Спіс каралеў Францыі

Гл. таксама Спіс каралёў Францыі

Спіс каралеў і імператрыц Францыі -- жонак уладароў. Паводле законаў Францыі, сталец мог займаць толькі мужчына, ніводная жанчына ў гісторыі краіны аднаасобна не ўладала.

З 987 года вядома 49 каралеў, 3 імператрыцы і адна жонка караля без тытула каралевы (Мадам дэ Ментэнон). Інгеборга Дацкая і Ганна Брэтонская былі каралевамі Францыі больш аднаго разу, прычым Інгеборгу муж пазбавіў тытула каралевы, а потым вярнуў яго, а Ганна была жонкай двух каралёў. Марыя-Жазэфіна-Луіза Савойская (дачка сардзінскага караля Віктар-Амадэя III, жонка Людовіка XVIII) была каралевай дэ-юрэ ў перыяд Французскай Рэспублікі і Французскай Імперыі, але дэ-факта каралевай так і не стала.

У 1285—1328 гадах кароны Навары і Францыі аб'яднаны праз шлюб Іааны I Наварскай, уладарнай каралевы Навары, з каралём Францыі Філіпам IV. З прычыны гэтага, іх тры сыны — Людовік X, Філіп V і Карл IV — былі каралямі Францыі і Навары. Адпаведна, іх жонкі мелі тытул «каралевы Францыі і Навары». Са смерцю малодшага сына, Карла IV, карона Навары на больш за 200 гадоў выйшла з тытула караля Францыі, аж да ўзыходжання на сталец караля Генрыха IV Вялікага (1589), які зноў аб'яднаў абодва тытулы і ўжо назаўжды.

У 1620 годзе Навара канчаткова аб'яднана з каралеўствам Францыя, аднак уладары, нароўні з іншымі тытуламі, працягвалі ўжываць тытул «кароль Навары» да 1791 года, іх жонкі насілі так самы тытул. Падчас Рэстаўрацыі (1814—1815) на кароткі перыяд адноўлены тытул «караля Навары», падчас Рэвалюцыі 1830 года тытул канчаткова скасаваны. Прадстаўнікі дынастыі Банапартаў і Арлеанскага дому не ўжывалі гэты тытул.

