Мы, беларусы
Гімн Беларусі — адзін з сімвалаў Рэспублікі Беларусь як суверэннай дзяржавы. Музыку гімна Беларусі напісаў Несцер Сакалоўскі. У 1955 годзе яго музычная кампазіцыя была зацверджана для гімна Беларускай ССР. Тэкст, напісаны Міхасём Клімковічам, пачынаўся са слоў Мы, беларусы, як і цяперашні. У 2002 годзе Уладзімір Карызна перапрацаваў верш Клімковіча: прыбраў спасылкі на Расію, Леніна і камуністычную партыю.
Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь | |
---|---|
Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь | |
| |
Аўтар слоў |
М. М. Клімковіч, 1955 Уладзімір Карызна, 2002 |
Кампазітар | Нестар Сакалоўскі, 1944 |
Краіна | Рэспубліка Беларусь |
Зацверджаны |
24 верасня 1955 (музыка) 2 ліпеня 2002 (словы) |
Гісторыя
правіцьНеафіцыйныя гімны
правіцьУ пачатку ХХ стагоддзя неафіцыйным гімнам — сімвалам адраджэння Беларусі — быў Беларускі гімн. Гэта быў верш А хто там ідзе? Янкі Купалы, да якога Людамір Міхал Рагоўскі напісаў музыку. У дваццатыя гады гімнам лічылася песня з 1919 году Мы выйдзем шчыльнымі радамі паэта Макара Краўцова і кампазітара Уладзіміра Тэраўскага. Гімн быў шырока распаўсюджаны ў Заходняй Беларусі. Спявалі яго таксама падчас нямецкай акупацыі. Па сённяшні дзень застаецца гімнам беларусаў — прыхільнікаў урада Беларускай Народнай Рэспублікі на эміграцыі. У 1943 годзе Наталля Арсеннева напісала ўзвышаны верш-малітву Магутны Божа, чатыры гады пазней Мікола Равенскі стварыў для яго музыку. Песня стала рэлігійным і патрыятычным гімнам, які спяваецца на заканчэнне нацыянальна-культурных мерапрыемстваў[1].
Гімн БССР
правіцьУ міжваенны перыяд, з 1922 года, афіцыйным гімнам Беларусі быў Інтэрнацыянал, перакладзены на рускую мову і абавязковы ва ўсім Савецкім Саюзе. У 1943 годзе, калі міжнародная абстаноўка прымусіла Іосіфа Сталіна да зменаў ідэалагічнай асновы з мэтай умацавання супрацоўніцтва з саюзнікамі супраць нацысцкай Германіі, было прынята рашэнне стварыць новы гімн Савецкага Саюзу, які быў зацверджаны 15 сакавіка 1944 года[2].
У красавіку 1944 года ў Маскве пачаліся працы над стварэннем гімнаў рэспублік Савецкага Саюза, у тым ліку і БССР. 9 красавіка 1945 года ў Мінску быў праведзены конкурс, у якім удзельнічала адзінаццаць паэтаў і чатырнаццаць кампазітараў[3]. Перамагла песня Шуміць наша слава кампазітара Анатоля Багатырова і паэтаў Кандрата Крапівы і Пятруся Броўкі[4]. Нягледзячы на перамогу, песня не атрымала статус нацыянальнага гімна БССР[5].
Першая версія песні Мы — беларусы ў кампазіцыі Несцера Сакалоўскага на словы Міхаіла Клімковіча, напісаная ў 1944 годзе, таксама была прадстаўлена на разгляд журы, аднак не прайшла ў фінал спаборніцтваў, імаверна, з дзвюх прычын: Міхаіл Клімковіч афіцыйна не ўдзельнічаў у працах над стварэннем нацыянальнага гімну, таму што знаходзіўся на акупаванай немцамі тэрыторыі, а Несцер Сакалоўскі — хоць быў таленавітым кампазітарам — ня меў вышэйшай музычнай адукацыі. У 1949 годзе кампазітар стварыў другі варыянт мелодыі песні.
Праца над устанаўленнем гімна БССР трывала амаль дзесяцігоддзе. 24 верасня 1955 года Прэзідыум Вярхоўнага Савету БССР зацвердзіў тэкст і музыку гімна рэспублікі. У 1956 годзе спецыяльная камісія цалкам перарабіла тэкст, прыбраўшы з яго згадкі пра Сталіна.
