Лунінец

Лу́нінец (трансліт.: Luniniec) — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Лунінецкага раёна. Вузел чыгунак на Брэст, Гомель, Баранавічы, Сарны і аўтадарог. За 240 км на ўсход ад Брэста. Насельніцтва 24 712 чалавек (2017).

Горад Лунінец Плошча Леніна Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Лунінецкі Каардынаты 52°15′00″ пн. ш. 26°48′40″ у. д. Першая згадка 1449 Горад з 1940 Плошча 55 км² Вышыня цэнтра 139 м Насельніцтва ▼23 548 чал. (1 студзеня 2023) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1647 Паштовы індэкс 225642 (43,44) Аўтамабільны код 1 СААТА 1247501000 Афіцыйны сайт luninets.info  (руск.) Лунінец на карце Беларусі ±

Лунінец на Вікісховішчы

Назва

Назвы Лунінец, Лунін трэба разглядаць у сувязі з рачной назвай Лунія (адзін з варыянтаў назвы прыпяцкай ракі Лань).

Форма «Лунія» звязаная з латышскім luns «твань», літоўскім liūnas «твань; покрыва моху над вадой у балоце або ля берага азёраў ці рэк, што зарастаюць». Далей да літоўскага liaunas «гнуткі, слабы» і значэння балотнай паверхні як няўстойлівай, гнуткай.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Вядомы з 1449 пад назвай Малы Лулін, шляхецкае ўладанне. З 1471 года сяло Лулінец маёнтка Ішкалдзь, належала Неміровічам. У 1552 годзе ўдава Я. П. Неміровіча Ганна Сапяжанка перадала сяло свайму пасынку полацкаму ваяводзе С. С. Давойне. Потым сяло належала Друцкім-Любецкім, Граўжышскім, Кунцэвічам, Долматам. З 1561 года сяло завецца Лунінец. З 1588 года ў Новагародскім павеце Вялікага Княства Літоўскага, 484 жыхары, 74 домы, вінакурня. У 1622 годзе Канстанцін Долмат падарыў Лунінец разам з сялянамі Дзятлавіцкаму мужчынскаму манастыру.

У складзе Расійскай імперыі

Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) у складзе Расійскай імперыі. У 1842 годзе маёнткі манастыра былі перададзеныя ў казну, а жыхары пераведзеныя ў катэгорыю дзяржаўных сялян. Развіццю Лунінца спрыяла будаўніцтва Палескіх чыгунак. З лістапада 1911 года па люты 1912 года тут жыў і працаваў Я. Колас.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лунінец абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Савецкай Беларусі.

З 1921 года ў складзе Польшчы, горад, цэнтр павета. З 1939 года ў БССР, з 1940 года — цэнтр раёна. У гады Вялікай Айчыннай вайны ў Лунінцы і раёне акупанты знішчылі 16,6 тыс. чалавек, вывезлі ў Германію 2,3 тыс. чалавек.

Насельніцтва

• XVI стагоддзе: 1588 год — 484 чал., 74 дамы
• XVIII стагоддзе: 1795 год — 624 чал., 75 дамоў
• XIX стагоддзе: 1897 год — 3167 чал., 855 двароў
• XX стагоддзе: 1939 год — 8,3 тыс. чал.; 1956 год — 10,3 тыс.чал.; 1970 год — 14,3 тыс. чал.; 1995 год — 24,9 тыс. чал.
• XXI стагоддзе: 2006 год — 23,8 тыс. чал.; 2015 год — 24 220 чал.; 2016 год — 24 412 чал.; 2017 год — 24 712 чал.

Эканоміка

Прадпрыемствы машынабудавання, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай і харчовай прамысловасці. Гасцініца «Юбілейная».

• РУВП «Лунінецкі рамонтна-механічны завод»
• Філіял «Нарыхтоўча-вытворчы камбінат „Палессе“» Лунінецкага раённага спажывецкага таварыства
• ААТ «Лунінецкі малочны завод»
• ААТ «Лунінецлес»
• Філіял «Лунінецкі хлебазавод» РУВП «Брэстхлебпрам»

Культура

Лунінецкі краязнаўчы музей.

СМІ

• Газета «Інформ-прагулка». Недзяржаўнае выданне. Уваходзіць у склад «Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы „Аб’яднаныя Масмедыі“».
• Газета «Лунінецкія навіны». Орган мясцовых улад.
• Незалежны інтэрнэт-сайт «Media-Polesye»

Спорт

У 2011 годзе ў горадзе адкрыты лядовы палац — аналаг арэн, пабудаваных раней у Пружанах і Кобрыне Маецца плавальны басейн (адкрыты ў 2012 годзе). Апроч гэтага ў горадзе існаваў мотабольны клуб «Лунінец», неаднаразова які перамагаў у першынстве Еўропы па даным відзе спорту. У першынстве Беларусі па футболе гулялі футбольныя клубы «Лунінец» і «Палессе».

• 

  Лядовы палац

• 

  Плавальны басейн

• 

  Матадром

Славутасці

Касцёл Святога Іосіфа

Свята-Крыжаўзвіжанская царква

• Касцёл Св. Іосіфа (1931).
• Свята-Крыжаўзвіжанская царква (1912—1921).
• Курган Бессмяротнасці (1967)
• Царква ў гонар абраза Божай Маці «Адшуканне загінулых» (2013)

Страчаная спадчына:

• Сінагога.

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Лунінца

• Аляксандр Аляксандравіч Дзічкоўскі (нар. 1946) — беларускі праваслаўны святар, мітрафорны протаіерэй.
• Ніна Васільеўна Дударга (нар. 1964) — беларускі палітык.
• Макс Корж (нар. 1988) — беларускі спявак.
• Мікалай Мінкевіч (1909—1980) — грамадскі дзеяч, лекар.
• Аляксандр Васільевіч Петрушэўскі (1898—1976) — генерал-палкоўнік, Герой Савецкага Саюза (1944).
• Іван Рыгоравіч Рабкавец (нар. 1975) — беларускі палітык.
• Аксана Спрынчан (нар. 1973) — беларуская пісьменніца.
• Веніямін (Тупека) (нар. 1968) — Мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі, Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі (з 2020).
• Ірына Мікалаеўна Хлюстава (нар. 1978) — беларускі лёгкаатлет.
• Яўгеній Георгіевіч Шулакоў (1906—1966) — контр-адмірал (1988).

Ганаровыя грамадзяне

• Іван Лявонцьевіч Раманюк (1974)

Літаратура

• Лунінец // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Лунінец // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 437. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Белорусская ССР: крат. энцикл. Т. 1. — Мн., 1979.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Лунінец

• Геаграфічныя звесткі па тэме Лунінец на OpenStreetMap
• Афіцыйная старонка горада
• Сайт пра горад. Гісторыя, прырода… Архівавана 30 снежня 2008.
• Сайт Лунінецкага выканкама Архівавана 23 студзеня 2021.