Шацк (Пухавіцкі раён)

Аграгарадок Шацк Герб Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Пухавіцкі Сельсавет Шацкі Каардынаты 53°26′ пн. ш. 27°42′ у. д. Першае згадванне 1492 Ранейшыя назвы Шацак Вышыня цэнтра 180 м Насельніцтва 697 чалавек (2012) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1713 Паштовы індэкс 222824 Аўтамабільны код 5 Шацк на карце Беларусі ±

Шацк на Вікісховішчы

Шацк (трансліт.: Šack, руск.: Шацк) — аграгарадок у Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці, на р. Шаць. Адміністрацыйны цэнтр Шацкага сельсавета.

Змест

Геаграфія

Знаходзіцца за 32 км на паўднёвы захад ад Мар’інай Горкі, за 68 км ад Мінску, за 28 км ад чыгуначнай станцыі Рудзенск; каля аўтамабільнай дарогі Пухавічы — Узда — Негарэлае.

Сімвалы

Неафіцыйны герб

Герб Шацка не мае афіційнага статуса. За аснову ўзяты заняткі старажытных жыхароў вёскі. Пчолкі і лён — гэта пчалярства, таксама ганчарства і бандарства. Аўтар праэкта - Наталля Мікалаеўна Вайцяховіч.

Транспартныя зносіны

• Аўтадарога Дарога Р68 Пухавічы — Узда — Негарэлае.
• Аўтадарога Дарога Р69 Смалявічы — Смілавічы — Праўдзінскі — Шацк.

Назва

Тапонім Шацк утварыўся ад ракі Шачы, даўней называнай Шач’яй. Часам ужывалася падвоеная назва Шацк Белы.

Гісторыя

Вялікае княства Літоўскае

У першай палове 15 ст. належыў Судзівою Валімунтавічу, а пазней яго сыну Станьку. Вялікі князь Аляксандр 10.11.1492 года перадаў Шацк разам з Нясвіжам троцкаму ваяводзе Пятру «Беламу» Мантыгердавічу.

У 1523 г. сяло, цэнтр воласці, уласнасць старосты генеральнага жамойцкага Яна Радзівіла.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Шацк увайшоў у склад Мінскага павета Мінскага ваяводства.

Пазней паселішча перайшло да Кішак і ўрэшце да Радзівілаў.

У XVI ст. тут збудавалі кальвінскі збор.

У 1582 годзе Радзівіл Сіротка прадаў Шацк. Пасля шэрагу ўладальнікаў, у 1732 годзе, Шацк куплены Гервацыям Аскеркам.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 года) — у Расійскай імперыі, мястэчка, цэнтр воласці Ігуменскага павета Мінскай губерні.

Паводле данных тапаграфічнага апісання Мінскай губерні (1800 года) у Шацку быў цагельны і чарапічны заводы І.Аскеркі.

16 лістапада 1863 года ў мястэчку Шацк была адкрыта земская школа. 10 сакавіка 1881 года на базе земскай школы адкрываецца 2-класная народная вучэльня.

У 1879 годзе ад Ігната Аскеркі маёнтак Шацк перайшоў да Гамуліцкіх, потым да Пуцятаў.

Найноўшы час

Бібліятэка і крама

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Шацк абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года адпаведнасьці з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі ён увашоў у склад БССР.

У 1919 годзе ў двухпавярховым каменным будынку адкрыта Шацкая сямігодка. Апроч сямігодкі была ў Шацку і габрэйская школа. Перад вайной адбылося з’яднанне школ.

У 1924—1927 гадах цэнтр Шацкага раёна Мінскай акругі, у 1927—1935 — цэнтр сельсавета Пухавіцкага, у 1935—1938 — цэнтр Смілавіцкага і Рудзенскага раёнаў, з 1938 года ў Мінскай вобласці. У 1935 годзе статус паселішча панізілі да вёскі.

Немцы, падчас Другой сусветнай вайны, з’явіліся ў Шацку 30 чэрвеня 1941 года. Адразу бала расстраляная першая група жыхароў. Нямецкімі акупантамі было арганізавана габрэйскае гета. Самая масавая акцыя па знішчэнні габрэяў праводзілася ў кастрычніку 1941 года. Ахвяры гэтых карных акцый пахаваны ў трох ямах на ўзлеску гаю з правага боку дарогі з Шацка ў бок вёскі Задашчэнне. Тры помнікі ўсталяваны на месцы трох ям. Чацвёрты помнік з крыжам, у падставе якога знаходзіцца зорка Давыда, усталяваны мясцовым жыхаром Міхалам Тарасевічам у 1993 годзе. Надпіс на ім: «Ахвярам фашысцкага генацыду ў 1941—1944 годзе. Удзячныя хрысціяне-суайчыннікі і іх нашчадкі».

Са студзеня 1960 года ва Уздзенскім, з красавіка 1960 года ў Пухавіцкі раёне.

24.11.1966 г. в. Міхалевічы, Стары Шацк і в. Сярэдзіна злілася з Шацкам. Міхалевічы ў пачатку XX ст. 59 двароў, 405 жыхароў. Стары Шацк у пачатку XX ст. маёнтак, 4 двары,28 жыхароў. Сярэдзіна ў пачатку XX ст. 41 двор, 282 жыхары.

Насельніцтва

Рэлігія

• Дом малітвы ЕХБ.
• Праваслаўная царква. У вёске ёсць прыход Святога прарока Ільі.

