Жыткавіцкі раён
Жыткавіцкі раён — раён у складзе Гомельскай вобласці. Мяжуе з Петрыкаўскім, Лельчыцкім раёнамі Гомельскай вобласці, Столінскім і Лунінецкім Брэсцкай вобласці, а таксама Любанскім і Салігорскім Мінскай вобласці. Яго працягласць з поўначы на поўдзень 82,5 км, з захаду на ўсход — 71,5 км. Плошча 2 916,27 км².
| Жыткавіцкі раён | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| руск.: Жыткавіцкі раён | |||||
|
|||||
| Краіна | |||||
| Уваходзіць у | Гомельская вобласць | ||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Жыткавічы | ||||
| Дата ўтварэння | 17 ліпеня 1924 | ||||
| Кіраўнік | Аляксандр Мікалаевіч Сідарэнка[d] | ||||
| Афіцыйныя мовы |
Родная мова: беларуская 82,94 %, руская 15,12 % Размаўляюць дома: беларуская 52,12 %, руская 43,81 %[1] |
||||
| Насельніцтва (2009) |
40 838 чал.[1] (8-е месца) | ||||
| Шчыльнасць | 14,0 чал./км² (11-е месца) | ||||
| Нацыянальны склад |
беларусы — 95,1 %, рускія — 2,7 %, украінцы — 1,09 %, іншыя — 1,11 %[1] |
||||
| Плошча |
2 916,27[2] км² (2-е месца) |
||||
| Вышыня над узроўнем мора • Найвышэйшы пункт |
184,1 м |
||||
 |
|||||
| Афіцыйны сайт | |||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
ГісторыяПравіць
.jpg)
Утвораны 17 ліпеня 1924 года ў складзе Мазырскай акругі БССР з адміністрацыйным цэнтрам у мястэчку Жыткавічы. 20 жніўня 1924 года падзелены на 8 сельсаветаў: Браніслаўскі, Бялёўскі, Вятчынскі, Жыткавіцкі, Людзяневіцкі, Ляхавіцкі, Руднянскі, Юркевіцкі. 8 кастрычніка 1924 года да раёна далучаны Дзякавіцкі і Князь-Азёрскі сельсаветы Старобінскага раёна Слуцкай акругі. 21 жніўня 1925 года абодва сельсавета вернуты ў склад Старобінскага раёна. 5 красавіка 1935 года Дзякавіцкі сельсавет зноў уключаны ў склад Жыткавіцкага раёна. З 20 лютага 1938 года раён у складзе Палескай вобласці, з 8 студзеня 1954 года — у складзе Гомельскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года скасаваны Бялёўскі, Вятчынскі, Жыткавіцкі, Ляхавіцкі сельсаветы, утвораны Марохараўскі сельсавет[3]. Сучасныя межы раён набыў у першай палове 60-х гг. XX ст., калі праводзілася ўзбуйненне раёнаў і абласцей БССР. 20 студзеня 1960 года да раёна далучаны Ленінскі сельсавет Ленінскага раёна Брэсцкай вобласці[4], 11 красавіка 1960 года — Мілевіцкі сельсавет Старобінскага раёна Мінскай вобласці[5], а ў 1962 г. — сельсаветы скасаванага Тураўскага раёна (Азяранскі, Верасніцкі, Перароўскі, Рычоўскі) і гарадскі пасёлак Тураў[6]. 19 лістапада 1971 года Жыткавічы атрымалі статус горада[7]. 28 студзеня 1991 года з часткі Марохараўскага сельсавета быў утвораны Чырвоненскі сельсавет. 20 студзеня 1995 года горад Жыткавічы і Жыткавіцкі раён былі аб’яднаны ў адну адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку. 26 верасня 2006 года скасаваны Браніслаўскі сельсавет[8]. 27 снежня скасаваны Дзякавіцкі і Перароўскі сельсаветы[9].
ГеаграфіяПравіць
56 % тэрыторыі займае лес з перавагай хваёвых і чорнаальховых драўняных парод, 14 % — рэкі, азёры і штучныя вадаёмы, балоты, 24,1 % — сельскагаспадарчыя ўгоддзі. Праз тэрыторыю раёна працякае галоўная водная артэрыя беларускага Палесся — рака Прыпяць з прытокамі Случ, Сцвіга, Скрыпіца, Навуць. На тэрыторыі раёна знаходзіцца шмат азёр: Чырвонае (самае буйное возера Палесся), Белае, Найда, Вусцечына і іншыя. У раёне размешчаны нацыянальны парк «Прыпяцкі», частка ландшафтнага заказніка «Сярэдняя Прыпяць», тры біялагічных заказніка («Залюціцкі», «Мілевіцкі» і «Тураўскі луг»), а таксама Жыткавіцкі і Ленінскі паляўнічыя заказнікі.
