Вікіпедыя

Воінскія званні і знакі адрознення РСЧА (1935—1940)

Персанальныя воінскія званні ваеннаслужачых сухапутных, паветраных і марскіх сіл РСЧА (1935—1940) — воінскія званні, уведзеныя Пастановамі ЦВК СССР № 19 і СНК СССР № 2135 ад 22 верасня 1935 года «Аб увядзенні персанальных ваенных званняў[К 1] начальніцкага складу РСЧА і аб зацвярджэнні Палажэння аб праходжанні службы камандным і начальніцкім складам РСЧА».

Пастановамі СНК СССР № 2590 і № 2591 ад 2 снежня 1935 года для Сухапутных, Ваенна-паветраных і Ваенна-марскіх сіл Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі былі ўведзены форма адзення і знакі адрознення радавога, каманднага і начальніцкага складаў РСЧА.

Абвешчаныя Загадам Народнага камісара абароны СССР (НКА СССР) № 176 ад 3 снежня 1935 года.

1935 год

правіць

Воінскія званні каманднага і начальніцкага складоў утвараліся з выкарыстаннем двух прыкмет: воінскай спецыяльнасці (роду дзейнасці) і рангу, вызначаўшага службовае прызначэнне носьбіта звання. У агульнай складанасці для камандуючага і начсаставу Сухапутных сіл, ВПС і ВМС РСЧА было ўстаноўлена 63 розных воінскіх званняў.

21 лістапада 1935 года была апублікавана Пастанова ЦВК і СНК СССР «Аб прысваенні воінскага звання «Маршал Савецкага Саюза» савецкім военачальнікам К. Я. Варашылаву, А. І. Ягорава, М. М. Тухачэўскаму, В. К. Блюхеру і С. М. Буденному.

Воінскія званні устаноўленыя Пастановай ЦВК і СНК СССР ад 22 верасня 1935 года

правіць
Сухапутныя і Ваенна-паветраныя сілы Ваенна-марскія сілы
Радавы і малодшы камандны склад
Чырвонаармеец Чырванафлоцец
Аддзяленны камандзір
Малодшы камузвод Старшыня
Старшыня —
Камандны склад
Лейтэнант
Старшы лейтэнант
Капітан Капітан-лейтэнант
Маёр Капітан 3-га рангу
Палкоўнік Капітан 2-га рангу
Камбрыг Капітан 1-га рангу
Камдыў Флагман 2-га рангу
Камкор Флагман 1-га рангу
Камандарм 2-га рангу Флагман флоту 2-га рангу
Камандарм 1-га рангу Флагман флоту 1-га рангу
Маршал Савецкага Саюза —
Спецыяльныя воінскія званні начальніцкага складу
Ваенна-палітычны склад Ваенна-тэхнічны склад Ваенна-гаспадарчы і адміністрацыйны склад Ваенна-медыцынскі склад Ваенна-ветэрынарны склад Ваенна-юрыдычны склад
Сухапутныя і Ваенна-паветраныя сілы Ваенна-марскія сілы
— Ваентэхнік 2-га рангу Тэхнік-інтэндант 2-га рангу Ваенфельчар Ваенветфельчар Малодшы ваенны юрыст
Палітрук Ваентэхнік 1-га рангу Тэхнік-Інтэндант 1-га рангу Старшы ваенфельчар Старшы ваенветфельчар Ваенны юрыст
Старшы палітрук Ваенінжынер 3-га рангу Інтэндант 3-га рангу Ваенурач 3-га рангу Ваенветурач 3-га рангу Ваенны юрыст 3-га рангу
Батальённы камісар Ваенінжынер 2-га рангу Інтэндант 2-га рангу Ваенурач 2-га рангу Ваенветурач 2-га рангу Ваенны юрыст 2-га рангу
Палкавы камісар Ваенінжынер 1-га рангу Інтэндант 1-га рангу Ваенурач 1-га рангу Ваенветурач 1-га рангу Ваенны юрыст 1-га рангу
Брыгадны камісар Брыгінжынер Інжынер-флагман 3-га рангу Брыгінтэндант Брыгурач Брыгветурач Брыгваенюрыст
Дывізіённы камісар Дывінжынер Інжынер-флагман 2-га рангу Дывінтэндант Дывурач Дывветурач Дывваенюрыст
Карпусны камісар Карінжынер Інжынер-флагман 1-га рангу Карінтэндант Карурач Карветурач Карваенюрыст
Армейскі камісар 2-га рангу Армінжынер Інжынер-флагман флоту Армінтэндант Армурач Армветурач Армваенюрыст
Армейскі камісар 1-га рангу —

1937 год

правіць

Канчатковае замацаванне адбылося з прыняццем у канцы 1937 года новага Статута ўнутранай службы РСЧА (СУС-37)[1], у якім выразна адлюстравана новае дзяленне ваеннаслужачых на групы ў адпаведнасці з іх службовым становішчам. У прыватнасці, на падставе пункта 10 раздзела I раздзела 2 «Узаемаадносіны паміж ваеннаслужачымі» ажыццяўлялася дзяленне ўсіх ваеннаслужачых на групы ў адпаведнасці з іх службовым становішчам на:

  • камандны склад — да якога адносяцца ваеннаслужачыя, якія маюць ваеннае каманднае званне;
  • начальніцкі склад — да якога адносяцца ваенна-палітычны, ваенна-тэхнічны, ваенна-гаспадарчы і адміністрацыйны, ваенна-медыцынскі і ваенна-ветэрынарны, ваенна-юрыдычны склады;
  • малодшы камандны і малодшы начальніцкі склады;
  • радавы склад.