Гімн Рэспублікі Беларусь
правіцьПасля абвяшчэння незалежнасці ў 1991 годзе беларускі ўрад не адразу зацвердзіў новы дзяржаўны гімн, хоць у 1991—1992 гадах аўтар гімнаў некалькіх гарадоў і арганізацый Беларусі, старшыня Беларускага саюза кампазітараў, Ігар Лучанок, прапанаваў на гімн песню Радзіма Беларусь, якую напісаў з паэтам Леанідам Дранько-Майсюком[6]. Улада тлумачыла, што патрэбны час, неабходны для нармалізацыі новага парадку і вызначэння кірунку развіцця дзяржавы[7]. У гэтым перыядзе выкарыстоўваўся нацыянальны гімн савецкай эпохі ў выкананні інструментальным[8].
Конкурс на новы гімн Беларусі быў абвешчаны 3 студзеня 2002 года. Да журы ўвайшлі міністры культуры і інфармацыі, прадстаўнікі парламента, навукоўцы, дзяржаўныя служачыя, музыканты і кампазітары. Старшынёй журы быў віцэ-прэм’ер-міністр Уладзімір Дражын. Падчас нарадаў прэзідэнт Саюза беларускіх пісьменнікаў, Вольга Іпатава, выказала меркаванне, што пераважыць музыка гімна БССР, а словы папярэдняга гімна будуць «пераніцованыя»[9]. Першапачаткова з прапановамі перарабіць тэкст гімна БССР звярнуліся да сваякоў Міхася Клімковіча, але яны выступілі катэгарычна супраць[10].
7-9 чэрвеня 2002 года дзяржаўныя СМІ трансліравалі па некалькі разоў у дзень пяць патэнцыйных гімнаў Беларусі[9]: Радзіма мая дарагая паэта Алеся Бачылы і кампазітара Уладзіміра Алоўнікава, Гімн Жыве Беларусь! (Красуй, Беларусь!) паэта Леаніда Пранчака і кампазітара Васіля Раінчыка і тры ўтворы паэтаў Дзмітрыя Марозава, Івана Карэнды і Уладзіміра Карызны. Апошні перапісаў текст гімна БССР, пакінуўшы з яго ў сваёй працы некалькі радкоў.
Падчас трансляцыі ў СМІ пяці выбраных утвораў праводзілася інтэрактыўнае апытанне[11]. На працягу трох дзён прагаласавала больш за 118 тысяч чалавек, з якіх больш за 50 тысяч выбрала Мы — беларусы[12]. 10 чэрвеня 2002 года камісія абвясціла пераможцу конкурсу[11]. Камісія прыйшла да высновы, што музыка да гімна, напісаная Несцерам Сакалоўскім у 1955 годзе, лепш за ўсё адлюстроўвае гістарычную пераемнасць беларускага народа[12], карыстаецца папулярнасцю і павагай некалькіх пакаленняў беларусаў[13]. Лепшым быў прызнаны тэкст, прадстаўлены У. Карызнам, які перапрацаваў верш да гімна БССР, але яго тэкст адлюстроўваў новыя палітычныя, эканамічныя і сацыяльныя аспекты развіцця Беларусі, падкрэсліваў патрыятызм і працавітасць яе грамадзян і дружбу паміж народамі[3].
2 ліпеня 2002 года гімн быў ухвалены прэзідэнтам Аляксандрам Лукашэнкам. Пасля зацвярджэння дзяржаўнага гімна Беларусі Міністэрства адукацыі пераслала да школ і ўніверсітэтаў рэкамендацыі, як перадаваць веды пра дзяржаўныя сімвалы Рэспублікі Беларусь. Вучні і студэнты на пазакласных занятках павінны асвоіць афіцыйныя веды аб нацыянальным гімне, які музыкай і словамі прадстаўлае дзяржаўную ідэалогію, адносіцца да гісторыі і палітычнай сістэмы, адлюстроўвае мэты рэспублікі, асноўныя характарыстыкі нацыі і яе вартасці[14].