Дынастыя Каралінгаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Ірментруда Арлеанская	Удальрыхенгеры	27 верасня 830	13 снежня 842			6 кастрычніка 869		Карл II Лысы
	Рышыльда Праванская	Базаніды	каля 845	870			5/6 кастрычніка 877	2 чэрвеня 910	Карл II Лысы
	Адэлаіда Парыжская	Жэрардзіды (Матфрыдзінгі)	каля 850—853	люты 875	5/6 кастрычніка 877		10 красавіка 879	10 лістапада 901	Людовік II Заіка
	Рыхарда Швабская	Ахалальфінгі (Бертальдзінгі)	каля 840	862	12 снежня 884		13 студзеня 888	18 верасня 894—896	Карл Тоўсты
	Тэадрада дэ Труа		868	884	29 лютага 888		3 студзеня 898	903	Эд I
	Фрэдэруна		887	907			917		Карл III Прастак
	Агіва Уэсекская	Уэсекс	902	7 кастрычніка 919			922	пасля 955	Карл III Прастак
	Беатрыса дэ Вермандуа	Герберцінгі-Каралінгі	каля 880	895	922		923	пасля 931	Роберт I
	Эма Французская	Раберціны	894	921	13 ліпеня 923		934		Раўль I
	Герберга Саксонская	Людальфінгі	каля 913	939			10 верасня 954	5 мая 984	Людовік IV
	Эма Італійская	Базаніды	каля 948	965			2 сакавіка 986	?	Лотар
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дынастыя Капетынгаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Адэлаіда Аквітанская	Дом дэ Пуацье	каля 945	970	3 ліпеня 987		24 кастрычніка 996	1004	Гуга Капет
	Сусанна Італьянская	Іўрэйскі дом	каля 955	988	996		996	7 лютага 1003	Роберт II Набожны
	Берта Бургундская	Вельфы (1-ы дом)	каля 964	997			верасень 1001	16 студзеня 1010
	Канстанцыя Арльская	Арльскія	986	1003			20 ліпеня 1031	25 ліпеня 1032
	Мацільда Фрызская	Фрызскія	каля 1024	1034			1044		Генрых I
	Ганна Яраслаўна	Рурыкавічы	каля 1024	19 мая 1051			4 жніўня 1060	1075	Генрых I
	Берта Галандская	Жэрульфінгі	каля 1058	1072			1092	30 ліпеня 1093	Філіп I
	Бертрада дэ Манфор	Манфоры	каля 1070	15 мая 1092			29 ліпеня 1108	1117	Філіп I
	Адэлаіда Савойская	Савойскі дом	1092	28 сакавіка 1115			1 жніўня 1137	18 лістапада 1154	Людовік VI
	Элеанора Аквітанская	Пуацье	1122	22 ліпеня 1137	1137	?	21 сакавіка 1152 ануляванне	1 красавіка 1204	Людовік VII
	Канстанцыя Кастыльская	Анскарыды Бургундыя (Кастыльская галіна)	1141	1154		1154	1160
	Адэль Шампанская	Блуа	каля 1140	1160		?	18 верасня 1180	4 чэрвеня 1206
	Ізабела дэ Эно	Фландрыя	23 красавіка 1170	28 красавіка 1180		29 мая 1180	15 сакавіка 1190		Філіп II
	Інгеборга Дацкая	Эстрыдсен	1174	14 жніўня 1193		15 жніўня 1193	5 лістапада 1193 раздзельнае пражыванне	29 ліпеня 1236
	Агнеса Меранская	Андэкс-Мераны	каля 1180	1 чэрвеня 1196		?	1200 развод	20 ліпеня 1201
	Інгеборга Дацкая	Эстрыдсен	1174	14 жніўня 1193	1200 уз'яднанне		14 ліпеня 1223 смерць мужа	29 ліпеня 1236
	Бланка Кастыльская	Анскарыды Бургундыя (Кастыльская галіна)	4 сакавіка 1188	22 мая 1200	14 ліпеня 1223	6 жніўня 1223	8 лістапада 1226	26 лістапада 1252	Людовік VIII
	Маргарыта Праванская	Барселона (Праванская галіна)	c. 1221	27 мая 1234		?	25 жніўня 1270	21 снежня 1295	Людовік IX
	Ізабела Арагонская	Барселона (Арагонская галіна)	1247	28 мая 1262	25 жніўня 1270	не каранавана	28 студзеня 1271		Філіп III
	Марыя Брабанцкая	Лувенскі дом	1254	21 жніўня 1274		24 чэрвеня 1275	5 кастрычніка 1285	10 студзеня 1321	Філіп III
	Іаана I Наварская	Шампань	каля 1271	16 жніўня 1284	5 кастрычніка 1285	?	4 красавіка 1305		Філіп IV Прыгожы
	Маргарыта Бургундская	Капетынгі Бургундскі дом (асноўная лінія)	1290	23 верасня 1305	29 лістапада 1314	не была каранавана	15 жніўня 1315		Людовік X Сварлівы
	Клеменцыя Венгерская	Анжуйская дынастыя (Капетынгі)	1293	19 жніўня 1315		24 жніўня 1315	5 чэрвеня 1316	12 кастрычніка 1328	Людовік X Сварлівы
	Жанна Бургундская	Шалон-Бургундыя	1291	1307	20 лістапада 1316	?	3 студзеня 1322	21 студзеня 1330	Філіп V Доўгі
	Бланка Бургундская	Шалон-Бургундыя	каля 1296	1308	3 студзеня 1322	не каранавана	19 мая 1322	красавік 1326	Карл IV Прыгожы
	Марыя Люксембургская	Люксембургі	1304	21 верасня 1322		15 мая 1323	26 сакавіка 1324
	Жанна д'Эўро	Эўро	1310	5 ліпеня 1325		11 мая 1326	1 лютага 1328 смерць мужа	4 сакавіка 1371
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дом Валуа (Галоўная лінія) з дынастыі Капетынгаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Жанна Бургундская (Крываножка)	Капетынгі Бургундскія (старэйшая галіна)	1293	ліпень 1313	1 лютага/1 красавіка 1328	29 мая 1328	12 верасня 1348		Філіп VI
	Бланка Наварская	Эўро (Навара)	1330—1333	студзень 1349 або 1350		не каранавана	22 жніўня 1350 смерць мужа	5 кастрычніка 1398	Філіп VI
	Жанна Авернская	Авернь	8 мая 1326	13 лютага 1349	22 жніўня 1350	26 верасня 1350	29 верасня 1360		Іаан II Добры
	Жанна дэ Бурбон	Бурбоны	3 лютага 1338	1350	8 красавіка 1364	19 мая 1364	4 лютага 1378		Карл V Мудры
