Рослаўль

Рослаўль
Герб	Сцяг
Краіна	Расія
Суб’ект федэрацыі	Смаленская вобласць
Муніцыпальны раён	Рослаўльскі раён
Каардынаты	53°57′ пн. ш. 32°51′ у. д.HGЯO
Заснаваны	1137
Першая згадка	1137
Горад з	1755
Плошча	43 км²
Вышыня цэнтра	200 м
Насельніцтва	▼ 53 678 чалавек (2010)
Часавы пояс	UTC+4
Тэлефонны код	+7 48134
Паштовыя індэксы	216500
Аўтамабільны код	67
Код АКАТП	66236501
Афіцыйны сайт	roslavl.ru
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рослаўль (руск.: Рославль) — горад (з 1755 года) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Рослаўльскага раёна Смаленскай вобласці. Насельніцтва 55,3 тыс. чалавек (2007). Заснаваны ў 1137 годзе.

Горад размешчаны на левым беразе ракі Асцёр (басейн Дняпра), за 123 км ад Смаленска, за 135 км ад Бранска. Лёгкая і харчовая прамысловасць, вытворчасць будматэрыялаў.

Назва правіць

Рослаўль атрымаў назву ў гонар свайго заснавальніка — князя Расціслава Мсціславіча^[2].

У 1130-х гг. Расціслаў забраў у чарнігаўскіх князёў тэрыторыі паміж Дзясной і Сажом, заснаваў гарады Рослаў і Мсціслаў, якім даў імёны, адпаведна,сваё і свайго бацькі.

У рэгіёне абапал сучаснай мяжы Беларусі і Расіі больш за два дзясяткі такіх назваў, што паходзяць ад стараславянскіх двухасноўных імёнаў (тыпу Хатовіж, Хіславічы (< Хаціславічы), Хацясловічы, Дабрахотаўка, Самахотаўка). Іх узнікненне імаверна адбылося ў той жа час і было звязанае з пасяленнямі Расціслававых дружыннікаў.

Паводле расійскага гісторыка Карамзіна, горад заснаваў муж полацкай князёўны Рагнеды — Уладзімір Святаславіч. Некаторыя гісторыкі прыпісваюць заснаванне Рослаўля Уладзіміру Манамаху.

Варыянты напісання назвы горада ў гістарычных крыніцах: Ростиславль, Rostislawl^[3].

Гісторыя правіць

Агульны выгляд, 1850 г.

Ранняе Сярэднявечча правіць

Каля 1137 года князь Расціслаў Мсціславіч заснаваў Рослаўль як адзін з гарадоў на заваяваных у радзімічаў землях. Першы пісьмовы ўспамін пра Рослаўль датуецца 1150 годам, калі ён уваходзіў у склад Смаленскага княства.

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Маскоўскай дзяржавай правіць

Агульны выгляд, 1858 г.

У XIV стагоддзі Рослаўль далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага. 15 ліпеня 1410 года рослаўльская харугва брала ўдзел у Грунвальдскай бітве. У 1493 годзе горада захапілі маскоўскія войскі.

У 1503 годзе Рослаўль вярнуўся ў склад Вялікага Княства Літоўскага. У 1508 годзе ён увайшоў у склад Смаленскага ваяводства. У 1515^{[удакладніць]} годзе маскоўскі гаспадар Іван IV зноў захапіў горад. Пасля яго смерці, у «смутныя часы» рослаўцы падтрымалі войскі Ілжэдзмітрыя I, прагнучы вяртання ў Вялікае Княства Літоўскае.

У 1618 годзе Рослаўль стаў цэнтрам староства ў складзе Смаленскага павета Смаленскага ваяводства. 24 сакавіка 1623 года кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза надаў гораду магдэбургскае права^[4] і герб «у блакітным полі выява збройнага Святога Жыгімонта, у руках якога скіпетар і яблык»^[5]. З пачаткам вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай у 1654 годзе Рослаўль захапілі маскоўскія войскі.

Пад уладай Маскоўскай дзяржавы і Расійскай імперыі правіць

Згодна з Андрусаўскім перамір’ем 1667 года Рослаўль апынуўся ў складзе Маскоўскай дзяржавы. У 1708 годзе ён увайшоў у склад Смаленскай губерні, дзе ў 1776 годзе стаў цэнтрам павета. У 1738 годзе ў Рослаўлі адкрылася школа з навучаннем на расійскай і польскай мовах.