Пункт 14 дадзенага Статута (СУС-37) пералічваў персанальныя ваенныя званні, устаноўленыя Пастановамі ЦВК і СНК СССР ад 22 верасня 1935 года з дапаўненнямі, уведзеныя Пастановамі ЦВК СССР № 104 і СНК СССР № 1296 ад 5 жніўня 1937года[2], якія вызначалі персанальныя званні малодшы лейтэнант і малодшы ваентэхнік — «для асоб малодшага каманднага і начальніцкага складу, якія скончылі спецыяльныя кароткатэрміновыя курсы, а таксама для асоб, якія прайшлі ваенную службу ў парадку раздзела X Закона аб абавязковай ваеннай службе», і малодшы палітрук — "для палітработнікаў з асоб малодшага каманднага складу і чырвонаармейцаў, якія не маюць адукацыі ў аб'ёме ваенна-палітычнага вучылішча»[3].

Тым жа пунктам 14 СУС-37 пералічваліся воінскія званні для радавога і малодшага каманднага складу Ваенна-марскіх сіл РСЧА: чырвонафлоцец, аддзялены камандзір, старшыня. У той жа час, у СУС-37 былі захаваны службовыя знакі адрознення для вайсковай пасады галоўны боцман[4][К 2], якая з'яўлялася старшай карабельнай пасадай малодшага камсаставу для палубнай каманды на караблях і судах ВМС РСЧА (да 1935 года дадзеныя знакі адрознення таксама адпавядалі вышэйназванай пасадзе, якая адносілася да 2-й службовай катэгорыі)[5]. У складзе карабельнай службы ВМС РСЧА галоўныя боцманы выконвалі абавязкі, аналагічныя абавязкам старшых боцманаў Расійскага імператарскага флоту.

1938 год

правіць

Загадам НКА СССР № 19 ад 25 студзеня 1938 года[6] ў часцях РСЧА і РС ВМФ уводзіцца інстытут намеснікаў і памочнікаў палітрукоў, на якіх ўскладаюцца задачы па аказанні дапамогі палітрукам рот (батарэй, эскадронаў і г. д.) у палітычным выхаванні байцоў з складу свайго ўзвода. Праз некаторы час Пастановай СНК № 426 ад 1 красавіка 1938 года, абвешчанага загадам НКА № 045 ад 5 красавіка 1938 года, для зампалітрукоў уводзяцца персанальныя службовыя знакі адрознення, аналагічныя званню старшыні РСЧА (у ВМФ — аналагічныя службовым знакам адрознення галоўнага боцмана), з адметнымі знакамі ваенна-палітычнага складу РСЧА (ВМФ) СССР — нарукаўнымі чырвонымі зоркамі (у ВМФ акрамя таго — з чырвонымі прасветамі паміж галунамі).

1939 год

правіць

На пазачарговай чацвёртай сесіі Вярхоўнага Савета СССР першага склікання, якая праходзіла ў канцы жніўня — пачатку верасня 1939 года, быў прыняты новы Закон «Аб усеагульным воінскім абавязку»[7]. Артыкул 12 гэтага Закона падзяляў камандны (начальнік) склад РСЧА на групы: вышэйшую, старшую, сярэднюю і малодшую.

Варта адзначыць, што вышэйпаказаны падзел начальніцкага складу РСЧА існаваў і раней, так як быў ўзаконены яшчэ ў 1925 годзе першым савецкім Законам «Аб абавязковай ваеннай службе».

У 1928 і 1930 гадах дадзены падзел таксама быў зацверджаны наступнымі савецкімі Законамі «Аб абавязковай ваеннай службе», ужо ў адпаведнасці са службовымі катэгорыямі ваеннаслужачых.

Воінскія званні радавога складу Чырвонай Арміі і Ваенна-марскога флоту да верасня 1939 года

правіць
Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот
Пазначэнне Нарукаўныя знакі адрознення Воінскае званне Нарукаўныя знакі адрознення
Калер[К 3] Агульны колер
    адсутнічаюць Чырвонаармеец Чырванафлоцец  

Воінскія званні каманднага складу Чырвонай Арміі і Ваенна-марскога флоту да верасня 1939 года

правіць
Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот
Пазначэнне Нарукаўныя знакі
адрознення (шаўроны)
 Воінскае званне Воінскае званне Нарукаўныя знакі адрознення
(галуны)

Калер Агульны колер Вайсковая пасада
Малодшы камандны склад
   
  		адсутнічаюць Аддзяленны камандзір  
   
  		адсутнічаюць Малодшы камузвод Старшыня  
   
  		адсутнічаюць Старшыня Галоўны боцман  
Сярэдні камандны склад
   
  		  Малодшы лейтэнант  
   
  		  Лейтэнант  
   
  		  Старшы лейтэнант  
Старшы камандны склад
   
  		  Капітан Капітан-лейтэнант  
   
  		  Маёр Капітан 3-га рангу  
   
  		  Палкоўнік Капітан 2-га рангу  
Вышэйшы камандны склад
   
  		  Камбрыг Капітан 1-га рангу  
   
  		  Камдыў Флагман 2-га рангу  
   
  		  Камкор Флагман 1-га рангу  
      Камандарм 2-га рангу Флагман флоту 2-га рангу  
      Камандарм 1-га рангу Флагман флоту 1-га рангу
Узровень маршалу
    Маршал Савецкага Саюзу Адмірал Флоту Савецкага Саюза  

