Дзівін

Дзівін
Краіна	Беларусь
Вобласць	Брэсцкая
Раён	Кобрынскі
Сельсавет	Дзівінскі
Каардынаты	51°57′28″ пн. ш. 24°34′31″ у. д.HGЯO
Першая згадка	1466
Насельніцтва	▼2 534 чал. (2019);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1642
Паштовыя індэксы	225876
Аўтамабільны код	1
СААТА	1243817021
	Дзівін на Вікісховішчы

Дзі́він, сустракаюцца таксама варыянты Ды́він, Дывы́н, Дывэ́н^[1] (трансліт.: Dzivin, руск.: Дивин) — аграгарадок у Кобрынскім раёне Брэсцкай вобласці, каля возера Любань. Адміністрацыйны цэнтр Дзівінскага сельсавета. Насельніцтва 3532 чал. (2005).

Знаходзіцца за 33 км на паўднёвы ўсход ад Кобрына, за 78 км ад Брэста. Аўтамабільныя дарогі на Брэст і Драгічын.

Назва

На думку Вадзіма Жучкевіча, тапонім утварыўся з «дзівіцца», «дзіва» ў значэнні цуд^[2]. Цяперашняя афіцыйная назва паселішча — Дзі́він^[3], аднак мясцовыя жыхары ўжываюць традыцыйную Дывы́н.

Гісторыя

Старажытнасць

Мясцовасць заселена са старажытнасці, на беразе возера Любань выяўлены паселішчы бронзавага веку.^[4]

Вялікае Княства Літоўскае

Многія даведачныя выданні даюць часам першай згадкі Дзівіна 1466 год^[5], але без акалічнасцей, таму крыніца не ясная^[4]. Паводле Юрыя Барысюка, у 1515 годзе Дзівін з бліжэйшымі вёскамі — Ляхчыцамі, Рухавічамі, Хабовічамі і Бельскам, згаданы ў дакуменце размежавання маёнтка Навасёлкі пана Багавіціна^[4], але даследчык таксама не дае пэўнай спасылкі або сігнатуры.

У 1546 годзе Дзівін згаданы як мястэчка, цэнтр воласці Берасцейскага павета. Падчас рэвізіі Берасцейскай эканоміі ў 1566 годзе, Дзівін — цэнтр Дзівінскага войтаўства^[4] і Палескай воласці^[6]. Паводле рэестра рэвізіі ў мястэчку 184 двары, рынак (квадратны ў плане) і 5 вуліц — Павіцкая (у кірунку Павіцця), Кобрынская, Берасцейская, Ратненская, Крывая^[7]. На Кобрынскай вуліцы была Пятніцкая царква^[6].

Прывілеем ад 7 сакавіка 1642 года кароль Уладзіслаў Ваза на просьбу берасцейскага эканома Самуэля Асінскага надаў Дзівіну магдэбургскае права. Адначасова кароль прызначыў войта, прапанаванага эканомам баярына Самуэля Вышынскага. Дзівінскі магістрат мусіў складацца з каталікоў і ўніятаў.^[4] З 18 выбраных мяшчанамі кандыдатаў эканом мог зацвердзіць двух бурмістраў, дух радцаў і шэсць лаўнікаў. Войт або ландвойт мусілі распараджацца ўсімі гаспадарчымі і судовымі справамі разам з магістратам. На рынкавай плошчы дазволена пабудаваць ратушу са званіцай. Тым самым прывілеем мястэчку нададзены другі кірмашовы дзень на кожны чацвер. Таксама Дзівіну нададзены герб, арыгінал акта не захаваўся, а ў копіях выяву або апісанне герба не падалі.^[8]

Станам на 1682 год у мястэчку існавалі 2 грэка-каталіцкія царквы, касцёл, ратуша, 2 млыны, карчма. У 1776 годзе кароль Станіслаў Аўгуст Панятоўскі скасаваў самакіраванне (у межах рэформ у Рэчы Паспалітай). Пад 1789 годам Дзівін згадваецца як горад, цэнтр ключа ў складзе Берасцейскай эканоміі. У гэты час існавала рыначная плошча, 4 вуліцы, 194 гаспадаркі (з іх 173 хрысціянскія).

У Расійскай імперыі

Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Дзівін апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Кобрынскім павеце Гродзенскай губерні (з 1801). У 1797 годзе мястэчка разам з жыхарамі нададзена ўрадам Пятру Румянцаву-Задунайскаму.

