Вікіпедыя

Мікола Купрэеў

Міко́ла Сымо́навіч (Сямёнавіч) Купрэ́еў (25 мая 1937, вёска Ямнае, Рагачоўскі раён, Гомельская вобласць — 19 верасня 2004, вёска Лясная, Баранавіцкі раён Брэсцкай вобласці) — беларускі паэт, пісьменнік.

Мікола Купрэеў
Мікола Купрэеў на атрыманні «Мядовай прэміі» (2002) у Пружанскім палацу
Мікола Купрэеў на атрыманні «Мядовай прэміі» (2002) у Пружанскім палацу
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні Мікола Сымонавіч Купрэеў
Дата нараджэння 25 мая 1937(1937-05-25)
Месца нараджэння
Дата смерці 19 верасня 2004(2004-09-19) (67 гадоў)
Месца смерці
Пахаванне
Грамадзянства
Альма-матар
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці паэт
Гады творчасці 1957 — канец 90-х
Мова твораў беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у
Прэміі
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

правіць

Нарадзіўся ў вёсцы Ямнае (цяпер Рагачоўскі раён Гомельскай вобласці) ў сям'і настаўніка. У 1943 годзе нацысты арыштавалі яго бацьку і забілі маці[1]. У 1947 годзе Мікола з бацькам пераехалі на Брэстчыну, у вёску Пескі Бярозаўскага раёна, а ў 1953 — у вёску Міхнавічы Івацэвіцкага раёна. Выхоўваўся мачыхай.

Мікола Купрэеў скончыў Івацэвіцкую сярэднюю школу (1957), факультэт беларускай і рускай мовы і літаратуры Брэсцкага педагагічнага інстытута (1962).

Працаваў у Чудзінскай і Малькавіцкай сярэдніх школах Ганцавіцкага раёна, у школах Івацэвіцкага і Ляхавіцкага раёнаў, у рэдакцыі ляхавіцкай раённай газеты «Будаўнік камунізму». Адным з вучняў Купрэева ў Чудзінскай школе падчас яго працы на пасадзе завуча і настаўніка літаратуры быў Алесь Каско, а ў Сташанах — Мікола Антаноўскі і Анатоль Шушко[2].

У 1988 Мікола Купрэеў не без дапамогі Міколы Антаноўскага, рэдактара пружанскай «раёнкі», пераехаў у вёску Папялёва Пружанскага раёна, выкладаў у базавай школе гісторыю. Тут выйшаў на пэнсію з прычыны хваробы.

Член Саюза беларускіх пісьменнікаў (1994). У 1996 годзе зборнік вершаў «Правінцыйныя фантазіі» быў вылучаны на атрыманне Дзяржаўнай прэміі імя Янкі Купалы і адзінагалосна падтрыманы на галасаванні. Аднак у самы апошні момант перамога Міколы Купрэева была скасавана за іранічную згадку Лукашэнкі ў вершы «Сустрэча з К. Крапівой у 1993 годзе»[3]. Прэмія тады не дасталася нікому, а паэт замест гэтага атрымаў прэмію Саюзу пісьменнікаў імя Аркадзя Куляшова і аднапакаёвую кватэру ў Пружанах[4].

Пасля выдання аповесцяў «Дзіцячыя гульні пасля вайны» (1995) і «На вуліцы Карла Маркса з паэтам» (1997), якія вызначаліся надзвычайнай шчырасцю ў адносінах да сябе і сваіх родных, бацька адмаўляўся пускаць Міколу ў родную хату падчас яго візітаў на радзіму. Мікола Купрэеў вымушаны быў начаваць у кацельнях, дзе працаваў яго школьны сябра[4].

Апошнія гады жыцця правёў у Пружанах, перыядычна лекуючыся ў тубдыспансеры ў Вярховічах (Камянецкі раён). Памёр у доме састарэлых у вёсцы Лясная Баранавіцкага раёна[1]. Пахаваны ў Міхнавічах (прадмесце Івацэвічаў). На яго надмагіллі выбітыя словы ўласнага вершу «О, я многа хацеў вам сказаць…».

