Дзівін

Дзі́він, сустракаюцца таксама варыянты Дыві́н, Дывы́н, Дывэ́н (трансліт.: Dzivin, руск.: Дивин) — аграгарадок у Кобрынскім раёне Брэсцкай вобласці, каля возера Любань. Адміністрацыйны цэнтр Дзівінскага сельсавета. Насельніцтва 3532 чал. (2005).

Аграгарадок Дзівін Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Кобрынскі Сельсавет Дзівінскі Каардынаты 51°57′27,50″ пн. ш. 24°34′30,50″ у. д. Першае згадванне 1466 Вышыня цэнтра 147 м Насельніцтва 3 532 чалавекі (2005) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1642 Паштовы індэкс 225876 Аўтамабільны код 1 Дзівін на карце Беларусі ±

Дзівін на Вікісховішчы

Знаходзіцца за 33 км на паўднёвы ўсход ад Кобрына, за 78 км ад Брэста. Аўтамабільныя дарогі на Брэст і Драгічын.

Назва

На думку географа В. Жучкевіча, тапонім «Дзівін» утварыўся ад асноваў «дзівіцца», «дзіва» ў значэнні цуд. Цяперашняя афіцыйная назва паселішча — Дзі́він, аднак мясцовыя жыхары ўжываюць традыцыйнаую назву Дывы́н.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўспамін пра Дзівін датуецца 1466 годам. Пад 1546 ён згадваецца як мястэчка, цэнтр воласці Берасцейскага павета. З 1566 — цэнтр Дзівінскага войтаўства і Палескай воласці. Паводле рэестра ў гэты час у мястэчку было 184 двары, рынак (квадратны ў плане) і 5 вуліц: Павіцкая (на в. Павіцце), Кобрынская, Берасцейская, Ратненская, Крывая. На Кобрынскай вуліцы існавала Пятніцкая царква.

У 1642 кароль і вялікі князь Уладзіслаў Ваза надаў Дзівіну Магдэбургскае права. Станам на 1682 у мястэчку існавалі 2 грэка-каталіцкія царквы, касцёл, ратуша, 2 млыны, карчма. У 1776 кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі скасаваў самакіраванне (у межах рэформ у Рэчы Паспалітай). Пад 1789 Дзівін згадваецца як горад, цэнтр ключа ў складзе Берасцейскай эканоміі. У гэты час існавала рыначная плошча, 4 вуліцы, 194 гаспадаркі (з іх 173 хрысціянскія).

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Дзівін апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Кобрынскім павеце Гродзенскай губерні (з 1801). У 1797 царскія ўлады падаравалі мястэчка разам з яго жыхарамі П. Румянцаву-Задунайскаму.

У 1819 сяляне і местачкоўцы (больш за 200 двароў, 1000 жыхароў) адмовіліся выконваць павіннасці на карысць уладальніка да канчатковага разгляду справы аб іх вольнасці. 20 жніўня 1819 у Дзівін прыбыло 300 узброеных расійскіх салдат. Жыхары мястэчка вызвалілі арыштаваных. Улад вымусілі дазволіць местачкоўцам выбраць 10 прадстаўнікоў для перамоў. Асэсар Гродзенскага губернскага кіравання і кобрынскі земскі аканом у прысутнасці салдат зачыталі сялянам Указ губернскага кіравання, у якім яны прасілі ваеннай дапамогі ў губернатара і адзначалі, што духавенства падтрымлівае сялянскі пратэст. У 1862 годзе ў Дзівіне было адкрыта народнае вучылішча. Станам на 1878 тут існавалі 2 царквы, сінагога, праводзіліся 2 кірмашы. На 1886 — валасная ўправа, 3 царквы, сінагога, школа, 5 крам, заезны двор, 2 карчмы, праводзіліся 3 кірмашы. Каля мястэчка знаходзіўся маёнтак пана А. Ягміна, вятрак. Паводле вынікаў перапісу (1897) — 3 цэрквы, сінагога, яўрэйскі малітоўны дом, народнае вучылішча, бальніца, валасная ўправа, пошта, 2 хлебазапасныя магазіны, 15 крам, алейня, 14 млыноў, карчма; 6 аднадзённых кірмашоў на год.