Спецыяльныя воінскія званні начальніцкага складу Чырвонай Арміі і Ваенна-марскога флоту да верасня 1939 года

правіць
Ваенна-палітычны склад Ваенна-тэхнічны склад Ваенна-гаспадарчы і адміністрацыйны склад Ваенна-медыцынскі склад Ваенна-ветэрынарны склад Ваенна-юрыдычны склад
Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот
Знакі адрознення Воінскае званне Знакі адрознення Воінскае званне Знакі адрознення
Вайсковая пасада
Малодшы начальніцкі склад


  		Зампалітрука (пампалітрука)[К 4]   спецыяльныя воінскія званні не ўводзіліся
Сярэдні начальніцкі склад
спецыяльнае воінскае званне не ўводзілася   Малодшы ваентэхнік   спецыяльныя воінскія званні не ўводзіліся
  Малодшы палітрук     Ваентэхнік 2-га рангу   Тэхнік-інтэндант 2-га рангу Ваенфельчар Ваенветфельчар Малодшы ваенны юрыст
  Палітрук     Ваентэхнік 1-га рангу   Тэхнік-інтэндант 1-га рангу Старшы ваенфельчар Старшы ваенветфельчар Ваенны юрыст
Старшы начальніцкі склад
  Старшы палітрук     Ваенінжынер 3-га рангу   Інтэндант 3-га рангу Ваенурач 3-га рангу Ваенветурач 3-га рангу Ваенны юрыст 3-га рангу
  Батальённы камісар     Ваенінжынер 2-га рангу   Інтэндант 2-га рангу Ваенурач 2-га рангу Ваенветурач 2-га рангу Ваенны юрыст 2-га рангу
  Палкавы камісар     Ваенінжынер 1-га рангу   Інтэндант 1-га рангу Ваенурач 1-га рангу Ваенветурач 1-га рангу Ваенны юрыст 1-га рангу
Вышэйшы начальніцкі склад
  Брыгадны камісар     Брыгінжынер Інжынер-флагман 3-га рангу   Брыгінтэндант Брыгурач Брыгветурач Брыгваенюрыст
  Дывізіённы камісар     Дывінжынер Інжынер-флагман 2-га рангу   Дывінтэндант Дывурач Дывветурач Дывваенюрыст
  Карпусны камісар     Карінжынер Інжынер-флагман 1-га рангу   Карінтэндант Карурач Карветурач Карваенюрыст
  Армейскі камісар 2-га рангу     Армінжынер Інжынер-флагман флоту   Армінтэндант Армурач Армветурач Армваенюрыст
  Армейскі камісар 1-га рангу   спецыяльныя воінскія званні не ўводзіліся

Адпаведнасць каманднага і начальніцкага складаў Чырвонай Арміі і ВМФ СССР да ўвядзення генеральскіх і адміральскіх званняў 7 мая 1940 года

правіць
Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот[К 5] Ваенна-палітычны склад Ваенна-тэхнічны склад Ваенна-гаспадарчы і адміністрацыйны склад Ваенна-медыцынскі склад Ваенна-ветэрынарны склад Ваенна-юрыдычны склад
Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот Чырвоная Армія Ваенна-марскі флот
Малодшы камандны склад Малодшы начальніцкі склад[К 6]
Аддзяленны камандзір адпаведнасць адсутнічае Аддзяленны камандзір адпаведнасць адсутнічае
Малодшы камузвод Старшыня адпаведнасць адсутнічае Малодшы камузвод Старшыня Малодшы камузвод Старшыня Малодшы камузвод Старшыня Малодшы камузвод Старшыня адпаведнасць адсутнічае
Старшыня Галоўны боцман Зампалітрука Старшыня адпаведнасць адсутнічае Старшыня адпаведнасць адсутнічае Старшыня адпаведнасць адсутнічае Старшыня адпаведнасць адсутнічае
Сярэдні камандны склад Сярэдні начальніцкі склад
Малодшы лейтэнант[К 7] адпаведнасць адсутнічае Малодшы ваентэхнік[К 7] адпаведнасць адсутнічае
Лейтэнант Малодшы палітрук[К 7] Ваентэхнік 2-га рангу Тэхнік-інтэндант 2-га рангу Ваенфельчар Ваенветфельчар Малодшы ваенны юрыст
Старшы лейтэнант Палітрук Ваентэхнік 1-га рангу Тэхнік-інтэндант 1-га рангу Старшы ваенфельчар Старшы ваенветфельчар Ваенны юрыст
Старшы камандны склад Старшы начальніцкі склад
Капітан Капітан-лейтэнант Старшы палітрук Ваенінжынер 3-га рангу Інтэндант 3-га рангу Ваенурач 3-га рангу Ваенветурач 3-га рангу Ваенны юрыст 3-га рангу
Маёр Капітан 3-га рангу Батальённы камісар Ваенінжынер 2-га рангу Інтэндант 2-га рангу Ваенурач 2-га рангу Ваенветурач 2-га рангу Ваенны юрыст 2-га рангу
Палкоўнік Капітан 2-га рангу Палкавы камісар Ваенінжынер 1-га рангу Інтэндант 1-га рангу Ваенурач 1-га рангу Ваенветурач 1-га рангу Ваенны юрыст 1-га рангу
Вышэйшы камандны склад Вышэйшы начальніцкі склад
Камбрыг Капітан 1-га рангу Брыгадны камісар Брыгінжынер Інжынер-флагман 3-га рангу Брыгінтэндант Брыгурач Брыгветурач Брыгваенюрыст
Камдыў Флагман 2-га рангу Дывізіённы камісар Дывінжынер Інжынер-флагман 2-га рангу Дывінтэндант Дывурач Дывветурач Дывваенюрыст
Камкор Флагман 1-га рангу Карпусны камісар Карінжынер Інжынер-флагман 1-га рангу Карінтэндант Карурач Карветурач Карваенюрыст
Камандарм 2-га рангу Флагман флоту 2-га рангу Армейскі камісар 2-га рангу Армінжынер Інжынер-флагман флоту Армінтэндант Армурач Армветурач Армваенюрыст
Камандарм 1-га рангу Флагман флоту 1-га рангу Армейскі камісар 1-га рангу адпаведнасць адсутнічае
Маршал Савецкага Саюзу адпаведнасць адсутнічае Генеральны армейскі камісар (армейскі камісар-генерал)[К 8] адпаведнасць адсутнічае

