Шацк (Пухавіцкі раён)

Шацк (трансліт.: Šack, руск.: Шацк) — аграгарадок у Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці, на р. Шаць. Адміністрацыйны цэнтр Шацкага сельсавета.

Аграгарадок Шацк Герб Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Пухавіцкі Сельсавет Шацкі Каардынаты 53°26′ пн. ш. 27°42′ у. д. Першае згадванне 1492 Ранейшыя назвы Шацак Вышыня цэнтра 180 м Насельніцтва 697 чалавек (2012) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1713 Паштовы індэкс 222824 Аўтамабільны код 5 Шацк на карце Беларусі ±

Шацк на Вікісховішчы

Геаграфія

Знаходзіцца за 32 км на паўднёвы захад ад Мар’інай Горкі, за 68 км ад Мінску, за 28 км ад чыгуначнай станцыі Рудзенск; каля аўтамабільнай дарогі Пухавічы — Узда — Негарэлае.

Сімвалы

Неафіцыйны герб

Герб Шацка не мае афіційнага статуса. За аснову ўзяты заняткі старажытных жыхароў вёскі. Пчолкі і лён — гэта пчалярства, таксама ганчарства і бандарства. Аўтар праэкта - Наталля Мікалаеўна Вайцяховіч.

Транспартныя зносіны

• Аўтадарога Дарога Р68 Пухавічы — Узда — Негарэлае.
• Аўтадарога Дарога Р69 Смалявічы — Смілавічы — Праўдзінскі — Шацк.

Назва

Тапонім Шацк утварыўся ад ракі Шачы, даўней называнай Шач’яй. Часам ужывалася падвоеная назва Шацк Белы.

Гісторыя

Вялікае княства Літоўскае

У першай палове 15 ст. належыў Судзівою Валімунтавічу, а пазней яго сыну Станьку. Вялікі князь Аляксандр 10.11.1492 года перадаў Шацк разам з Нясвіжам троцкаму ваяводзе Пятру «Беламу» Мантыгердавічу.

У 1523 г. сяло, цэнтр воласці, уласнасць старосты генеральнага жамойцкага Яна Радзівіла.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Шацк увайшоў у склад Мінскага павета Мінскага ваяводства.

Пазней паселішча перайшло да Кішак і ўрэшце да Радзівілаў.

У XVI ст. тут збудавалі кальвінскі збор.

У 1582 годзе Радзівіл Сіротка прадаў Шацк. Пасля шэрагу ўладальнікаў, у 1732 годзе, Шацк куплены Гервацыям Аскеркам.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 года) — у Расійскай імперыі, мястэчка, цэнтр воласці Ігуменскага павета Мінскай губерні.

Паводле данных тапаграфічнага апісання Мінскай губерні (1800 года) у Шацку быў цагельны і чарапічны заводы І.Аскеркі.

16 лістапада 1863 года ў мястэчку Шацк была адкрыта земская школа. 10 сакавіка 1881 года на базе земскай школы адкрываецца 2-класная народная вучэльня.

У 1879 годзе ад Ігната Аскеркі маёнтак Шацк перайшоў да Гамуліцкіх, потым да Пуцятаў.

Найноўшы час

Бібліятэка і крама

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Шацк абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года адпаведнасці з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі ён увашоў у склад БССР.

У 1919 годзе ў двухпавярховым каменным будынку адкрыта Шацкая сямігодка. Апроч сямігодкі была ў Шацку і габрэйская школа. Перад вайной адбылося з’яднанне школ.

У 1924—1927 гадах цэнтр Шацкага раёна Мінскай акругі, у 1927—1935 — цэнтр сельсавета Пухавіцкага, у 1935—1938 — цэнтр Смілавіцкага і Рудзенскага раёнаў, з 1938 года ў Мінскай вобласці. У 1935 годзе статус паселішча панізілі да вёскі.

Немцы, падчас Другой сусветнай вайны, з’явіліся ў Шацку 30 чэрвеня 1941 года. Адразу бала расстраляная першая група жыхароў. Нямецкімі акупантамі было арганізавана габрэйскае гета. Самая масавая акцыя па знішчэнні габрэяў праводзілася ў кастрычніку 1941 года. Ахвяры гэтых карных акцый пахаваны ў трох ямах на ўзлеску гаю з правага боку дарогі з Шацка ў бок вёскі Задашчэнне. Тры помнікі ўсталяваны на месцы трох ям. Чацвёрты помнік з крыжам, у падставе якога знаходзіцца зорка Давыда, усталяваны мясцовым жыхаром Міхалам Тарасевічам у 1993 годзе. Надпіс на ім: «Ахвярам фашысцкага генацыду ў 1941—1944 годзе. Удзячныя хрысціяне-суайчыннікі і іх нашчадкі».

Са студзеня 1960 года ва Уздзенскім, з красавіка 1960 года ў Пухавіцкі раёне.

24.11.1966 г. в. Міхалевічы, Стары Шацк і в. Сярэдзіна злілася з Шацкам. Міхалевічы ў пачатку XX ст. 59 двароў, 405 жыхароў. Стары Шацк у пачатку XX ст. маёнтак, 4 двары,28 жыхароў. Сярэдзіна ў пачатку XX ст. 41 двор, 282 жыхары.

Насельніцтва

Рэлігія

• Дом малітвы ЕХБ.
• Праваслаўная царква. У вёске ёсць прыход Святога прарока Ільі.