Творчасць

правіць

На празаічны, як шэрае грубае палатно, фон рука паэта, адукаванага філолага, знарок нязграбна і абыякава або паспешліва шпурляе яскравыя мазкі метафар ці асацыятыўных параўнанняў. Так азартны прадавец рассыпае брыльянты на чорным моршчаным бархаце, каб здзівіць і ашаламіць пакупніц. Спантаннасць выяўлення абвостраных пачуццяў чалавека, які чамусьці перанатужыў сваю эмацыянальнасць, і яна ўжо не вяртаецца да колішніх нармальных дыяпазонаў, — характэрны каларыт лірыкі Купрэева. Ён сутыкае на сцежках быцця паэзію і прозу, красу і брыдоту, цнатлівасць і бруд. Прытым гэтыя сутыкненні часам такія рызыкоўныя, што ў душы з'яўляюцца дысануючыя рэакцыі, якія пагашаюць адна другую, пакідаючы адчуванне збянтэжанасці і патрэбу ў ахоўных рэакцыях: густ хоча пратэставаць супраць бесцырымонных выпрабаванняў.

Уладзімір Калеснік, З літаратуразнаўчай працы «Брэсцкае вогнішча»[5].

Пісаць пачаў яшчэ ў школе, найперш вершы на беларускай мове. Аднак друкавацца пачаў падчас вучобы ў інстытуце (1957—1962). Яго першыя абразкі былі апублікаваныя ў 1958 годзе ў «Советской Отчизне» (цяпер часопіс «Нёман»). Прозу Мікола, у адрозненне ад вершаў, пісаў па-руску, за што, як прызнаваўся пазней, было вельмі сорамна[2]. Рукапіс аповесці «Бродят на рассвете юные», напісанае ў студэнцкія часы, аўтар пасля знішчыў, нягледзячы на тое, што яна атрымала ў цэлым станоўчыя водгукі Янкі Брыля і Барыса Бур'яна. Машынапісны тэкст аповесці захоўваецца ў Ганцавіцкім краязнаўчым музеі[2].

Першая кніга паэзіі «Непазбежнасць» (1967), складзеная з баладаў і элегій, вызначаецца лірычнай, ціхай інтанацыяй. Вершы вызначаюцца казачнасцю, выкарыстаннем фальклорных матываў і стыляў. Пасля выхаду зборніку «Непазбежнасць» у Міколы Купрэева пачалася зацяжная творчая дэпрэсія, звязаная з неўладкаванасцю ўласнага побыту, расчараванасцю ў паэтычнай працы, вялікай плыняй крытыкі, якая абрынулася на першую яго кнігу[5]. У сямідзясятыя гады Мікола Купрэеў амаль нічога не пісаў.

Актыўна ўключыўся ў літаратурны працэс пад канец 80-х. Перакладзеныя на рускую мову яго вершы былі апублікаваныя ў часопісе «Нёман», пасля чаго яго творы сталі часцей траплаць у перыядычны друк. У 1995 годзе выйшаў яго другі зборнік паэзіі «Правінцыйныя фантазіі». У ім перададзеная цесная сувязь чалавека з радзімай, з яе гісторыяй. Паэт пастаянна звяртаецца да вобраза дарогі, героі яго вершаў — вечныя вандроўнікі.

Літаратуразнаўцы заўважалі, што яго паэзіі ўласцівыя «арыгінальнасць раскаванай свабоднай формы, шчырае трапяткое пачуццё, нестандартныя вобразы, глыбіня падтэксту і ў той самы час — прастата выказвання»[4]. Творчасць аўтара адзначаная асаблівай любоўю да верлібру, баладаў, элегіяў, прытчаў.

Пісаў таксама і прозу. Падчас жыцця ў Пружанах напісаў аповесці «Дзіцячыя гульні пасля вайны» (1995), «Імгненне светлае» (1996), «На вуліцы Карла Маркса з Паэтам» (1997), «Палеская элегія» (1998), «Рэчкаю плывём, плывём…» (1999), «Пастух у космасе» (2002), «Лісты з млына» (2004)[5].