У дзеючай арміі сфарміравалася іерархія ваенных званняў каманднага складу, якая адказвала пабудове вайсковай структуры згодна з прынцыпам патраення: кожнае больш буйное фарміраванне ўключала ў сябе тры больш дробных фарміравання — стралковы ўзвод пад камандаваннем лейтэнанта складаўся з трох аддзяленняў, рота пад камандаваннем капітана (старшага лейтэнанта) — з трох узводаў, батальён пад камандаваннем маёра — з трох рот, полк пад камандаваннем палкоўніка — з трох батальёнаў.

Больш буйныя фарміраванні, буйней палка (брыгада, дывізія, корпус, армія і група армій), якія атрымалі распаўсюджванне на час войнаў са значнай масавасцю, патрабавалі асаблівага падыходу.

Па-свойму развівалася іерархія званняў палітычнага складу і начальніцкага складу.

Згодна з артыкулам 41 Закона «Аб усеагульным воінскім абавязку» ад 1 верасня 1939 года, пастановай СНК № 2690 ад 1 верасня 1939 года, абвешчанага загадам НКА № 226 ад 26 ліпеня 1940 года і зацверджанага пастановай СНК № 1342 ад 26 ліпеня 1940 года, былі ўведзеныя воінскія званні падпалкоўніка і старшага батальённага камісара. Паводле загаду № 226 вышэйзгаданыя званні ўводзіліся ў РСЧА з 30 ліпеня 1940 года.

Але да таго часу Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 7 мая 1940 года, абвешчанага загадамі НКА № 112 ад 8 мая 1940 года і НК ВМФ № 233 ад 11 мая 1940 года, уводзіліся генеральскія і адміральскія званні, дзякуючы чаму змянялася уся сістэма званняў вышэйшага каманднага складу Чырвонай Арміі і ВМФ СССР, таму гэта быў ужо наступны этап у гісторыі воінскіх званняў Савецкага Саюза.

Знакі адрознення

правіць

З снежня 1935 года для ваеннаслужачых Сухапутных, Ваенна-паветраных і Ваенна-марскіх сіл РСЧА ў адпаведнасці з уведзенымі персанальнымі званнямі былі зацверджаны новыя знакі адрознення. Усім ваеннаслужачым Сухапутных і Ваенна-паветраных сіл РСЧА вызначаліся пятлічныя знакі адрознення.

Пятліцы адрозніваліся ў залежнасці ад формы прадметаў адзення: на шынялях размяшчаліся ромбападобныя пятліцы, на гімнасцёрках пятліцы ў выглядзе паралелаграма. Пятліцы каманднага складу РСЧА (ад сярэдняга да вышэйшага ўключна) мелі вузкі галун з сукна залатога колеру. На пятліцах радавога, малодшага каманднага, а таксама ўсяго начальніцкага складу (ад малодшага да вышэйшай уключна) залатога галуна не было. Яны мелі акантоўку (выпушку) рознага колеру ў адпаведнасці з прыналежнасцю да службы.

Акрамя пятліц, для асоб каманднага складу (ад сярэдняга да вышэйшага ўключна) прадугледжваліся нарукаўныя знакі ў выглядзе шаўрон, званыя «кутнікамі»[8], якія нашываліся на рукавах шынялёў і гімнасцёрак вышэй абшлагу. Для вышэйшага камсаставу кутнікі выконваліся з залатога галуна шырынёй 1,5 см (для камандармаў 1-га рангу і Маршалаў Савецкага Саюза: 3-см залаты шаўрон, а таксама 1,5-см чырвоны шаўрон — для Маршалаў Савецкага Саюза; нарукаўныя зоркі дыяметрам 6 см — на шынялях, і 5 см — на фрэнчах і гімнасцёрках); для старшага і сярэдняга камандных саставаў — шаўроны з чырвонага сукна: для старшага — шырынёй 1,5 см (для палкоўнікаў — абрамленыя 5-мм залатым галуном), для сярэдняга камсаставу — шырынёй 0,75 см[9][10].

Для ваенна-палітычнага складу РСЧА замест нарукаўных шаўронаў прызначаліся чырвоныя зоркі некалькі затупленай формы і дыяметрам 5,5 см, акантаваныя чырвоным шоўкам шырынёй 3 мм, з залатымі сярпом і молатам унутры (для армейскіх камісараў 1-га рангу — залатыя зоркі без сярпа і молата, той жа формы і дыяметра, што і нарукаўныя зоркі камандармаў 1-га рангу)[11].

