Крыштаф Радзівіл Пярун

Крыштаф Мікалай Радзівіл
Крыштаф Мікалай Радзівіл
	; Крыштаф Радзівіл. М. Бачыявелі, XVIII ст.
	; Герб «Трубы»
10-ы гетман вялікі літоўскі
	18 красавіка 1589 — 20 лістапада 1603
Папярэднік	Мікалай Радзівіл Руды
Пераемнік	Ян Караль Хадкевіч
кашталян троцкі
	16 кастрычніка 1579 — 15 лістапада 1584
Папярэднік	Астафій Багданавіч Валовіч
Пераемнік	Ян Янавіч Глябовіч
14-ы ваявода віленскі
	15 лістапада 1584 — 20 лістапада 1603
Папярэднік	Мікалай Радзівіл Руды
Пераемнік	Мікалай Крыштаф Радзівіл Сіротка
5-ы гетман польны літоўскі
	1572 — 18 красавіка 1589
Папярэднік	Раман Сангушка
Пераемнік	Ян Караль Хадкевіч
2-і падканцлер літоўскі
	кастрычнік 1579 — 15 лістапада 1584
Папярэднік	Астафій Багданавіч Валовіч
Пераемнік	Леў Сапега
крайчы вялікі літоўскі
	1566 — 1569
Папярэднік	Юрый Аляксандравіч Хадкевіч
Пераемнік	Ян Кішка
падчашы вялікі літоўскі
	1569 — 16 кастрычніка 1579
Папярэднік	Мікалай Пятровіч Кішка
Пераемнік	Ян Кішка
Нараджэнне	9 лютага 1547; Вільня, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае;
Смерць	20 лістапада 1603[…] (56 гадоў); Горадня, Гарадзенскі павет, Троцкае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Месца пахавання	Кейданскі кальвінскі збор;
Род	Радзівілы
Бацька	Мікалай Радзівіл Руды
Маці	Катажына з Таміцкіх
Жонка	Ганна Собкаўна[d], Кацярына з Астрожскіх, Кацярына з Тэнчынскіх і Альжбета з Астрожскіх
Дзеці	Януш Радзівіл, Крыштаф Радзівіл, Альжбета з Радзівілаў, Барбара з Радзівілаў[d] і Мікалай Радзівіл[d]
Веравызнанне	кальвінізм
Дзейнасць	дыпламат
Аўтограф
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Крыштаф Радзівіл «Пярун» (9 лютага 1547, Вільня — 20 лістапада 1603) — сын Мікалая Радзівіла Рудога, вялікі гетман літоўскі, ваявода віленскі, кашталян троцкі, гетман польны літоўскі, вялікі падчашы літоўскі, староста кокенгаўзенскі, салецкі, жыжморскі, барысаўскі.

Жыццяпіс правіць

Атрымаў дамашнюю адукацыю. Удзельнік Інфлянцкай вайны 1558—1582, пачынаючы з бітвы на Уле (1564). З 1567 ротмістр коннай роты, крайчы ВКЛ у 1567—1569, падчашы ВКЛ у 1569—1579, гетман польны літоўскі ў 1572—1589, ахоўваў поўночна-ўсходнюю мяжу дзяржавы. У кампаніі 1580 узяў замак Усвяты i нанёс паражэнне расійскаму войску каля Вялікіх Лук. У жніўні-кастрычніку 1581 атрад Радзівіла (4 тыс. чалавек) разам з атрадам Ф. Кміты-Чарнабыльскага (2 тыс. чалавек) зрабілі рэйд да вярхоўяў Волгі занялі Старыцу і Ржэў. Гэты рэйд і аблога Пскова прымусілі Івана Грознага падпісаць перамір'е.

У 1579—1584 Крыштоф займаў пасаду кашталяна троцкага, адначасова ў 1579—1585 падканцлер ВКЛ. Пасля смерці бацькі з 1584 ваявода віленскі.

Быў прыхільнікам самастойнасці ВКЛ. Пасля смерці Стафана Баторыя падтрымліваў план часткі магнатаў і шляхты ВКЛ стварыць дзяржаўную унію ВКЛ, Польшчы і Расіі на чале з вялікім князем. У 1589 атрымаў пасаду вялікага гетмана літоўскага. На чале атрадаў войска ВКЛ змагаўся з паўстаннем Налівайкі 1594—1596. Дамогся шлюбу ў 1600 Соф'і Алелькаўны са сваім сынам Янушам. Пасля смерці Соф'і 1612 Слуцкае княства і інш. ўладанні Алелькавічаў перайшлі да роду Радзівілаў. У час вайны Рэчы Паспалітай са Швецыяй 1600—1629 з 1600 Крыштоф камандаваў войскамі ў Інфлянтах. 23 чэрвеня 1601 нанёс паражэнне шведскаму войску ў бітве пад Кокенгаўзэнам, у ліпені 1601 года ўзяў Вендэн.

Замак у Біржах

Як і бацька Крыштоф вызнаваў кальвінізм, будаваў кальвінісцкія саборы. Пры яго двары было шмат вучоных, з ім былі звязаны дзеячы беларускай культуры: Андрэй Рымша, Гальяш Пельгрымоўскі, Саламон Рысінскі, Андрэй Волан. Меў адну з найбольшых латыфундый у ВКЛ. Асноўныя маёнткі — Валожын, Койданава, Смалявічы, Станькава, Уселюб і інш. (сучасная Беларусь); Біржы, Віжуны (сучасная Літва). Трымаў Барысаўскае, Кокенгаўзенскае і інш. староствы.

Сям'я правіць

Быў у шлюбах з Ганнай Собек, Кацярынай Астрожскай, Кацярынай Тэнчынскай, Альжбетай Астрожскай. У шлюбе з Ганнай Собек меў дачку і сына Мікалая, у шлюбе з Кацярынай Астрожскай — сына Януша, у шлюбе з Кацярынай Тэнчынскай — дачку Альжбету і сына Крыштафа.

У літаратуры правіць

Паход Крыштафа Радзівіла ў тылы маскоўскіх войскаў увосень 1581 паслужыў нагодай для стварэння шэрагу паэтычных твораў: лацінамоўныя паэмы «Апісанне маскоўскага паходу князя Крыштафа Радзівіла» Ф. Градоўскага (Кракаў, 1582), «Панегірык… у гонар князя Крыштафа Радзівіла» Г. Пельгрымоўскага (Кракаў, 1583) і польскамоўная «Паход на Маскву» Я. Каханоўскага (Кракаў, 1583). Найбольш падрабязнае паэтычнае апісанне паходу К. Радзівіла стварыў А. Рымша ў паэме «Дзесяцігадовая аповесць ваенных спраў князя Крыштафа Радзівіла»^[4].