымаў польскія войскі Юзафа Пілсудскага, якія змагаліся за аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах да першага падзела (1772), для якіх спраектаваў выяву значка Літоўска-Беларускага Фронту (на чале з генераламі Станіславам Шаптыцкім і Люцыянам Жалігоўскім), які змагаўся за федэрацыйную канцэпцыю аднаўляемай Рэчы Паспалітай.

Пасля стварэння Другой Рэчы Паспалітай (1921—1939) стала пражываў у сваім доме (віле) на Мантвілаўскім завулку ў Вільні (цяпер вуліца Й. Савіцкё, забудова так званай «калоніі Монтвіла»).

Смерць і пахванне

правіць

Памёр нечакана ад інфаркту ў гатэлі ў Вільні і пахаваны на мясцовых могілках Роса.

Галерэя твораў

правіць

Зноскі

  1. ↑ а б Tadeusz Maria Rostworowski // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
  2. ↑ Rostworowski, А. Ziemia… С. 8.
  3. ↑ Браслав и его окрестности: путеводитель. / Текст: К. Шидловский; фото: С. Плыткевич. — Мн., 2006
  4. ↑ былы палац Вайніцкага, якім у той час ужо валодаў Ігнат Корвін-Мілеўскі

Літаратура

правіць
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Тадэвуш_Раствароўскі&oldid=4619092"