Расфарбоўкі пятліц і акантовак, устаноўленыя Пастановай СНК СССР № 2590 ад 2 снежня 1935 года для Сухапутных і Ваенна-паветраных сіл РСЧА
Род войскаў (службы) Колер пятліц Колер кантаў[К 9]
Пяхота[К 10] малінавы чорны
Кавалерыя сіні
Артылерыя чорны чырвоны
Аўтабранятанкавыя войскі чорны аксаміт'бархат'[К 11]
Тэхнічныя войскі[К 12] чорны сіні
Хімічныя войскі чорны
Авіяцыя блакітны
Ваенна-гаспадарчыя і адміністрацыйныя, ваенна-медыцынскія і ваенна-ветэрынарныя склады цёмна-зялёны чырвоны
  •  
    Узоры знакаў адрознення каманднага і радавога складаў Сухапутных і Ваенна-паветраных сіл РСЧА.На малюнку маецца недакладнасць: у перыяд 1935-1940 гадоў воінскага звання «Звеннявы», а адпаведна і яго знакаў адрознення, Пастановай СНК СССР № 2590 ад 02.12.1935 года ўведзена не было. Таксама згодна з СУС-37, службовыя знакі адрознення для вайсковай пасады «Камандзір звяна (звеннявы)» не прадугледжваліся.
  •  
    Узоры знакаў адрознення начальніцкага складу Сухапутных і Ваенна-паветраных сіл РСЧА.

Курсанты радавога, малодшага кам- і начскладоў ваенных вучылішчаў РСЧА насілі пятліцы, устаноўленыя для радавога і малодшага каманднага (малодшага начальніцкага) складаў адпаведнага роду войскаў, кадры якога рыхтавала вучылішча. На пятліцах курсантаў радавога складу нашывалася жоўтымі ніткамі альбо наносілася жоўтай фарбай па трафарэце шыфроўка ваеннага вучылішча.

Курсанты малодшага каманднага і малодшага начальніцкага складаў замест шыфроўкі ў пятліцах насілі знакі адрознення, адпаведныя свайму воінскаму званню (трыкутнікі малодшага кам- і начскладу).

Расфарбоўкі галуноў і прасветаў на нарукаўных знаках адрознення, устаноўленыя Пастановай СНК СССР № 2591 ад 2 снежня 1935 года для Ваенна-марскіх сіл РСЧА
Род службы Колер галуноў і зорак над галунамі[К 13] Колер прасветаў паміж галунамі[К 14]
Камандны склад Марскога флоту жоўты (залаты) колер матэрыялу абмундзіравання
Камандны склад Берагавой абароны цёмна-карычневы
Камандны склад Марской авіяцыі светла-блакітны
Ваенна-палітычны склад чырвоны
Ваенна-тэхнічны склад Марскі флот малінавы
Берагавая абарона і Марская авіяцыя белы (срэбны)
Ваенна-гаспадарчы і адміністрацыйны склад колер матэрыялу абмундзіравання
Ваенна-медыцынскі і ваенна-ветэрынарны склады зялёны
Ваенна-юрыдычны склад фіялетавы

Пастановай СНК СССР № 2591 ад 2 снежня 1935 года для ваеннаслужачых ВМС РСЧА (пасля 30 снежня 1937 года — ВМФ СССР) вызначаліся традыцыйныя для флоту нарукаўныя знакі адрознення, званыя «галунамі», і якія мелі 3 тыпу: вузкія — 0,6 см, сярэднія — 1,3 см і шырокія — 3,2 см. Шырыня прасветаў паміж галунамі складала 5 мм. Усяму каманднаму і начальніцкаму складу ВМС РСЧА (акрамя ваенна-палітычнага) таксама было ўстаноўлена нашэнне над галунамі на абодвух рукавах, на адлегласці 2 см ад верхняга краю галуна — пяціканцовых зорак дыяметрам 3 см, вастрыём дагары, аднолькавага колеру з галунамі.

Той жа Пастановай СНК СССР № 2591 для ваенна-палітычнага складу ВМС РСЧА ўсталёўваліся чырвоныя нарукаўныя зоркі дыяметрам 4 см, акантаваныя 2-мм залатым галуном, без сярпа і молата ўнутры.

Ваеннаслужачыя радавога і малодшага каманднага (малодшага начальніцкага) складаў ВМС РСЧА на нарукаўных знаках адрознення насілі чырвоныя зоркі дыяметрам 4,5 см, устаноўленыя Загадам нам. начальніка ВМС РСЧА № 52 ад 16 красавіка 1934 года «Аб форме адзення асабістага складу ВМС РСЧА і правілах яе нашэння»: радавы склад — без акантоўкі, малодшы камандны і малодшы начальніцкі склады — з залатой акантоўкай[12].

Акрамя нарукаўных знакаў адрознення, вызначаўшых званне, ваеннаслужачыя радавога і малодшага кам- і начскладаў ВМС РСЧА насілі на левым рукаве шынялёў, бушлатаў, фланэлевых кашуль і кіцелей вышэй локцевага згібу — спецыяльныя знакі па карабельнай спецыяльнасці (штаты), устаноўленыя вышэйзгаданымі Правіламі нашэння формы адзення асабістым складам ВМС РСЧА.