Найноўшы час

4 сакавіка 1918 урад Украінскай Народнай Рэспублікі абвясціў Дзівін сваёй часткай, адначасна ад 25 сакавіка мястэчка ўвайшло ў склад Беларускай Народнай Рэспублікі. Тэрыторыя Палесся зрабілася прадметам перагавораў паміж БНР і УНР. 1 студзеня 1919 згодна з пастановай I з'езду КП(б) Беларусі Дзівін увайшоў у склад Беларускай ССР, у Кобрынскі павет («падраён») Брэсцкага раёна. Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Кобрынскага павета Палескага ваяводства. Па стане на 1931 дзейнічалі яўрэйская бібліятэка, тэатральны і харавы гурткі.

У 1939 Дзівін увайшоў у БССР, дзе з 15 студзеня 1940 да 8 жніўня 1959 быў цэнтрам раёна. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1940 працавалі пошта, 7-гадовая школа (400 вучняў), аптэка, бальніца з амбулаторыяй, ветэрынарны пункт, народны дом, 20 прыватных крам, хлебная крама і кнігарня, 2 маторныя млыны, 3 пякарні, бойня, рэстарацыя, шавецкая і кавальская арцелі, завод ахаладжальных напояў, маслазавод. У Другую сусветную вайну з 24 чэрвеня 1941 да 21 ліпеня 1944 Дзівін знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У 1942 годзе ў гэтай вёсцы ўзнік першы атрад УПА. Па стане на 1971 у вёсцы было 1407 будынкаў, на 2005 — 1460 двароў.

• Мястэчка на старых здымках
• 

  Царква

• 

  Царква, з боку апсіды

• 

  Званіца

• 

  Традыцыйныя дамкі

Насельніцтва

• 1789 — 872 чал.
• 1886 — 1644 чал.
• 1878 — 2490 чал. (1201 мужчына і 1289 жанчын), у тым ліку 998 яўрэяў
• 1888 — 2516 чал.
• 1897 — 3796 чал.
• 1905 — 3967 чал.
• 1921 — 2299 чал.
• 1940 — 4187 чал.
• 1959 — 3489 чал.
• 1970 — 4677 чал.
• 1999 — 4293 чал.
• 2005 — 3532 чал.

Інфраструктура

У Дзівіне дзейнічаюць дом культуры, клуб, 3 бібліятэкі, школа-інтэрнат, музычная, спартыўная і сярэдняя школы, 2 дзіцячыя сады, камбінат побытавага абслугоўвання, кавярня, 11 крам, бальніца, аптэка, ветэрынарная лячэбніца, пошта.

Эканоміка

У вёсцы працуюць маслазавод, пякарня, філіял Кобрынскай мэблевай фабрыкі, аддзяленне «Сельгастэхнікі», 2 лясніцтвы

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

Свята-Раства-Багародзіцкая царква

Свята-Параскева-Пятніцкая царква

Сувораўскі дуб

• Былая ўніяцкая, цяпер праваслаўная царква Св. Параскевы Пятніцы (1728—1740)
• Свята-Раства-Багародзіцкая царква (1902)
• Сувораўскі дуб, за 3 кіламетры на паўночны захад ад аграгарадка — батанічны помнік прыроды рэспубліканскага значэння.

Страчаная спадчына

• Сінагога (XIX ст.)

Вядомыя ўраджэнцы

• Віталь Курашык (нар. 1939) — беларускі дыпламат.
• Уладзімір Вікенцьевіч Свідуновіч (нар. 1952) — беларускі архітэктар.
• Сяргей Феадосавіч Любчук (нар. 1940) — беларускі дзеяч самадзейнага мастацтва, кампазітар, Заслужаны работнік культуры БССР (1978)

Літаратура

• Дзівін // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Кобрынскага раёна // рэд. Г. П. Пашкоў. — Мн.: БЕЛТА, 2002. — 624 с. ISBN 985-6302-44-7
• Dywin // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 258—259
• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VIII — Województwo Poleskie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924

Спасылкі

• Мястэчка Дзівін на Radzima.org
• Як «бульбашы» Дзівін кантралявалі, змагаючыся з НКВД і нацыстамі // Радыё Свабода
• Дзівін на карце Дзівінскага сельсавета
• Прагноз надвор'я ў в. Дзівін