Жыхары мястэчка, патрабуючы свайго пераводу ў мяшчане, звярталі ўвагу, што падчас правядзення валочнай памеры ў 1566 годзе мястэчку вылучана 53 валокі зямлі (каля 1060 дзесяцін) і падалі прывілеі 1629, 1649, 1677, 1761 гадоў, паводле якіх жыхары Дзівіна лічыліся мяшчанамі, а зямля была аддадзена ім у вечнае валоданне. Расійскія ўлады рабілі захады, каб забраць арыгіналы прывілеяў у местачкоўцаў. Жыхары мястэчка скардзіліся, што кобрынская паліцыя «затрымала ў сябе арыгінал прывілея і іншыя дакументы дывінскіх мяшчан»^[9]. У 1819 годзе сяляне і местачкоўцы (больш за 200 двароў, 1000 жыхароў) адмовіліся выконваць павіннасці на карысць уладальніка да канчатковага разгляду справы аб іх вольнасці. 20 жніўня 1819 года ў Дзівін прыбыло 300 узброеных расійскіх салдат. Жыхары мястэчка вызвалілі арыштаваных. Улад вымусілі дазволіць местачкоўцам выбраць 10 прадстаўнікоў для перамоў. Асэсар Гродзенскага губернскага кіравання і кобрынскі земскі аканом у прысутнасці салдат зачыталі сялянам Указ губернскага кіравання, у якім яны прасілі ваеннай дапамогі ў губернатара і адзначалі, што духавенства падтрымлівае сялянскі пратэст. У 1862 годзе ў Дзівіне было адкрыта народнае вучылішча. Станам на 1878 год у мястэчку 2 царквы, сінагога, праводзіліся 2 кірмашы. На 1886 — валасная ўправа, 3 царквы, сінагога, школа, 5 крам, заезны двор, 2 карчмы, праводзіліся 3 кірмашы. Каля мястэчка знаходзіўся маёнтак пана А. Ягміна, вятрак. Паводле вынікаў перапісу (1897) — 3 цэрквы, сінагога, яўрэйскі малітоўны дом, народнае вучылішча, бальніца, валасная ўправа, пошта, 2 хлебазапасныя магазіны, 15 крам, алейня, 14 млыноў, карчма; 6 аднадзённых кірмашоў на год.

Найшоўшы час

4 сакавіка 1918 года ўрад Украінскай Народнай Рэспублікі абвясціў Дзівін часткай сваёй дзяржавы, адначасна ад 25 сакавіка мястэчка абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Тэрыторыя Палесся зрабілася прадметам перагавораў паміж БНР і УНР^[10]. 1 студзеня 1919 года паводле пастановы I з’езду КП(б) Беларусі Дзівін увайшоў у склад Беларускай ССР, у Кобрынскі павет («падраён») Брэсцкага раёна^[11]. Паводле Рыжскага мірнага дагавора (1921) мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе было цэнтрам гміны Кобрынскага павета Палескага ваяводства. Станам на 1931 год дзейнічалі яўрэйская бібліятэка, тэатральны і харавы гурткі.

У 1939 годзе Дзівін увайшоў у БССР, з 15 студзеня 1940 да 8 жніўня 1959 года — цэнтр Дзівінскага раёна. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1940 год працавалі пошта, 7-гадовая школа (400 вучняў), аптэка, бальніца з амбулаторыяй, ветэрынарны пункт, народны дом, 20 прыватных крам, хлебная крама і кнігарня, 2 маторныя млыны, 3 пякарні, бойня, рэстарацыя, шавецкая і кавальская арцелі, завод ахаладжальных напояў, маслазавод. У Другую сусветную вайну з 24 чэрвеня 1941 да 21 ліпеня 1944 года Дзівін быў пад нямецкай акупацыяй. У 1942 годзе ў гэтай вёсцы ўзнік першы атрад УПА^[12]. Станам на 1971 год у вёсцы было 1407 будынкаў, на 2005—1460 двароў.

Мястэчка на старых здымках
Царква
Царква, з боку апсіды
Званіца
Традыцыйныя дамкі

Насельніцтва

1789 год — 872 чал.
1886 год — 1644 чал.
1878 год — 2490 чал. (1201 мужчына і 1289 жанчын), у тым ліку 998 яўрэяў^[13]
1888 год — 2516 чал.
1897 год — 3796 чал.
1905 год — 3967 чал.
1921 год — 2299 чал.
1940 год — 4187 чал.
1959 год — 3489 чал.
1970 год — 4677 чал.
1999 год — 4293 чал.
2005 год — 3532 чал.

Інфраструктура

У Дзівіне дзейнічае дом культуры, клуб, 3 бібліятэкі, школа-інтэрнат, музычная, спартыўная і сярэдняя школы, 2 дзіцячыя садкі, камбінат побытавага абслугоўвання, кавярня, 11 крам, бальніца, аптэка, ветэрынарная лячэбніца, пошта.

Эканоміка

У вёсцы працуюць маслазавод, пякарня, філіял Кобрынскай мэблевай фабрыкі, аддзяленне «Сельгастэхнікі», 2 лясніцтвы

Славутасці

Свята-Параскева-Пятніцкая царква

Сувораўскі дуб

Былая ўніяцкая, цяпер праваслаўная царква Св. Параскевы Пятніцы (1728—1740)
Свята-Раства-Багародзіцкая царква (1902)
Сувораўскі дуб, за 3 кіламетры на паўночны захад ад аграгарадка — батанічны помнік прыроды рэспубліканскага значэння.

Страчаная спадчына

Сінагога (XIX ст.)