Штаты ўяўлялі з сябе вышытыя чырвонымі ніткамі эмблемы роду службы, змешчаныя ў круг дыяметрам 10,5 см з чырвонай акантоўкай[12] (для ваеннаслужачых звыштэрміновай службы — з жоўтай акантоўкай)[13] — усяго 21 знак[14]. Радавы і малодшы камандны (малодшы начальніцкі) склады, чыіх знакаў па спецыяльнасці Правіламі ўстаноўлена не было, нарукаўных штатаў не насілі.

Курсанты ваенна-марскіх навучальных устаноў (ВМУЗ'ов), паводле дадзеных Правілаў, замест штатаў насілі нарукаўны знак у выглядзе вышытага жоўтымі ніткамі якара з пераплятаючым яго канатам на прамавугольнай нашыўцы з чорнага сукна памерам 6 × 9 см без акантоўкі[13][15][16].

Курсанты вучылішчаў Берагавой абароны (БА) насілі нарукаўны знак у выглядзе вышытых жоўтымі ніткамі перакрыжаваных ствалоў гармат у ромбе з чорнага сукна памерам дыяганаляў 6 × 9,5 см з жоўтай 2-мм акантоўкай, размешчаным большай дыяганаллю вертыкальна[13][17][16].

Акрамя таго ўсім курсантам ВМУЗ'ов ВМС РСЧА вышэй локцевага згібу і ніжэй нарукаўнага якара (або знака БА) прадпісвалася насіць чырвоныя шаўроны («кутнікі») колькасцю ад 1 да 4 — па курсу навучання, на якім у дадзены перыяд навучаўся курсант[13][17][16].

Для радавога і малодшага кам- і начскладу Марской авіяцыі (з 1938 года — ВПС ВМФ СССР) — штатаў не прадугледжвалася. У той жа час, ваеннаслужачым каманднага і начальніцкага складаў (у тым ліку малодшы камандны і малодшы начальніцкі), якія адносіліся да лётна-пад'ёмнага складу Марской авіяцыі[К 15], Загадам РВС СССР № 223 ад 27 красавіка 1926 года прадпісвалася насіць на левым рукаве вышэй локцевага згібу «Знак лётнага складу» у выглядзе крылаў са скрыжаванымі мячамі і прапелерам з чырвонай зоркай.

Аналагічны знак, зацверджаны некалькі раней Загадам РВС СССР № 1030 ад 8 жніўня 1924 года, насілі ваеннаслужачыя кам- і начскладу, адносіліся да лётна-пад'ёмнага складу Ваенна-паветраных сіл РСЧА[18][19].

У 1939—1940 гадах былі ўведзеныя некаторыя новыя воінскія званні (напрыклад падпалкоўнік і старшы батальённы камісар), а таксама некаторыя знакі адрознення. Аднак рэальнае іх ужыванне запазнілася. Такім чынам, на пачатак Вялікай Айчыннай вайны шматлікія ваеннаслужачыя фактычна працягвалі насіць прыведзеныя вышэй знакі адрознення.

Пятлічныя знакі і эмблемы на пятліцах

правіць

На пятліцах ваеннаслужачых размяшчаліся эмблемы па роду войскаў (службы). Пятліцы розных родаў войскаў адрозніваліся колерам і кантамі. Да прыкладу: пятліцы пяхоты былі малінавага, кавалерыі — сіняга колеру, з аднолькавымі для абодвух родаў войскаў чорнымі кантамі.

Да 1936 года ваеннаслужачыя РСЧА працягвалі насіць эмблемы родаў войскаў (службаў) устаноўленыя Загадам РВС СССР № 807 ад 20 чэрвеня 1924 года (усяго 24 эмблемы)[20][21],}} з дапаўненнямі, унесенымі Загадамі РВС СССР:

Аднак цэнтралізаванага вырабу і забеспячэння войскаў эмблемамі арганізавана не было, іх выраб і забеспячэнне імі асабістага складу ўскладалася на самі воінскія часці. Камандаванне гэтых часцей замаўляла выраб эмблем, як правіла, у розных мясцовых кааператыўных арганізацыях тыпу дробных майстэрняў ці арцеляў, часцяком уносячы ў іх дызайн уласныя карэктывы — зыходзячы з асабістых пераваг, альбо наогул аддаючы перавагу больш раннім варыянтам узору 1922 года. Да прыкладу, ваеннаслужачыя Механізаваных войскаў замест 3-х розных эмблем, зацверджаных у 1924 годзе Загадам РВС СССР № 807 для бранявых[28], танкавых[29] і аўтабранятанкавых[30] часцей — аддавалі перавагу насіць адзіную эмблему Бранявых сіл РСЧА, зацверджаную Загадам РВСР № 1312 ад 29 мая 1922 года[31][32]. Вышэйшае камандаванне на гэтую «нестатутную самадзейнасць» у большасці выпадкаў глядзела скрозь пальцы [33].

10 сакавіка 1936 года Загадам НКА СССР № 33 для ваеннаслужачых Сухапутных і Ваенна-паветраных сіл РСЧА вызначаюцца новыя пятлічныя эмблемы, колькасць якіх скарочана да 17[34][35][36]. Дадзены набор эмблем праіснаваў практычна без змен да 1942 года[37] (толькі 31 жніўня 1936 года Загадам НКА СССР № 165 эмблема Чыгуначных войскаў і ВАЗН была заменена на іншую)[38][39].

