Панцеляймон Кандратавіч Панамарэнка

Панцеляймо́н Кандра́тавіч Панамарэ́нка (9 жніўня 1902(1902-08-09), Майкопскі аддзел^[d], Кубанская вобласць^[d] — 18 студзеня 1984(1984-01-18), Масква) — беларускі і савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч, генерал-лейтэнант (1943). Старшыня Савету Народных Камісараў (Савету Міністраў) БССР (1944—1948), Першы сакратар ЦК КП Беларусі (1938—1947), начальнік Цэнтральнага штаба партызанскага руху (1942—1944).

Панцеляймон Кандратавіч Панамарэнка
Кандыдат у члены Прэзідыума ЦК КПСС 5 сакавіка 1953 — 14 лютага 1956
5-ы Першы сакратар ЦК КП Казахстана 6 лютага 1954 — 7 мая 1955
Папярэднік	Жумабай Шаяхметаў
Пераемнік	Леанід Ільіч Брэжнеў
1-ы Міністр культуры СССР 15 сакавіка 1953 — 9 сакавіка 1954
Кіраўнік урада	Георгій Максімілянавіч Малянкоў
Папярэднік	Мікалай Мікалаевіч Бяспалаў як старшыня Камітэта па справах мастацтваў пры Савеце Міністраў СССР
Пераемнік	Георгій Фёдаравіч Аляксандраў
Член Прэзідыума ЦК КПСС 16 кастрычніка 1952 — 5 сакавіка 1953
Сакратар ЦК КПСС 1 ліпеня 1948 — 5 сакавіка 1953
6-ы Старшыня Савета Народных Камісараў (Савета Міністраў) Беларускай ССР 7 лютага 1944 — 17 сакавіка 1948
Папярэднік	Іван Сямёнавіч Былінскі
Пераемнік	Аляксей Яўхімавіч Кляшчоў
10-ы Першы сакратар ЦК КП Беларусі 18 чэрвеня 1938 — 7 сакавіка 1947
Папярэднік	Аляксей Аляксеевіч Волкаў
Пераемнік	Мікалай Іванавіч Гусараў
1-ы Начальнік Цэнтральнага штаба партызанскага руху 30 мая 1942 — 13 студзеня 1944
Нараджэнне	9 жніўня 1902(1902-08-09) Майкопскі аддзел[d], Кубанская вобласць[d], Расійская імперыя
Смерць	18 студзеня 1984(1984-01-18) (81 год) Масква, РСФСР, СССР
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Дзеці	Valery Ponomarenko[d] і Svetlana Ponomarenko[d]
Партыя	КПСС (з 1925 года)
Член у	ЦК КПСС Палітбюро ЦК КПСС
Адукацыя	1).Краснадарскі рабочы факультэт 2). Маскоўскі інстытут інжынераў транспарту
Аўтограф
Ваенная служба
Гады службы	1939—1944
Прыналежнасць	СССР
Род войскаў	Партызанскі рух
Званне	Генерал-лейтэнант
Камандаваў	ЦШПР
Бітвы	Грамадзянская вайна ў Расіі Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 9 жніўня 1902 года на хутары Шолкаўскі Беларэчанскай воласці Майкопскага аддзела Кубанскай вобласці Расійскай імперыі (цяпер — Беларэчанскі раён Краснадарскага краю Расіі) ў сялянскай сям’і.

У 1918 годзе быў прызваны ў Чырвоную Армію. Удзельнік Грамадзянскай вайны 1917—1922. З 1919 працаваў на нафтапромыслах, пасля на чыгуначным транспарце. З 1922 на камсамольскай працы. Скончыў Маскоўскі інстытут інжынераў транспарту (1932). У 1932—1936 служыў у Чырвонай Арміі. З 1936 года — інжынер Усесаюзнага электратэхнічнага інстытута. З 1937 года — у апараце ЦК УКП(б).

У 1938—1947 гадах — першы сакратар ЦК КП(б)Б. Даваў згоду на арышт і асуджэнне дзяржаўных і партыйных работнікаў БССР.