	Ізабела Баварская	Вітэльсбахі	каля 1370	17 ліпеня 1385		1389	21 кастрычніка 1422 смерць мужа	24 верасня 1435	Карл VI Вар'ят
	Марыя Анжуйская	Анжуйская лінія Валуа	1401?	18 снежня 1422		?	22 ліпеня 1461 смерць мужа	1463	Карл VII
	Шарлота Савойская	Савойскі дом	паміж 1440 and 1445	14 лютага? лістапада? 1451	22 ліпеня 1461	?	30 жніўня 1483 смерць мужа	1 снежня 1483	Людовік XI
	Ганна Брэтонская	Дом Дро	25 студзеня 1477	6 снежня 1491		8 лютага 1492	7 красавіка 1498 смерць мужа	9 студзеня 1514	Карл VIII
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дом Валуа (Арлеанская галіна) з дынастыі Капетынгаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Жанна Французская, герцагіня Берыйская	Валуа	23 красавіка 1464	8 верасня 1476	7 красавіка 1498 узыходжанне мужа	Не каранавана	снежань 1498 ануляванне	4 лютага 1505	Людовік XII
	Ганна Брэтонская	Дом Дро	25 студзеня 1477	8 студзеня 1499		18 лістапада 1502	9 студзеня 1514
	Марыя Цюдар	Цюдары	18 сакавіка 1496	9 кастрычніка 1514		5 лістапада 1514	1 студзеня 1515 смерць мужа	25 чэрвеня 1533
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дом Валуа (Ангулемская галіна) з дынастыі Капетынгаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Клод Французская	Валуа-Арлеан	14 кастрычніка 1499	18 мая 1514	1 студзеня 1515 узыходжанне мужа	10 мая 1517	20 ліпеня 1524		Францыск I
	Элеанора Аўстрыйская	Габсбургі (Іспанская галіна)	15 лістапада 1498	4 ліпеня 1530		5 сакавіка 1532	31 сакавіка 1547 смерць мужа	25 лютага 1558	Францыск I
	Кацярына Медычы	Медычы	13 красавіка 1519	28 кастрычніка 1533	31 сакавіка 1547 узыходжанне мужа	10 чэрвеня 1549	10 ліпеня 1559 смерць мужа	5 студзеня 1589	Генрых II
	Марыя Сцюарт	Сцюарты	8 снежня 1542	24 красавіка 1558	10 ліпеня 1559 узыходжанне мужа	Не каранавана як ужо каранаваная каралева Шатландыі	5 снежня 1560 смерць мужа	8 лютага 1587	Францыск II
	Елізавета Аўстрыйская	Габсбургі (Аўстрыйская галіна)	5 June 1554	26 лістапада 1570		25 сакавіка 1571	30 мая 1574 смерць мужа	22 студзеня 1592	Карл IX
	Луіза дэ Вадэмон	Латарынгія	30 красавіка 1553	13 лютага 1575		Не каранавана	2 жніўня 1589 смерць мужа	29 студзеня 1601	Генрых III
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дом Бурбонаў (Вандомская галіна) з дынастыі Капетынгаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Маргарыта дэ Валуа	Валуа-Ангулемы	14 мая 1553	18 жніўня 1572	2 жніўня 1589	не каранавана	1599 развод	27 мая 1615	Генрых IV Вялікі
	Марыя Медычы	Медычы	26 красавіка 1573	5 кастрычніка 1600		13 мая 1610	14 мая 1610 смерць мужа	3 ліпеня 1642	Генрых IV Вялікі
	Ганна Аўстрыйская	Габсбургі (Іспанская галіна)	22 верасня 1601	24 лістапада 1615		не каранавана	14 мая 1643 смерць мужа	20 студзеня 1666	Людовік XIII
	Марыя Тэрэза Аўстрыйская	Габсбургі (Іспанская галіна)	10 верасня 1638	9 чэрвеня 1660		не каранавана	30 ліпеня 1683		Людовік XIV
	Марыя Ляшчынская	Ляшчынскія	23 чэрвеня 1703	4 верасня 1725		не каранавана	24 чэрвеня 1768		Людовік XV
	Марыя-Антуанэта Аўстрыйская	Габсбург-Латарынгскія	2 лістапада 1755	19 красавіка 1770 (па даверанасці) 16 мая 1770	10 мая 1774	не каранавана	21 верасня 1792 звяржэнне мужа	16 кастрычніка 1793 пакарана смерцю	Людовік XVI
	Марыя-Жазэфіна-Луіза Савойская (дэ юрэ)	Савойскі дом	2 верасня 1753	16 красавіка 1771	16 чэрвеня 1795 абвяшчэнне мужа	не каранавана	13 лістапада 1810		Людовік XVIII
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дынастыя Банапартаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Мары Руж Жазефа Ташэ дэ ла Пажэры, названая імператрыца Жазэфіна	дэ ла Пажэры	23 чэрвеня 1763	9 сакавіка 1796	18 мая 1804 узыходжанне мужа	2 снежня 1804	10 студзеня 1810 развод	29 мая 1814	Напалеон I
	Марыя-Луіза Аўстрыйская, герцагіня Пармская, імператрыца	Габсбургі-Латарынгія	12 снежня 1791	11 сакавіка 1810 (па даверанасці) 1 красавіка 1810		Не каранавана?	6 красавіка 1814 адрачэнне мужа	17 снежня 1847	Напалеон I
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дом Бурбонаў (Вандомская галіна) з дынастыі Капетынгаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Марыя Тэрэза Французская	Бурбоны	19 снежня 1778	чэрвень 1799	2 жніўня 1830 на працягу 20 хвілін	не каранавана	2 жніўня 1830 адрачэнне мужа	19 кастрычніка 1851	«Людовік XIX»
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дом Бурбонаў (Арлеанская галіна) з дынастыі Капетынгаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Марыя Амалія Неапалітанская	Бурбоны Сіцылійскія	26 красавіка 1782	25 лістапада 1809	9 жніўня 1830 узыходжанне мужа	Не каранавана	24 лютага 1848 адрачэнне мужа	24 сакавіка 1866	Луі-Філіп I
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Дынастыя Банапартаў

Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж
	Яўгенія дэ Манціхо, імператрыца	Манціхо	5 мая 1826	30 студзеня 1853		не каранавана	4 верасня 1870 звяржэнне з прастола мужа	11 ліпеня 1920	Напалеон III Банапарт
Выява	Імя	Дом	Нараджэнне	Шлюб	Каралева з	Каранацыя	Каралева да	Смерць	Муж

Рэгенткі Францыі

Шэраг французскіх каралеў былі рэгенткамі на час адсутнасці сваіх мужоў ці ў маленства сваіх сыноў:

Ганна Кіеўская, 1060-66, на працягу маленства свайго сына, Філіпа I.
Адэль Шампанская, 1190-92, пакуль яе сын удзельнічаў у 3-м крыжовым паходзе.
Бланка Кастыльская:
- 1226—1234: на працягу маленства свайго сына, Людовіка IX
- 1248—1252: пакуль яе сын удзельнічаў у крыжовым паходзе.
Жанна Крываножка неаднаразова кіравала дзяржавай пакуль яе муж (Філіп VI) удзельнічаў у ваенных дзеяннях.
Ізабела Баварская (у перыяд 1393—1420) падчас вар'яцтва свайго мужа Карла VI.
Кацярына Медычы:
- 1552: Падчас удзелу мужа, Генрыха II, у ваеннай кампаніі супраць Меца.
- 1560—1563: На працягу маленства 2-га сына, Карла IX.
- 1574: Падчас адсутнасці 3-га сына, Генрыха III, у Польшчы.
Марыя Медычы, 1610—1614, падчас маленства свайго сына, Людовіка XIII
Ганна Аўстрыйская, 1643—1651, падчас маленства свайго сына, Людовіка XIV
Яўгенія дэ Манціхо, тры разы падчас адсутнасці свайго мужа, Напалеона III.

Мадам дэ Ментэнон

Мадам дэ Ментэнон была фаварыткай караля Людовіка XIV, які тайна ажаніўся з ёй узімку 1683—1684 гадоў. Шлюб быў спраўлены архібіскупам Парыжскім у прысутнасці Пер ла Шэза (спавядальніка караля), маркіза дэ Маншэўрой, шэвалье дэ Фарбена і Бантэмпа. З прычыны няроўнароднасці мужа і жонкі шлюб быў марганатычным і не быў ніколі афіцыйна абвешчаны. Таму Мадам дэ Ментэнон была толькі жонкай караля і ніколі не была каралевай Францыі.

Літаратура

Joy Law, Fleur de lys: The kings and queens of France. — ISBN 0-07-036695-0
Rene de La Croix, duc de Castries, The Lives of the Kings & Queens of France. — ISBN 0-394-50734-7
Elsie Thornton-Cook, Royal Line of France: The Story of the Kings and Queens of France. — ISBN 0-8369-0939-9