На малюнку ніжэй (злева направа):

  • Верхні рад:
    • войскі сувязі і падраздзяленні сувязі ва ўсіх родах войскаў,
    • інжынерныя войскі (акрамя часцей, якія маюць уласныя эмблемы),
    • хімічныя войскі,
    • чыгуначныя войскі (ЧВ) і ВАЗН (эмблема да 31.08.1936)[К 16],
    • ваенна-медыцынскі склад (эмблема залатога колеру),
    • ваенна-ветэрынарны склад (эмблема срэбнага колеру),
    • пантонныя часткі інжынерных войскаў;
  • Сярэдні рад:
    • ваенна-паветраныя сілы,
    • аўтабранеятанкавыя войскі (АБТ войскі),
    • сапёрныя часці і падраздзяленні ва ўсіх родах войскаў,
    • ваенна-тэхнічны склад ва ўсіх родах войскаў (тэхнікі і інжынеры),
    • артылерыя,
    • адміністрацыйны і ваенна-гаспадарчы (інтэнданцкі) склад ва ўсіх родах войскаў,
    • ваенныя дырыжоры і музыканты (капельмейстары);
  • Ніжні рад:
    • аўтамабільныя часці,
    • ваенна-юрыдычны склад,
    • электратэхнічныя часці інжынерных войскаў.

  

Пяхота, кавалерыя і ваенна-палітычны склад згодна з Загадам НКА СССР № 33 ад 10 сакавіка 1936 года эмблем па роду войскаў не мелі. Адметнымі знакамі ваенна-палітычнага складу РСЧА з’яўляліся чырвоныя нарукаўныя пяціканцовыя зоркі з сярпом і молатам (для армейскіх камісараў 1-га рангу — залатая зорка без сярпа і молата).

Фотагалерэя

правіць
  •  
    Лейтэнант Д. Ф. Лаўрыненка
  •  
    Капітан У. М. Бачароў
  •  
    Камкар З. Д. Акімаў
  •  
    Камандарм 2-га рангу Я. І. Алксніс
  •  
    Камандарм 1-га рангу І. Э. Якір
  •  
    Маршал Савецкага Саюзу М. М. Тухачэўскі

Гл. таксама

правіць

Каментарыі

правіць
  1. ↑ Літаратурная норма таго часу: ваеннае званне — воінскае званне.
  2. ↑ Вайсковая пасада галоўны боцман існавала (і існуе) на караблях, дзе паводле штатнаму раскладу маецца боцманская каманда і адпаведна пасада яе начальніка — галоўнага боцмана (як правіла на караблях 1-га і 2-га рангаў).
  3. ↑ Шынэльныя пятліцы (ромбавідныя) таксама былі ўведзеныя для курткі ватнай узору 1935 года вызначанай для пераменнага складу тэрытарыяльных частак РСЧА замест шынялі ў якасці зімовай формы адзення.
  4. ↑ Вайсковая пасада (не варта блытаць з воінскім званнем!), якая мела персанальныя службовыя знакі адрознення.
  5. ↑ Акрамя каманднага і начальніцкага складаў Берагавой абароны і Марской авіяцыі, ваеннаслужачыя якіх насілі флоцкія знакі адрознення і уніформу, але мелі адпаведныя воінскія званні Сухапутных сіл РСЧА.
  6. ↑ Для малодшага начальніцкага складу спецыяльныя воінскія званні ня ўводзіліся. Пунктам 14 СУС-37 для ўсяго малодшага каманднага і малодшага начальніцкага складаў устанаўліваліся адзіныя воінскія званні.
    Да ваенна-тэхнічнага, ваенна-гаспадарчага і ваенна-медыцынскага (ваенна-ветэрынарнага) складах адпаведна адносіліся:
  7. ↑ а б в Званні ўведзеныя Пастановамі ЦВК СССР № 104 і СНК СССР № 1296 ад 5 жніўня 1937 года, абвешчаных загадам НКА № 166 ад 20 жніўня 1937 года.
  8. ↑ Званне, запланаванае наркамам абароны К. Я. Варашылава і пададзенае ў Палітбюро ЦК УКП(б) 17 сакавіка 1940 года для зацвярджэння, але так і не ўвядзённае.
  9. ↑ Акрамя каманднага складу (ад сярэдняга да вышэйшага уключна), які меў замест каляровага канта залаты галун.
  10. ↑ Расфарбоўкі пяхоты адначасова з'яўляліся і агульнавайсковымі — іх насілі ўсе каму не дазволеныя іншыя расфарбоўкі.
    Ваенна-юрыдычны склад насіў пятліцы таго роду войскаў, у якім праходзіў службу. Улічваючы тое, што юрыдычныя пасады меліся ў структурах ад штаба Дывізіі і вышэй, такім чынам ваенныя юрысты маглі насіць толькі пяхотныя (агульнавайсковыя), кавалерыйскія, аўтабранятанкавыя або авіяцыйныя пятліцы.
  11. ↑ Для радавога складу не аксаміт, а чорнае сукно.
  12. ↑ Да тэхнічных войскаў аднесены: інжынерные войскі, войскі сувязі і чыгуначныя войскі.
  13. ↑ Акрамя ваенна-палітычнага і малодшага каманднага (малодшага начальніцкага) складаў, для якіх ўстанаўліваліся чырвоныя нарукаўныя зоркі з залатой акантоўкай.
  14. ↑ Для ваеннаслужачых каманднага і начальніцкага складаў, якія мелі воінскае званне, якое пазначалася адным нарукаўным галуном — каляровая акантоўка па верхнім і ніжнім краях галуна.
  15. ↑ Пілоты, штурманы (у тым ліку лётчыкі-назіральнікі і стралкі–бамбардзіры), бортінжынеры (у тым ліку бортмеханікі і борттэхнікі), паветраныя стралкі (у тым ліку стралкі-матарысты і стралкі-радысты), а таксама бортрадысты і г. д.
  16. ↑ Эмблему ЧВ і ВАЗН пасля 31.08.1936 года гл. на малюнку справа.

