Вікіпедыя:Абмеркаванне правіл/Найменне артыкулаў з імем па бацьку

Па выніках абмеркавання вырашана, што супольнасць падтрымлівае найменне артыкулаў пра асоб без імя па бацьку. Прапануецца дапоўніць рэкамендацыю Вікіпедыя:Найменне артыкулаў, каб удакладніць парадак ужывання і прадухіліць магчымыя канфлікты на гэтай глебе.


Гісторыя пытання

правіць

У беларускай вікіпедыі неаднаразова ўздымалася пытанне змянення правілаў наймення артыкулаў пра асоб (амаль ад пачатку існавання быў прыняты варыянт Імя ІмяПаБацьку Прозвішча), напрыклад у 2013 годзе было праведзена галасаванне Вікіпедыя:Найменне артыкулаў/Прапановы/Спроба № 3, дзе разглядаўся варыянт Прозвішча, Імя ІмяПаБацьку, прыняты ў рускай вікіпедыі. Пасля праводзіўся аналіз вынікаў пошукаў Google, дзе высветлілася, што артыкулы беларускай вікіпедыі, напрыклад Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч, пры пошуку «Уладзімір Караткевіч» апынаюцца каля 10-га варыянту, што ніжэй за спасылкі на артыкулы вікіпедыі тарашкевіцай. Падчас апошняга такога абмеркавання (Вікіпедыя:Форум/2019#Звярніце ўвагу, калі цікава. Рэйтынг удзельнікаў) некалькі артыкулаў (Аркадзь Куляшоў, Максім Гарэцкі і іншыя) былі перанесены пад варыянт без імя па бацьку, што падвысіла іх месца ў пошуку Google і не сустрэла нязгоды супольнасці. Пазней вялося абмеркаванне Вікіпедыя:Абмеркаванне правіл/Імя па бацьку ў назвах артыкулаў, якое доўжылася больш за год, дзе некаторыя ўдзельнікі выказаліся за адмову ўжывання імён па бацьку для асоб, якія шырока вядомы без яго. За гэты час быў перанесены яшчэ шэраг артыкулаў, што таксама не сустрэла нязгоду супольнасці (Андрэй Макаёнак, Антон Луцкевіч, Уладзімір Караткевіч). Аднак, паўстала пытанне фармалізацыі ўжывання, бо крытэрыі вядомасці, пазнавальнасці і ўжывання размытыя, суб’ектыўныя і адрозніваюцца для розных асоб, залежыць ад прафесій. Вікіпедыя:Абмеркаванне правіл/Імя па бацьку ў назвах артыкулаў#Вынік быў падведзены з дазваленнем ужываць назвы артыкулаў без імён па бацьку, але без вырашэння гэтага пытання (што амаль адразу парадзіла праблемы: Вікіпедыя:Да перайменавання#Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка → Аляксандр Лукашэнка), пазней вынік быў аспрэчаны. Для вырашэння гэтага пытання і арганзавана гэтае галасаванне.

Варыянты і іх станоўчыя бокі

правіць

Разглядаюцца тры асноўныя варыянты: 1) імёны па бацьку не ўжываюцца ўвогуле, 2) імёны па бацьку ўжываюцца для ўдакладненняў, 3) імёны па бацьку ўжываюцца для ўсіх.