ГеалогіяПравіць
У тэктанічных адносінах цэнтральная частка раёна прымеркавана да Мікашэвіцка-Жыткавіцкага выступу, паўночная і паўднёвая — да Прыпяцкага прагіну. Зверху залягаюць пароды чацвярцічнага ўзросту магутнасцю 10—15 м, месцамі да 60—70 м, ніжэй неагенавыя і палеагенавыя 10—70 м, мелавыя адклады трапляюцца на поўначы і поўдні раёна, каменнавугальныя і дэвонскія пашыраны больш, але таксама толькі на поўначы (700—1000 м) і поўдні (да 2000 м). На ўсходзе раёна ў адкладах верхняга дэвону вылучаюцца дзве саляносныя тоўшчы. У падэшве платформавага чахла верхнепратэразойскія адклады магутнасцю да 450 м. Пад платформавым чахлом на глыбіні 11—150 м на выступе і 1000—4000 м і больш ва ўпадзіне залягаюць пароды крышталічнага фундамента. 15 радовішчаў торфу з агульнымі запасамі 126 млн т (найбуйнейшыя Булеў Мох і часткова Межч, Ржышча-Ліпкі, Смалярня, Рудня-Грэбень), 3 радовішчы глін для грубай керамікі з агульнымі запасамі 587 тыс. м³, Жыткавіцкае радовішча будаўнічага каменю, Жыткавіцкае радовішча бурага вугалю, Тураўскае радовішча гаручых сланцаў, Бярэзінскае, Дзедаўскае, Людзяневіцкае радовішчы кааліну з агульнымі запасамі 17,7 млн т.
НасельніцтваПравіць
У раёне налічваецца 109 населеных пунктаў, з іх 2 горада — Жыткавічы і Тураў. Усяго ў раёне (на студзень 2013 г.) Пражывае 38,3 тыс. чалавек. У горадзе Жыткавічы пражывае 15,8 тыс., горадзе Тураў — 2,8 тыс., у сельскай мясцовасці — 19700 чалавек.
- 1971 — 60,0 тыс.
- 2008 — 43,7 тыс.
- 2014 — 37,7 тыс.
Адукацыя і культураПравіць
На тэрыторыі раёна працуюць 21 сярэдняя і 7 базавых школ. Сетка ўстаноў культуры Жыкавіцкага раёна ўключае 52 клубных і 39 бібліятэчных устаноў, 3 школы мастацтваў, 1 дзіцячую музычную школу, Тураўскі краязнаўчы музей. Культурнае абслугоўванне маланаселеных пунктаў раёна забяспечваюць 2 аўтаклуба.
Вядомыя асобыПравіць
- Уладзімір Іванавіч Агіевіч, беларускі крытык, перакладчык
- Навум Саламонавіч Перкін, беларускі літаратуразнаўца
- Віктар Аляксандравіч Жыгар (нар. 1954) — беларускі палітык.
Гл. таксамаПравіць
Зноскі
- ↑ а б в Вынікі перапісу 2009 года
- ↑ «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Гомельской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938-1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 20 января 1960 г. Об упразднении некоторых районов Республики Беларусь
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 11 апреля 1960 г. О передаче Милевичского сельского Совета из состава Старобинского района Минской области в состав Житковичского района Гомельской области
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 17 апреля 1962 г. Об упразднении некоторых районов Республики Беларусь
- ↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР ад 19 лістапада 1971 г. Аб пераўтварэнні гарадскіх пасёлкаў Жыткавічы Жыткавіцкага раёна і Васілевічы Рэчыцкага раёна Гомельскай вобласці ў гарады раённага падпарадкавання // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1971, № 33 (1335).
- ↑ Решение Гомельского областного Совета депутатов от 26 сентября 2006 г. № 295 Об изменении административно-территориального устройства районов Гомельской области Архівавана 12 ліпеня 2021.
- ↑ Решение Гомельского областного Совета депутатов от 27 декабря 2022 г. № 423 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Житковичского района Гомельской области
ЛітаратураПравіць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6)
- Жыткавіцкі раён // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз.
СпасылкіПравіць
- Сайт Жыткавіцкага раённага выканаўчага камітэта Архівавана 18 красавіка 2012.