Два розныя як па стылі, так і па манеры аналізу даследчыкі літаратуры Уладзімір Саламаха і Сяргей Грышкевіч, аналізуючы розныя творы пісьменніка (першы — «На вуліцы Карла Маркса з Паэтам», другі — «Лісты з млына»), сыходзяцца ў агульнай выснове: лірычная проза Купрэева шчырая і праўдзівая, гуманістычная і чалавечная ў сваёй аснове.

  I тут я зноў думаю пра тое, пра што ўжо неаднойчы пісаў у некаторых сваіх артыкулах: як жа мы, людзі, прывыклі ўсе нашы горшыя, па-чалавечы невытлумачальныя ўчынкі апраўдваць фактарам часу, рэжымам, грамадскім ладам. Пры гэтым забываем, што толькі сапраўдныя людзі застаюцца людзьмі ў любых сітуацыях. Думаю, твор выклікае на такі роздум.
Уладзімір Саламаха
З артыкула «Пра што раскажа вучням», кніга крытыкі «Сусвет дабрыні»[5] 		 
  У беларускай прозе апошніх гадоў рэдка калі сустрэнеш падобную шчырасьць, без штучнага схематызму ў дыялогах, ненатуральных паводзін, сэрыяльнай тэатральнасьці, навамодных сэксуальных выкрунтасаў… Аказваецца, пра каханне можна пісаць так, каб быць сучасным ва ўсе часы. Каб табе верылі, як уласна перажытаму. Хоць і не прапушчанаму цераз млын запозьнена спасцігнутай ісьціны, ужо непатрэбнай у сівой сталасці гадоў.
Сяргей Грышкевіч
З артыкула «Адвечныя лісты з млына…», газета «Заря»[5] 		 

Вершы Міколы Купрэева перакладаў на рускую мову і публікаваў у Маскве беларускі паэт і перакладчык Валерый Грышкавец[5]. Аповесць «Імгненне светлае» перакладзеная таксама на балгарскую мову.

Бібліяграфія

правіць
  • «Непазбежнасьць» Архівавана 18 чэрвеня 2015. (зборнік вершаў, 1967)
  • «Правінцыйныя фантазіі» (зборнік вершаў, 1995)
  • «Дзіцячыя гульні пасьля вайны» (аповесць-успамін, 1995)
  • «Імгненне сьветлае» (аповесць, 1996)
  • «На вуліцы Карла Маркса з Паэтам» (аповесць, 1997)
  • «Палеская элегія» (кніга прозы, 2007)
  • «Я хацеў вам сказаць…» (2008)

Прэміі

правіць

Ушанаванне памяці

правіць
  • У 2006 годзе на доме ў Пружанах, дзе жыў паэт, была адкрытая мемарыяльная дошка.

Зноскі

  1. ↑ а б Незабыўныя галасы. Я хацеў вам сказаць…. Прастора.by (5 снежня 2011).
  2. ↑ а б в Валянцін Смаль.. Мікола Купрэеў(недаступная спасылка). Публікацыі. Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал (25 мая 2012).
  3. ↑ Леанід Галубовіч. «Мяне — яшчэ нямала» // Дзеяслоў. — 2011. — № 2, 51. Архівавана з першакрыніцы 30 мая 2012.
  4. ↑ а б в Арлоў, Уладзімір. Імёны Свабоды: Мікола Купрэеў (1937 — 2004). Імёны Свабоды. Радыё «Свабода» (5 снежня 2011).
  5. ↑ а б в г д е Гардзей, Віктар. Вершы, напісаныя ў белых бярэзніках(недаступная спасылка). Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал (5 снежня 2011). Архівавана з першакрыніцы 19 жніўня 2012. Праверана 16 верасня 2012.
  6. ↑ Святлана Яскевіч. Мікола Купрэеў стаў лаўрэатам прэміі імя Ул. Калесніка. Пасмяротна // «Звязда». — 12 снежня 2007. — № 236 (26101).(недаступная спасылка)

Літаратура

правіць

Спасылкі

правіць
  Мікола Купрэеў на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Мікола_Купрэеў&oldid=4888756"