Паводле афіцыйных звестак за 1866 год, беларусы складалі 94,7 % насельніцтва Рослаўльскага павета^[6]. У канцы XIX стагоддзя ў Рослаўлі дзейнічалі 7 цэркваў, сярод іх саборная славілася абразам Маці Боскай (прывезены ў 1793 годзе з вострава Мальты), працавалі 2 прагімназіі, 5 вучылішчаў, сярод якіх духоўнае і чыгуначна-тэхнічнае, 2 багадзельні, 4 лякарні і 3 аптэкі. Агулам існавала 22 прамысловыя прадпрыемствы, з якіх вылучаліся 2 алейні і столькі ж гарбарняў. Гандлявалі канапланым і льняным алеем, пянькой, зернем, скурамі, тытунем, лыкам. Пункты адпраўкі — Рыга і Цэнтральная Расія. У гэты час беларусы складалі 94 % насельніцтва Рослаўльскага павета^[5].

Найноўшы час правіць

1 студзеня 1919 года згодна з пастановай I з’езда КП(б) Беларусі Рослаўль увайшоў у склад Беларускай ССР, дзе меў стаць цэнтрам павета («падраёна»)^[7]. Аднак 16 студзеня горад разам з іншымі тэрыторыямі Смаленскай губерні быў перададзены ў склад РСФСР.

У Вялікую Айчынную вайну з 3 жніўня 1941 да 25 верасня 1943 года Рослаўль знаходзіўся пад нацысцкай акупацыяй.

Горад на старых здымках
Касцёл
Царква Звеставання Багародзіцы
Чыгуначная станцыя

Геаграфія правіць

Клімат правіць

Клімат Рослаўля
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне
Абсалютны максімум, °C	8,5	9,4	18,3	28,7	31,0	31,4	36,4	37,3	29,4	25,9	15,2	10,1
Сярэдні максімум, °C	−4	−3,3	2,7	11,7	18,5	21,5	23,7	22,3	16,5	9,5	1,7	−2,3
Сярэдняя тэмпература, °C	−6,9	−6,6	−1,2	7,0	13,2	16,4	18,5	17,1	11,7	5,7	−0,5	−4,8
Сярэдні мінімум, °C	−9,7	−10	−5,1	2,2	7,8	11,3	13,3	11,9	6,9	1,9	−2,7	−7,2
Абсалютны мінімум, °C	−36,6	−32,3	−26,9	−7,4	−4,9	−0,1	5,0	1,8	−4	−12,6	−23,3	−27,9
Крыніца: meteolabs.ru: Рославль

Насельніцтва правіць

XIX стагоддзе: 1856 год — 6,3 тыс. чал.; 1897 год — 17 776 чал.
XX стагоддзе: 1910 год — 28 тыс. чал.; 1939 год — 41 480 чал.; 1974 год — 54 тыс. чал.^[8]; 1993 год — 60,7 тыс. чал.^[9]; 1998 год — 60,0 тыс. чал.^[10]; 2000 год — 59,8 тыс. чал.
XXI стагоддзе: 2007 год — 55,3 тыс. чал.; 2017 год — 50 870 чал.

Адукацыя правіць

У Рослаўлі працуюць 10 сярэдніх школ.

Сярэднія спецыяльныя ўстановы адукацыі

Вышэйшыя навучальныя ўстановы

Маскоўскі дзяржаўны індустрыяльны ўніверсітэт (філіял)
Маскоўскі фінансава-юрыдычны ўніверсітэт (філіял)
Маскоўскі псіхолага-сацыяльны ўніверсітэт (філіял)
Дзяржаўны ўніверсітэт кіравання (філіял)

Культура правіць

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, палац і дом культуры.

Рослаўскі гісторыка-мастацкі музей

Прамысловасць правіць

Хімічная

Рослаўскі хімічны завод

Харчовая

Машынабудаванне

Шкляная

Шкляны завод «Сітал»

Лёгкая

Транспарт правіць

Чыгуначная станцыя

Праз Рослаўль праходзяць аўтамабільныя дарогі А141 Рудня — Арол (ад Віцебска праз Смаленск і Бранск), А101 (Масква — Шэры Камень і далей на Бабруйск), і P137.

Горад стаіць на гістарычнай чыгуначнай Рыжска-Арлоўскай лініі. Тут знаходзіцца станцыя Рослаўль-I, вузлавая, аднесеная да другога класа.

Рослаўль злучаецца прыгыраднай чыгункай з Смаленскам, Жукаўкай і Фаянсавай (г. Кіраў Калужскай вобласці). Гарадскі транспарт прадстаўляюць дзясятак аўтобусных маршрутаў, таксі і маршрутныя таксі. Гарадская аўтастанцыя суседнічае з чыгуначным вакзалам і забяспечвае працу значнай колькасці маршрутаў прыгарадных і міжгародніх аўтобусаў.