Вядомыя асобы

Віталь Уладзіміравіч Курашык (нар. 1939) — беларускі дыпламат.
Уладзімір Вікенцьевіч Свідуновіч (нар. 1952) — беларускі архітэктар.
Сяргей Феадосавіч Любчук (нар. 1940) — беларускі дзеяч самадзейнага мастацтва, кампазітар, Заслужаны работнік культуры БССР (1978).
Сергій (Гардун) (1959—2022) — беларускі багаслоў. Кандыдат багаслоўя (1990), прафесар (2011).
Мікалай Уладзіміравіч Смяховіч (нар. 1956) — беларускі гісторык.
Мікалай Аляксандравіч Свідуновіч (нар. 1940) — беларускі вучоны ў галіне металургіі, доктар тэхнічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь.
Марыя Свідуновіч (нар. 2000) — беларуская футбалістка.

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Ды́він, Дывы́н, Дывэ́н
↑ к // Краткий топонимический словарь Белоруссии / В. А. Жучкевич. — Минск: Издательство Белорусского государственного университета, 1974. — 447 с. — 12 700 экз. С. 99.
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
↑ ^а ^б ^в ^г ^д Барысюк 2023, с. 85.
↑ ГВБ 2007, с. 139.
↑ ^а ^б ГВБ 2007, с. 140.
↑ Дзівін // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Кобрынскага раёна // рэд. Г. П. Пашкоў. — Мн.: БЕЛТА, 2002. — 624 с. ISBN 985-6302-44-7
↑ Барысюк 2023, с. 86.
↑ Соркіна, І. Мястэчкі Беларускага Палесся ў XIX — першай трэці XX стст. / Іна Соркіна // ARCHE Пачатак. — 2013. — № 4 (121). — С. 62. Са спасылкай на Нацыянальны гістарычны музей Беларусі ў Гродне. — Ф. 1. — Воп. 1. — Спр. 1355. — Арк. 5, 6, 8, 11, 12, 14, 69 адв.
↑ Валянціна Лебедзева. Дыпламатычная місія БНР у перамовах з Украінай (1918 г.) Архівавана 19 лістапада 2008. // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne nr 15.
↑ У якіх межах былі абвешчаны Беларуская Народная Рэспубліка і БССР? Архівавана 12 снежня 2007. // 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.— 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
↑ Ці заслугоўваюць помніка тыя, хто змагаўся супраць савецкай улады?(недаступная спасылка)
↑ Dywin // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack (польск.). — Warszawa, 1881. S. 258—259

Літаратура

Барысюк Ю. Герб Дзівіна – адкрыццё 2022 года // Герольд Litherland. — Горадня–Менск: 2023. — № 24. — С. 85-87. Архівавана з першакрыніцы 10 ліпеня 2024.
Дзівін // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Кобрынскага раёна // рэд. Г. П. Пашкоў. — Мн.: БЕЛТА, 2002. — 624 с. ISBN 985-6302-44-7
Дзівін // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 4, кн. 2. Брэсцкая вобласць / рэдкал.: Г. П. Пашкоў (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2007. — С. 139-141. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0388-7.
Dywin // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack (польск.). — Warszawa, 1881. S. 258—259
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VIII — Województwo Poleskie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.

Спасылкі

	Дзівін на Вікісховішчы

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Ды́він, Дывы́н, Дывэ́н

[2] к // Краткий топонимический словарь Белоруссии / В. А. Жучкевич. — Минск: Издательство Белорусского государственного университета, 1974. — 447 с. — 12 700 экз. С. 99.

[daviednik-3] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)

[FOOTNOTEБарысюк202385-4] а ^б ^в ^г ^д Барысюк 2023, с. 85.

[FOOTNOTEГВБ2007139-5] ГВБ 2007, с. 139.

[FOOTNOTEГВБ2007140-6] а ^б ГВБ 2007, с. 140.

[7] Дзівін // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Кобрынскага раёна // рэд. Г. П. Пашкоў. — Мн.: БЕЛТА, 2002. — 624 с. ISBN 985-6302-44-7

[FOOTNOTEБарысюк202386-8] Барысюк 2023, с. 86.

[9] Соркіна, І. Мястэчкі Беларускага Палесся ў XIX — першай трэці XX стст. / Іна Соркіна // ARCHE Пачатак. — 2013. — № 4 (121). — С. 62. Са спасылкай на Нацыянальны гістарычны музей Беларусі ў Гродне. — Ф. 1. — Воп. 1. — Спр. 1355. — Арк. 5, 6, 8, 11, 12, 14, 69 адв.

[10] Валянціна Лебедзева. Дыпламатычная місія БНР у перамовах з Украінай (1918 г.) Архівавана 19 лістапада 2008. // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne nr 15.

[at-11] У якіх межах былі абвешчаны Беларуская Народная Рэспубліка і БССР? Архівавана 12 снежня 2007. // 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.— 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[12] Ці заслугоўваюць помніка тыя, хто змагаўся супраць савецкай улады?(недаступная спасылка)

[13] Dywin // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack (польск.). — Warszawa, 1881. S. 258—259

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]