Прававая аснова
правіцьКанстытуцыя Беларусі
правіцьУ адпаведнасці з 19 артыкулам I раздзела Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь: Сімваламі Рэспублікі Беларусь як суверэннай дзяржавы з’яўляюцца яе Дзяржаўны сцяг, Дзяржаўны герб і Дзяржаўны гімн[15].
Указ ад 2 ліпеня 2002 года
правіць2 ліпеня 2002 года ўказам «Аб Дзяржаўным гімне Рэспублікі Беларусь» Аляксандр Лукашэнка падпісаў «Палажэнне аб Дзяржаўным гімне Рэспублікі Беларусь». Згодна з дакументам гімн з’яўляецца музычна-паэтычным творам, які выконваецца ў наступных варыянтах: аркестровым, харавым, аркестровым і харавым, ці іншым вакальным ці інструментальным. Гімн можна прайграваць з відэа- і аўдыё-носьбітаў, па радыё і тэлебачанні. У кожным выпадку гімн павінен выконвацца ў адпаведнасці з зацверджанымі тэкстам і музычнай рэдакцыяй.
Гімн Беларусі выконваецца ў наступных выпадках: падчас цырымоніі ўступлення на пасаду прэзідэнта — пасля прысягі, на адкрыцці і закрыцці сесій Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь і Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, падчас ўзняцця сцяга і іншых мерапрыемстваў дзяржаўнага ўзроўню. Згодна з дыпламатычным пратаколам гімн выконваецца падчас прывітання і развітання кіраўнікоў дзяржаў, якія наведваюць краіну з афіцыйным візітам, афіцыйных прадстаўнікоў замежжа, кіраўнікоў міждзяржаўных і міжурадавых арганізацый. Згодна з агульнавайсковымі і статутамі Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь гімн выконваецца пры правядзенні вайсковых рытуалаў. Можна прайграць гімн падчас цырымоніі адкрыцця помнікаў і мемарыяльных дошак, прысвечаных важным падзеям у гісторыі Беларусі, а таксама ў гонар вядомых дзяржаўных, палітычных, сацыяльных і ваенных, нацыянальных герояў, актывістаў, дзеячаў навукі і культуры; падчас адкрыцця і закрыцця ўрачыстых сходаў, прысвечаных дзяржаўным святам, пасяджэння дзяржаўных органаў, органаў мясцовага самакіравання і іншых арганізацый. Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь трансліруецца кожны дзень у шэсць раніцы і апоўначы на дзяржаўным радыё і тэлебачанні. Падчас удзелу Рэспублікі Беларусь у афіцыйных мерапрыемствах за мяжой гімн Беларусі выконваецца ў адпаведнасці з правіламі, усталяванымі — з улікам традыцый дзяржавы — беларускім Міністэрствам замежных спраў Рэспублікі Беларусь, дзе праходзіць цырымонія. Падчас міжнародных спартыўных спаборніцтваў, арганізаваных у Рэспубліцы Беларусь і за мяжой, гімн выконваецца ў адпаведнасці з правіламі, усталяванымі спартыўнымі арганізацыямі. Падчас афіцыйных выкананняў гімна прысутныя павінны слухаюць яго стоячы, а мужчыны — без галаўных убораў. Невыкананне Палажэння з’яўляецца абразай нацыянальнага гімна і караецца ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь[16].
Закон ад 17 мая 2011 года
правіцьУ адпаведнасці з 1 параграфам 7 артыкула Закона Рэспублікі Беларусь ад 17 мая 2011 года № 262-З «Аб аўтарскім праве і сумежных правах» гімн не з’яўляецца аб’ектамі аўтарскага права[17].
Гімн Беларусі
правіцьУ першай страфе гімна калектыўны суб’ект — беларусы — прадстаўляецца мірнай супольнасцю, адданай радзіме, прыязнай, настойлівай, працавітай і вольнай. Другая страфа адносіцца да мінулага краіны: успамінаюцца выйграныя бітвы за свабоду і мірнае жыццё беларусаў. Апошняя страфа — гэта імператыў — дружба народаў, якая дае сілу. Гімн заканчваецца апастрофай да пераможнага штандара радасці, які павінен з гонарам узвіцца ў высі. Строфы раздзяляе прыпеў. Гэта зварот да Радзімы, які праслаўляе яе імя, братэрскі саюз народаў і жадае ёй росквіту і вечнай трываласці.