21 лістапада 1938 года падрыхтаваў справаздачу «О Белорусском языке, литературе и писателях». У ёй П. Панамарэнка дакладаў дзяржсакратару ЦК аб тым, што, азнаёміўшыся з беларускімі пісьменнікамі і іх настроямі, ён зрабіў шэраг высноў, па рэалізацыі якіх хацеў бы параіцца са Сталінам. Панамарэнка для перадачы беларускай мовы скарыстоўваў расійскую транскрыпцыю (накшталт «щирых белорусов»), абражаў культуру і мову, фактычна падпісваў смяротны прысуд літаратурным дзеячам, абвінаваціўшы іх у «контррэвалюцыйнай нацыяналістычнай працы, ідэйна кіруемых заўсёды дзясяткам прафашысцкіх пісьменнікаў (у тым ліку Янкам Купалай і Якубам Коласам)…» Панамарэнка ў сваёй справаздачы прапаноўваў:

«…Рашуча ачысціць літаратуру ад твораў з нацыянал-фашысцкай кантрабандай (сёе-тое мы ў гэтым напрамку ўжо зрабілі), падняць літаратурную, адданую моладзь, асвяжыць літаратуру, умацаваць кіраўніцтва Саюза пісьменнікаў».

Затым пісаў, якія крокі ўжо былі праведзены ў бок саюзу пісьменнікаў, і дадаваў:

«Па двух пытаннях:

• а) пра прапанаваныя мерапрыемствы ў дачыненні да беларускай мовы — граматыкі і літаратуры;
• б) пра стаўленне да пісьменнікаў Янкі Купалы і Якуба Коласа, — я прашу Вас даць мне параду».

Але ўжо літаральна праз месяц Панамарэнка папрасіў узнагародзіць разам з іншымі пісьменнікамі Якуба Коласа: «…У яскравых мастацкіх вобразах паказаў барацьбу беларускага народа супраць белапольскіх акупантаў…»

З пачатку 1939 года ўдзельнічаў у выкрыцці кіраўнікоў НКУС БССР, абвінавачаных у грубых парушэннях рэвалюцыйнай законнасці і злоўжываннях уладай. З 1939 года таксама член Ваеннага савета Беларускай ваеннай акругі, прымаў удзел у кіраўніцтве войскамі, што ўвайшлі на тэрыторыю Заходняй Беларусі. Менавіта Панамарэнка пераканаў Іосіфа Сталіна ў тым, што Палессе з Брэстам i Пінскам мусяць быць менавіта ў складзе БССР.

У гады Вялікай Айчыннай вайны быў членам ваенных саветаў 3-й ударнай арміі, Заходняга, Цэнтральнага і Бранскага франтоў. У 1942—1944 гг. — начальнік Цэнтральнага штаба партызанскага руху пры Стаўцы Вярхоўнага Галоўнакамандавання. Непасрэдна пасля вызвалення БССР Сталін прад’явіў прапанову змяніць межы рэспублікі з РСФСР. У жніўні гатовы быў праект перадачы Расійскай Федэратыўнай Рэспубліцы Полацкай вобласці. Дзякуючы настойлівым старанням I сакратара ЦК КП(б)Б Панцеляймона Панамарэнкі, падмацаваным аргументамі аб ахвярнасці насельніцтва Беларусі ў барацьбе з нямецкім акупантам, беларускім камуністам удалося абараніць усходнія межы рэспублікі.

У 1944—1948 гг. — Старшыня СНК (з 1946 Савет Міністраў) БССР. У 1948—1953 гг. — сакратар ЦК УКП(б), адначасова ў 1950—1953 гг. — Міністр нарыхтовак СССР. З 16 кастрычніка 1952 па 6 сакавіка 1953 — член Палітбюро ЦК КПСС. У 1953—1954 гг. — Міністр культуры СССР. У 1954—1955 гг. — першы сакратар ЦК Кампартыі Казахстана.

З 1955 года — пасол СССР у Польшчы. З 1957 года — пасол СССР у Індыі і Непале, з 1959 года — у Нідэрландах.

Памёр 18 студзеня 1984 года ў Маскве. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках.

Узнагароды

Мемарыяльныя дошкі Панцеляймону Панамарэнку (злева ўверсе), Змітру Жылуновічу і Кірылу Мазураву на доме па вул. Карла Маркса, 30 у Мінску

Узнагароджаны чатырма ордэнамі Леніна, ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі, ордэнам Суворава I ступені, ордэнам Айчыннай вайны I ступені, ордэнам «Знак Пашаны».

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — С. 42. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
• Расціслаў Платонаў. Панамарэнка Панцеляймон Кандратавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 592 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9. — С. 398.

Спасылкі

• Пономаренко Пантелеймон Кондратьевич (1902—1984). Архивные документы и материалы
• Ціхан Чарнякевіч. Шэры кардынал літаратуры // Звязда. — 18 ліпеня 2013. — С. 4.