Пліса (прыток Бярэзіны)

Пліса́ — рака ў Смалявіцкім і Барысаўскім раёнах Беларусі, правы прыток ракі Бярэзіна (басейн Дняпра).

Пліса
Характарыстыка
Даўжыня	64 км
Басейн	625 км²
Расход вады	4 м³/с
Вадацёк
Выток	Каля в. Слабада Смалявіцкага раёна
• Каардынаты	54°00′08″ пн. ш. 27°53′19″ у. д.
Вусце	Бярэзіна
• Месцазнаходжанне	паўднёвая мяжа Барысава
• Каардынаты	54°11′45″ пн. ш. 28°34′55″ у. д.
Ухіл ракі	0,7 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма	[[Бярэзіна|Бярэзіна]]
Краіна	Беларусь
Рэгіён	Мінская вобласць
Раён	Барысаўскі раён, Смалявіцкі раён
выток вусце
— выток, — вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Даўжыня ракі – 64 км. Плошча вадазбору – 625 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці – 4 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні – 0,7 ‰.

Назва

Назва Пліса балцкага паходжання.

Найбліжэйшы аналаг — прускі тапонім Plissinges, у якім корань Plis- пашыраны пашыральнікам -ing-. Гэты ж пашыральнік у назве прытоку Пцічы ракі Аражня < Аряжня < Ar-ing-in-.

На ўсходзе старабалцкай тэрыторыі назву Пліса маюць рэкі — прытокі бярэзінскага Бабра, Нёмана, рака на Падзесенні на ўсходзе ад Чарнігава, азёры паабапал Глыбокага (на правабярэжжы дзвінскай ракі Дзісны).

Сваёй структурай назва Пліса блізкая да балцкай назвы дзвінскай ракі Дрыса, у якім корань Dris- так жа сама дакладна не вытлумачваецца. Іх адносяць да групы гідронімаў з канчаткам -(с)са: Исса/Иса, Лисса/Лиса, Ус(с)а, Эсса, Дрисса, Плис(с)а, Несса, Труса, Таса, Ресса/Реса, Высса/Выса, Васса (на Падзвінні, Панёманні, Павісленні, Павоччы).

З іх некаторыя этымалагізуюцца больш-менш надзейна: Уса ад *aus-/*us- "блішчэць", Іса ад *eis-/*is- "імкнуцца". Балцкае паходжанне вызначаецца і калі корань пашыраецца з дапамогай вядомых балцкіх гідранімічных пашыральнікаў: Іса — *Ісла (< Іслач < Is-l-, ak-), Уса — Усія (Us-ij-), Неса — Несла, Нясета (Nes-, -l-, -et-), Дрыса — Дрысела (Dris-, -el-), Рэса — Рэсята́ (Res-, -et-).

Асноўныя прытокі

Справа: Чарніца

На рацэ

Вадасховішчы: Смалявіцкае, Жодзінскае

Агульнае

Пачынаецца на ўсходніх схілах Мінскага ўзвышша за 1,5 км на паўднёвы ўсход ад аграгарадка Слабада Смалявіцкага раёна, вусце на паўднёвай ускраіне былой вёскі Юшкевічы Барысаўскага раёна (цяпер – г. Барысаў). Найвышэйшы ўзровень разводдзя – ў канцы сакавіка, найбольшая вышыня над межанным узроўнем – 2,6 м. Лядовыя з′явы няўстойлівыя. Прымае сцёк з шэрага меліярацыйных каналаў.

Даліна ў ніжнім цячэнні паміж вёскамі Яловіца Смалявіцкага раёна і Струпень Барысаўскага раёна – звілістая, на астатнім працягу – прамая, трапецападобная (шырыня 0,8—1,2 км), ніжэй горада Смалявічы – да 2 км, паміж Жодзіна і вёскай Яловіца – невыразная. Схілы спадзістыя, вышынёй 6—17 м, месцамі ў сярэднім і ніжнім цячэнні – стромкія і абрывістыя. Пойма ад вёскі Трубянок Смалявіцкага раёна да вусця – двухбаковая (шырыня 0,2—0,4 км), перасечаная сеткай меліярацыйных каналаў і старых рэчышчаў.

Рэчышча ад вытоку да вёскі Яловіца – каналізаванае, на астатнім працягу – звілістае, свабодна меандруе. Берагі стромкія, месцамі абрывістыя, пераважна адкрытыя.

У басейне ракі знаходзіцца вялікае возера Судабле.

Крыніцы

• Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
• Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
• Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
• Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т.4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1985. — Т. 4. — 10 000 экз.