Мы, беларусы — мірныя людзі, |
Крытычня водгукі
правіцьІгар Лучанок знайшоў чатыры памылкі ў тэксце гімна: моўную, дзве арфаграфічныя і паэтычную. Лінгвістычная памылка заключаецца ў выкарыстанні ў беларускім тэксце рускага слова «імя» з націскам на першы склад. Па-беларуску націск павінен падаць на апошні склад. Арфаграфічныя памылкі — гэта няправільнае прымяненне літары Ўў: Ў бітвах за волю, ў бітвах за долю. У адпаведнасці з беларускай арфаграфіяй Ўў не можна пісаць пасля зычных, косак і на пачатку сказу. У абодвух выпадках перад Ўў знаходзіцца коска. Гэтыя памылкі былі выпраўлены перад зацвярджэннем гімна Рэспублікі Беларусь: У бітвах за волю, бітвах за долю. Апошняя памылка датычыцца правілаў вершаскладання. Кожны другі радок трох строф верша мае па дзевяць складоў за выключэннем радка Сэр-цам ад-да-ны-я род-най зям-лі, які складаецца з дзесяці складоў[6].
Паводле музыказнаўцы Кірыла Насаева гімн Беларусі састарэлы. Абраны ў конкурсе тэкставы варыянт несумяшчальны з мелодыяй, словы цяжка вывучыць. Беларускі гімн пазбаўлены энергіі і гонару быцця беларусам, няма ў ім важнага спалучэння паэзіі з барацьбой. Як сімвал дзяржавы і нацыі не дасягнуў мэты — не стаўся эмацыянальным слупам ідэі. Краіна падзелена, і ў выпадку небяспекі гімн не аб’яднае беларускае грамадства. Сярод кандыдатаў на гімн лепшым рашэннем быў бы Гімн Жыве Беларусь !, прапанаваны Леанідам Пранчаком і Васілём Раінчыкам. Ментальна, з пункту гледжання мелодыі і слоў, беларусам бліжэйшая песня Радзіма мая дарагая Алеся Бачылы і Уладзіміра Алоўнікава[18][19].
Кампазітар Андрэй Фралоў лічыць, што абраны тэкст новага гімна складаецца з камбінацыі вядомых словаў, гэта нейкія загаворы пра свабоду і іншыя, нібыта агульначалавечыя, каштоўнасці. На яго думку, няшчырая і напышлівыя музыка Сакалоўскага нагадвае савецкі перыяд у гісторыі Беларусі. Разам са сцягам і гербам дзяржавы гімн становіць адно цэлае, якое непасрэдна адносіцца да камуністычнага мінулага Беларусі[11]. Амерыканская арганізацыя Freedom House, у сваім дакладзе 2003 года таксама негатыўна адняслася да зацвяржэння гімна, як да часткі працэсу аднаўлення савецкай сімволікі і барацьбы з сімволікай незалежнай[20].
Унук аўтара словаў гімна БССР Максім Клімковіч выказаў меркаванне, што было нельга перапісваць тэкст за нябожчыка Міхася Клімковіча. Таму назваў новы, перароблены Уладзімірам Карызнам тэкст, — «некарэктным», сам гімн — «пераходным», ды выказаўся за прыняцце іншага Дзяржаўнага гімна[10].
Крыніцы
правіць- ↑ З. Пазняк, Беларускія гімны, «Старонкі гісторыі» 23 (2005) nr 3.
- ↑ И. И. Кондрашин, В. Н. Пономарёв, О Государственном гимне России, у: Памятка гражданина России.
- ↑ а б В. Скалабан, С. Крапивин, Гимн, раскрывшиися в оттепель, «Советская Белоруссия» 13.09.2005.
- ↑ В. Скалабан, Когда авторы будут вскрыты…, «Советская Белоруссия» 06.01.2001.
- ↑ Почему создание и утверждение Государственного гимна БССР растянулось на 11 лет Архівавана 26 ліпеня 2019. // TUT.BY 24 октября 2015.
- ↑ а б И. Лученок, В Государственном гимне Беларуси четыре ошибки!, news.21.by.