Турыстычная інфармацыя правіць

У горадзе захавалася дастаткова вялікая колькасць архітэктурных пабудоў XIX стагоддзя. Сярод іх асабнякі, сядзібы, гасцініцы, жылыя дамы і гаспадарчыя пабудовы. Але і культавых збудаванняў старажытнай пабудовы ў Рослаўлі нямала. Гэта каменныя цэрквы, саборы, манастыры, большасць з якіх былі пабудаваны ў канцы XVIII стагоддзя.

Славутасці правіць

Гарадзішча «Бурцава гара»
Гістарычная забудова (XIX — пачатак XX ст.; фрагменты)
Касцёл Святога Яна Хрысціцеля (1905)
Царква Казанскага Абраза Маці Божай (1833—1845)
Царква Прачыстай Багародзіцы (1780—1790)
Царква Раства Багародзіцы (1850-я)
Спаса-Праабражэнскі манастыр: царква Святога Спаса (1811—1819), царква Аляксандра Неўскага (1854—1857)
Васкрасенская царква (1816—1825)
Спаса-Узнясенская царква (1821—1832)
Свята-Успенская царква (1790-я)

Страчаная спадчына правіць

Царква Звеставання Багародзіцы (1779—1783)
Свята-Духаўская царква (XIX ст.)

Галерэя правіць

Краявіды Рослава
Гарадзішча «Бурцава Гара»
Царква Ушэсця Гасподняга
Царква Раства Багародзіцы
Спаскі манастыр

Спаса–Праабражэнская царква
Царква Аляксандра Неўскага
Земскі склад
Сход міравых суддзяў

Гарады-пабрацімы правіць

Крычаў, Беларусь

Вядомыя асобы правіць

Яўген Аляксандравіч Глебаў (1929—2000) — беларускі кампазітар, дырыжор, педагог.
Міхаіл Кузьміч Дабрынін (1889—1955) — літаратуразнавец, доктар філасофскіх навук^[11]
Міхаіл Міхайлавіч Дзятлаў (1937—2007) — беларускі ўрач-траўматолаг-артапед. Доктар медыцынскіх навук (2004).
Марыя Лявонцьеўна Іткіна (1932—2020) — беларуская лёгкаатлетка.
Валерый Мікалаевіч Малышкін (нар. 1937) — беларускі архітэктар.
Юрый Барысавіч Мартаў (1944—2007) — беларускі вучоны ў галіне хірургіі.
Васіль Якаўлевіч Уласаў (1896—1957) — савецкі партыйны дзеяч.

Зноскі правіць

↑ Колькасць насельніцтва Расійскай Федэрацыі па гарадах, пасёлках гарадскога тыпу і раёнах на 1 студзеня 2010 года (руск.)
↑ Смоленская область. Энцикл. Т. 2. — Смоленск, 2003.
↑ Krzywicki J. Rosław // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. — S. 758.
↑ Рославль, Адміністрацыя МУ «Рослаўскі раён» (руск.)
↑ ^а ^б Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5. С. 227.
↑ Списки населенных мест Российской империи, составленные и издаваемые Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел. Вып. 40: Смоленская губерния. — СПб., 1868. С. 60.
↑ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.
↑ Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
↑ Большой энциклопедический словарь (руск.) / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. — ISBN 5-85270-262-5.
↑ Энциклопедический словарь
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — С. 250. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).

Літаратура правіць

Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888.

Спасылкі правіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рослаўль
Рослаўль на сайце Radzima.org

[1] Колькасць насельніцтва Расійскай Федэрацыі па гарадах, пасёлках гарадскога тыпу і раёнах на 1 студзеня 2010 года (руск.)

[2] Смоленская область. Энцикл. Т. 2. — Смоленск, 2003.

[3] Krzywicki J. Rosław // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. — S. 758.

[4] Рославль, Адміністрацыя МУ «Рослаўскі раён» (руск.)

[cit-5] а ^б Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5. С. 227.

[spisy-6] Списки населенных мест Российской империи, составленные и издаваемые Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел. Вып. 40: Смоленская губерния. — СПб., 1868. С. 60.

[at-7] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002.

[8] Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)

[9] Большой энциклопедический словарь (руск.) / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. — ISBN 5-85270-262-5.

[10] Энциклопедический словарь

[БЭ2-11] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — С. 250. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]