Дэмаграфічныя дадзеныя

• 1800 год — 142 жыхары, 29 двароў.
• 1886 год — 184 жыхары, 27 двароў.
• 1897 год — 974 жыхары, 130 двароў; маёнтак Шацк — 63 жыхары; маёнтак Стары Шацк — 22 жыхары, 2 двары.
• 1908 год — 2476 жыхароў, у тым ліку ў мястэчку 2350 жыхароў, 240 двароў; маёнтакі Шацк і Стары Шацк — 126 жыхароў.
• 1917 год — 1259 жыхароў, у тым ліку ў мястэчку 1121 жыхар, 166 двароў; маёнтакі Шацк і Стары Шацк — 138 жыхароў.
• студзень 1939 год — 3120 жыхароў.
• 1960 год — 210 жыхароў.
• 1999 год — 819 жыхароў.
• 1 студзеня 2002 год — 732 жыхары, 324 гаспадаркі.
• 2003 год — 773 чал.
• 2009 — 669 жыхароў.
• 2012 год — 697 жыхароў, 285 гаспадарак.

Вядомыя асобы

• Ганна Піліпаўна Назарава — Герой Сацыялістычнай Працы
• Таісія Іванаўна Доўнар (15.10.1944) — беларускі юрыст, кандыдат юрыдычных навук, доктар юрыдычных навук, прафесар БДУ
• Аляксандр Андрэевіч Мікульчык (2(14).8.1882) — беларускі паэт
• Леў Ізраілевіч Стронгін (1896—1968) — выдавец, першы камісар друку БССР
• Эдзід Бенцыянавіч Вайнман (1895) — партыйны работнік
• Іван Сцяпанавіч Лупіновіч (6.06.1900) — беларускі вучоны, заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства, доктар сельскагаспадарчых навук
• Наталля Анатольеўна Клімовіч (нар. 1963) — беларускі ўрач і палітык
• Уладзімір Мікалаевіч Кісялёў — беларускі краязнавец
• Абрахам Мошэ Бернштэйн (1866—1932) — кантар і кампазітар
• Наталля Мікалаеўна Вайцяховіч — беларускі краязнавец, аўтар кніг: «Шацк», «Мае землякі», «Гісторыя побач».

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

• Яўрэйскія могілкі
• Парк пры колішняй сядзібе Аскерак (XIX ст.)
• Мемарыяльная дошка да 100-годдзя з дня народзінаў жыхара вёскі Шацк, выпускніка школы, акадэміка Лупіновіча І.С. Усталявана 14 ліпеня 2000 года на будынку школы была.
• Курган — археалагічны аб’ект.
• Помнік загінулым у гады Другой сусветнай вайны.
• Помнік настаўнікам Шацка, загінулым у гады другой сусветнай вайны. Усталяваны мясцовым жыхаром Міхалам Тарасевічам у 1994 г.
• Помнік з крыжам, у падставе якога знаходзіцца зорка Давыда. Усталяваны на месцы знішчэння габрэяў Шацка мясцовым жыхаром Міхалам Тарасевічам у 1993 г.
• Помнік безыменным ахвярам у гады Другой сусветнай вайны.

Страчаная спадчына

• Помнік загінулым грамадзянам габрэйскай нацыянальнасці. Быў адкрыты 5 ліпеня 1964 г. на месцы збору габрэяў у цэнтры Шацка. Ініцыятарам яго стварэння быў мясцовы жыхар Левін Абрам Іцковіч. Грошы збіралі габрэі Шацка, Мінска, Пецярбурга, Масквы, карані якіх былі з Шацка. Праз некалькі гадоў гэты помнік прыбралі.
• Царква Святога прарока Ільі (XIX ст.)
• Сінагога
• Сядзіба Аскеркаў (XIX)

Сацыяльная сфера

Адукацыя

Шацкая сярэдняя школа.

Медыцына

Медыцынскія паслугі надае Шацкай участковай бальніца. Бальніца была збудавана ў студзені 1953 года. Колькасць абслугоўваных пацыентаў складае — 15 чалавек у змену.

Галерэя

• Шацк
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Гл. таксама

• Шацкі раён
• Шацкая воласць
• Шацкі сельсавет
• Маёнтак Габрые́леўка

Літаратура

• Азбукін М. Мястэчка Шацак Менскай акругі // Наш край. 1927. № 1 (16). — С. 44-50.
• Беларуская энцыклапедыя. Т. 17. — Мн., 2003.
• Вайцэховіч Н. «Шацак: Краязнаўчыя нарысы». — Мінск: Пэйта, 1999. (З серыі «Ведаць свой край Беларусь»). ISBN 985-6024-20-X
• Вайцэховіч Н. «Мае землякі». — 2005. ISBN 985-6718-37-6
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя ў 15 тамах. Т. 8, кн. IV. Мінская вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2013. — С.196—197 іл. ISBN 978-985-11-0735-9.
• Насевіч В. Л. Генеалагічныя табліцы старадаўніх княжацкіх і магнацкіх беларускіх родаў 12-18 ст. — Мн.: БелЭН, 1993.
• Szack // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890. S. 755—758.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Шацк (Пухавіцкі раён)
• Пухавіцкі райвыканкам
• Населеныя пункты Рэспублікі Беларусь
• Герб Шацка (сярод іншых гербаў)
• Шацк на карце XVIII ст.
• Артыкул пра яўрэяў Шацка, які загінулі і пра помнікі тым хто загінуў