- ↑ Некоторые аспекты гражданско-патриотического воспитания в условиях сельского социума, ред. С. А. Хвалько, Жуховичи 2010, с. 40-46.
- ↑ P. Kasaty, The National Anthem of Belarus Архівавана 12 кастрычніка 2008., A Belarus Miscellany.
- ↑ а б Е. Данейко, Перелицовка, «Известия» 07.06.2002.
- ↑ а б Максім Клімковіч: Павінен быць іншы гімн(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 22 сакавіка 2017. Праверана 9 мая 2016.
- ↑ а б в А. Фролов, Старая мелодия Государственного гимна с новыми словами вполне соответствуют переживаемому страной трагическому периоду отечественной истории, «Ньюс-Релиз» 11.06.2002.
- ↑ а б Л. Маслюкова, Конкурс гимна: решающее мнение, «Советская Белоруссия» 12.06.2002.
- ↑ Государственные символы Архівавана 29 сакавіка 2014., Belarus.by.
- ↑ Рекомендации по использованию государственной символики в учреждениях образования 15 июля 2013 г.(недаступная спасылка), Национальный Институт Образования.
- ↑ Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 27 лістапада 1996 г., Раздзел I, Асновы канстытуцыйнага ладу, Артыкул 19.
- ↑ Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 02.07.2002 № 350 «Аб Дзяржаўным гімне Рэспублікі Беларусь».
- ↑ Закон Республики Беларусь «Об авторском праве и смежных правах» Архівавана 5 мая 2014..
- ↑ К. Насаеў, А. Воршыч, У гэтым гімне няма крыві, «Наша Ніва» 05.07.2002.
- ↑ К. Насаеў, П. Касцюкевіч, «Мы, беларусы» — занадта памяркоўная мелодыя, «Наша Ніва», 17.02.2010.
- ↑ Country Report of Belarus Архівавана 3 сакавіка 2016., Freedom House, с. 125.
Літаратура
правіць- Прававыя крыніцы
- Закон Республики Беларусь «Об авторском праве и смежных правах» Архівавана 5 мая 2014..
- Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь 27 лістапада 1996 г., Раздзел I, Асновы канстытуцыйнага ладу, Артыкул 19 Архівавана 21 снежня 2012..
- Рекомендации по использованию государственной символики в учреждениях образования 15 июля 2013 г.(недаступная спасылка), Национальный Институт Образования.
- Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 02.07.2002 № 350 «Аб Дзяржаўным гімне Рэспублікі Беларусь».
- Даследаванні
- Государственные символы Архівавана 29 сакавіка 2014., Belarus.by.
- Данейко Е., Перелицовка, «Известия» 07.06.2002.
- Кондрашин И. И., Пономарёв В. Н., Памятка гражданина России.
- Лученок И., В Государственном гимне Беларуси четыре ошибки!, news.21.by.
- Маслюкова Л., Конкурс гимна: решающее мнение, «Советская Белоруссия» 12.06.2002.
- Насаеў К., Воршыч А., У гэтым гімне няма крыві, «Наша Ніва» 05.07.2002.
- Насаеў К., Касцюкевіч П., «Мы, беларусы» — занадта памяркоўная мелодыя, «Наша Ніва», 17.02.2010.
- Некоторые аспекты гражданско-патриотического воспитания в условиях сельского социума, ред. С. А. Хвалько, Жуховичи 2010. ISBN 01596-32-4-99.
- Пазняк З., Беларускія гімны, «Старонкі гісторыі» 23 (2005) nr 3.
- Семененко И., «Песенный жанр: от крестьянской песни — к поп-музыке» — консультация для воспитателей, MuzRuk.net.
- Скалабан В., Когда авторы будут вскрыты…, «Советская Белоруссия» 06.01.2001.
- Скалабан В., Крапивин С., Гимн, раскрывшиися в оттепель(недаступная спасылка), «Советская Белоруссия» 13.09.2005.
- Фролов А., Старая мелодия Государственного гимна с новыми словами вполне соответствуют переживаемому страной трагическому периоду отечественной истории, «Ньюс-Релиз» 11.06.2002.
- Country Report of Belarus Архівавана 3 сакавіка 2016., Freedom House.
- Kasaty P., The National Anthem of Belarus Архівавана 12 кастрычніка 2008., A Belarus Miscellany.