Зноскі

  1. ↑ УВС-37 1938.
  2. ↑ Постановление ЦИК СССР № 104, СНК СССР № 1296 от 05.08.1937 «О дополнении постановления ЦИК и СНК СССР от 22 сентября 1935 года "О введении персональных военных званий начальствующего состава РККА и об утверждении Положения о прохождении службы командным и начальствующим составом РККА"» Справочно-правовая система «КонсультантПлюс»
  3. ↑ «Красная звезда», 06.08.1937.
  4. ↑ УВС-37 1938, с. 122, Прил. 1. Образцы знаков различия, принятые в РККА.
  5. ↑ Форма одежды ВМС РККА 1934, с. 58, Прил. № 4. Рисунки должностных знаков различия для младшего и выше командного и командно-политического состава ВМС РККА.
  6. ↑ Приказ НКО СССР № 19 от 25.01.1938 «О назначении в частях РККА заместителей (помощников) политруков из комсомольцев».
  7. ↑ Закон СССР от 1.09.1939 «О всеобщей воинской обязанности». Исходная редакция.
  8. ↑ Гл. 1. — п. 7 Руководство для бойца пехоты / Управление боевой подготовки Красной Армии.
  9. ↑ Харитонов 1960, с. 47, III. Обмундирование и знаки различия. Декабрь 1935 г. — январь 1943 г..
  10. ↑ Харитонов 1960, с. 135—136, Прил. № 5. Знаки различия командного состава.
  11. ↑ Харитонов 1960, с. 47—48, III. Обмундирование и знаки различия. Декабрь 1935 г. — январь 1943 г..
  12. ↑ а б Форма одежды ВМС РККА 1934, с. 23—24, Гл. 6. Правила ношения нарукавных знаков различия (должностных и по специальностям).
  13. ↑ а б в г Форма одежды ВМС РККА 1934, с. 24, Гл. 6. Правила ношения нарукавных знаков различия (должностных и по специальностям).
  14. ↑ Форма одежды ВМС РККА 1934, с. 61—66, Прил. № 5. Рисунки нарукавных знаков по специальностям для рядового и младшего начальствующего составов ВМС РККА.
  15. ↑ Форма одежды ВМС РККА 1934, с. 35, Прил. № 2. Описание нарукавных знаков различия для слушателей и курсантов Военно-Морских учебных заведений.
  16. ↑ а б в Форма одежды ВМС РККА 1934, с. 67, Прил. № 6. Рисунки нарукавных знаков различия для слушателей ВМА, СККС, Параллельных курсов и курсантов ВМУЗ'ов.
  17. ↑ а б Форма одежды ВМС РККА 1934, с. 36, Прил. № 2. Описание нарукавных знаков различия для слушателей и курсантов Военно-Морских учебных заведений.
  18. ↑ Харитонов 1960, с. 24—25, II. Обмундирование и знаки различия. Май 1924 г. — декабрь 1935 г..
  19. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 33), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  20. ↑ Харитонов 1960, с. 23—24, II. Обмундирование и знаки различия. Май 1924 г. — декабрь 1935 г..
  21. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 28 и 29), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  22. ↑ Харитонов 1960, с. 25, II. Обмундирование и знаки различия. Май 1924 г. — декабрь 1935 г..
  23. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 31), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  24. ↑ Харитонов 1960, с. 31, II. Обмундирование и знаки различия. Май 1924 г. — декабрь 1935 г..
  25. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 38), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  26. ↑ Харитонов 1960, с. 37, II. Обмундирование и знаки различия. Май 1924 г. — декабрь 1935 г..
  27. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 47), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  28. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 29, рис. 22), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  29. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 29, рис. 23), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  30. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 29, рис. 24), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  31. ↑ Харитонов 1960, с. 17, I. Обмундирование и знаки различия. 1918 г. — май 1924 г..
  32. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 19), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  33. ↑ Мельник В. А. История эмблем отечественных бронетанковых войск // Техника и вооружение : часопіс. — 2009. — № 2—3. — ISSN 0201-7490.
  34. ↑ Харитонов 1960, с. 48, III. Обмундирование и знаки различия. Декабрь 1935 г. — январь 1943 г..
  35. ↑ Харитонов 1960, с. 137—138, Прил. № 6. Эмблемы на петлицы к обмундированию.
  36. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 68), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..
  37. ↑ Сологуб К. Н. Петличные эмблемы родов войск и служб сухопутных и военно-воздушных сил РККА образца 1936 г. // Мундир : интернет-журн. / гл. ред. Л. Н. Токарь. — 2010. — № 2.
  38. ↑ Харитонов 1960, с. 51, III. Обмундирование и знаки различия. Декабрь 1935 г. — январь 1943 г..
  39. ↑ Харитонов 1960, с. 151 (табл. 74), Прил. № 10. Таблицы с рисунками предметов обмундирования. 1918—1958 гг..

Літаратура

правіць

Спасылкі

правіць
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Воінскія_званні_і_знакі_адрознення_РСЧА_(1935—1940)&oldid=4730303"