Дэмаграфічныя дадзеныя

• 1800 год — 142 жыхары, 29 двароў.
• 1886 год — 184 жыхары, 27 двароў.
• 1897 год — 974 жыхары, 130 двароў; маёнтак Шацк — 63 жыхары; маёнтак Стары Шацк — 22 жыхары, 2 двары.
• 1908 год — 2476 жыхароў, у тым ліку ў мястэчку 2350 жыхароў, 240 двароў; маёнтакі Шацк і Стары Шацк — 126 жыхароў.
• 1917 год — 1259 жыхароў, у тым ліку ў мястэчку 1121 жыхар, 166 двароў; маёнтакі Шацк і Стары Шацк — 138 жыхароў.
• студзень 1939 год — 3120 жыхароў.
• 1960 год — 210 жыхароў.
• 1999 год — 819 жыхароў.
• 1 студзеня 2002 год — 732 жыхары, 324 гаспадаркі.
• 2003 год — 773 чал.
• 2009 — 669 жыхароў.
• 2012 год — 697 жыхароў, 285 гаспадарак.

Вядомыя асобы

• Ганна Піліпаўна Назарава — Герой Сацыялістычнай Працы
• Таісія Іванаўна Доўнар (15.10.1944) — беларускі юрыст, кандыдат юрыдычных навук, доктар юрыдычных навук, прафесар БДУ
• Аляксандр Андрэевіч Мікульчык (2(14).8.1882) — беларускі паэт
• Леў Ізраілевіч Стронгін (1896—1968) — выдавец, першы камісар друку БССР
• Эдзід Бенцыянавіч Вайнман (1895) — партыйны работнік
• Іван Сцяпанавіч Лупіновіч (6.06.1900) — беларускі вучоны, заснавальнік Беларускага геаграфічнага таварыства, доктар сельскагаспадарчых навук
• Наталля Анатольеўна Клімовіч (нар. 1963) — беларускі ўрач і палітык
• Уладзімір Мікалаевіч Кісялёў — беларускі краязнавец
• Абрахам Мошэ Бернштэйн (1866—1932) — кантар і кампазітар
• Наталля Мікалаеўна Вайцяховіч — беларускі краязнавец, аўтар кніг: «Шацк», «Мае землякі», «Гісторыя побач».

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

• Яўрэйскія могілкі
• Парк пры колішняй сядзібе Аскерак (XIX ст.)
• Мемарыяльная дошка да 100-годдзя з дня народзінаў жыхара вёскі Шацк, выпускніка школы, акадэміка Лупіновіча І.С. Усталявана 14 ліпеня 2000 года на будынку школы была.
• Курган — археалагічны аб’ект.
• Помнік загінулым у гады Другой сусветнай вайны.
• Помнік настаўнікам Шацка, загінулым у гады другой сусветнай вайны. Усталяваны мясцовым жыхаром Міхалам Тарасевічам у 1994 г.
• Помнік з крыжам, у падставе якога знаходзіцца зорка Давыда. Усталяваны на месцы знішчэння габрэяў Шацка мясцовым жыхаром Міхалам Тарасевічам у 1993 г.
• Помнік безыменным ахвярам у гады Другой сусветнай вайны.

Страчаная спадчына

• Помнік загінулым грамадзянам габрэйскай нацыянальнасці. Быў адкрыты 5 ліпеня 1964 г. на месцы збору габрэяў у цэнтры Шацка. Ініцыятарам яго стварэння быў мясцовы жыхар Левін Абрам Іцковіч. Грошы збіралі габрэі Шацка, Мінска, Пецярбурга, Масквы, карані якіх былі з Шацка. Праз некалькі гадоў гэты помнік прыбралі.
• Царква Святога прарока Ільі (XIX ст.)
• Сінагога
• Сядзіба Аскеркаў (XIX)

Сацыяльная сфера

Адукацыя

Шацкая сярэдняя школа.

Медыцына

Медыцынскія паслугі надае Шацкай участковай бальніца. Бальніца была збудавана ў студзені 1953 года. Колькасць абслугоўваных пацыентаў складае — 15 чалавек у змену.

Галерэя

• Шацк
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Гл. таксама

• Шацкі раён
• Шацкая воласць
• Шацкі сельсавет
• Маёнтак Габрые́леўка

Літаратура

• Азбукін М. Мястэчка Шацак Менскай акругі // Наш край. 1927. № 1 (16). — С. 44-50.
• Беларуская энцыклапедыя. Т. 17. — Мн., 2003.
• Вайцэховіч Н. «Шацак: Краязнаўчыя нарысы». — Мінск: Пэйта, 1999. (З серыі «Ведаць свой край Беларусь»). ISBN 985-6024-20-X
• Вайцэховіч Н. «Мае землякі». — 2005. ISBN 985-6718-37-6
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя ў 15 тамах. Т. 8, кн. IV. Мінская вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2013. — С.196—197 іл. ISBN 978-985-11-0735-9.
• Насевіч В. Л. Генеалагічныя табліцы старадаўніх княжацкіх і магнацкіх беларускіх родаў 12-18 ст. — Мн.: БелЭН, 1993.
• Szack // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890. S. 755—758.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Шацк (Пухавіцкі раён)
• Пухавіцкі райвыканкам
• Населеныя пункты Рэспублікі Беларусь
• Герб Шацка (сярод іншых гербаў)
• Шацк на карце XVIII ст.
• Артыкул пра яўрэяў Шацка, які загінулі і пра помнікі тым хто загінуў