Перавагі ўжывання назваў артыкулаў без імён па бацьку

  • Больш хуткі пошук артыкулаў у Google і ў Вікіпедыі пры ўводзе «Імя Прозвішча».
  • Такі варыянт ужываецца ў абсалютнай большасці вікіпедый (гл. [2]).
  • Для многіх асоб назвы з імем па бацьку з’яўляюцца непазнавальнымі, яны шырока вядомыя як «Імя Прозвішча», менавіта так часцей сустракаецца запыт у пошуку.
  • Спрашчае вікіфікацыю, асабліва ў навігацыйных шаблонах: замест [[Іван Іванавіч Іваноў|Іван Іваноў]] дастаткова напісаць [[Іван Іваноў]].
  • Вырашае пытанне ўжывання імён па бацьку для прыбалтаў, малдаван, армян, казахаў і іншых народаў былога СССР, дзе імя па бацьку ўжывалася ў савецкі час, а зараз або зусім не ўжывацца, або выцясняецца з ужывання.
  • Вырашае пытанне ўжывання імён па бацьку для асоб каталіцкага веравызнання (якія традыцыйна не маюць імя па бацьку), але расійскага/савецкага падданства (дзе імя па бацьку пісалася ў дакументах). У прыватнасці, гэта тычыцца многіх дваран Расійскай імперыі з сучаснай тэрыторыі Беларусі ў XIX стагоддзі, якія былі апалячанымі літвінамі.
  • Пазбаўляе праблем з варыянтамі імён па бацьку і адпаведна неаднароднымі назвамі артыкулаў, як Васілевіч/Васільевіч, Анатолевіч/Анатольевіч, Віталевіч/Вітальевіч, Яўгенавіч/Яўгеньевіч (зараз яны ўжываюцца і тыя і тыя прыкладна ў аднолькавай колькасці без якой-небудзь агульнай логікі з боку розных удзельнікаў).
  • Удакладненні ў дужках прынятыя для іншых артыкулаў у вікіпедыі, з’яўляюцца зразумелымі.
  • Вырашэнне неадназначнасцей праз імя па бацьку звычайна не дазваляе чытачу разумець, на які менавіта артыкул пераходзіць. Напрыклад для пошуку артыкула пра футбаліста Аляксея Іванова, калі зараз набраць у пошуку «Аляксей Іваноў», то прыйдзецца ісці на старонку неадназначнасцей (бо іншых звычайна не будзе прапаноўвацца) і выбіраць адтуль. Пры ўдакладненні ў дужках адразу з’явяцца магчымыя варыянты, з якіх інфарматыўныя ўдаклакладненні дазволяць адразу выбраць патрэбны артыкул.

Перавагі ўжывання назваў артыкулаў з імем па бацьку для ўдакладнення (значная колькасць пераваг ідзе з першага варыянту)

  • Дазваляе вырашаць неадназначнасці без удакладненняў у дужках, калі імя і прозвішча супадаюць.

Перавагі ўжывання назваў імя па бацьку заўсёды

  • Імя па бацьку з’яўляецца важнай інфармацыяй, яго адразу бачна ў назве артыкула.
  • Для ўсходніх славян імя па бацьку з’яўляецца неад’емнай часткай поўнага імя. Яно ўжываецца ў афіцыйных дакументах, энцыклапедычных артыкулах і даведніках.
  • Імя па бацьку ўжываецца ў рускай, украінскай, казахскай і іншых вікіпедыях былога СССР.
  • Не замінае і не ўскладняе рэдагаванне, бо існуюць перасылкі.
  • Вырашаецца вялікая колькасць неадназначнасцей.
  • Аднастайнасць наймення артыкулаў пра ўсходніх славян.
  • Такі варыянт ўжо ўжываецца, таму не патрабуецца сіл для пераходу на новыя правілы.

Парадак пераходу на новыя правілы

правіць

У выпадку прыняцця новага варыянта рэкамендацыі (незалежна ад таго, у якой менавіта рэдакцыі) для пераходу на новыя правілы будзе зроблена наступнае:

  • новыя артыкулы (да прыняцця змяненняў згодна з Вікіпедыя:Абмеркаванне правіл/Імя па бацьку ў назвах артыкулаў і пасля) могуць стварацца ўдзельнікамі пад любым дапушчальным варыянтам назвы, таксама існуючыя артыкулы могуць пераносіцца пад іншыя дапушчальныя варыянты, калі гэта не выклікае канфліктаў.
  • будзе запушчаны бот  Artsiom91Bot, які складзе спіс усіх назваў артыкулаў пра асоб з імём па бацьку. Гэты спіс будзе перагледжаны з дапамогай аўтаматыкі і па кожным выпадку націсканнем клавіятуры перанесены артыкул. У першую чаргу будуць перанесены артыкулы, дзе ўжо існуе перасылка з варыянта «Імя Прозвішча», для астатніх будзе трэба спачатку вызначыць слушнасць такой назвы (чаму перасылка дагэтуль не была створана). Неперанесеныя артыкулы (прычыны могуць быць розныя — патрэба ў сціранні існай старонкі, канфлікт з іншымі падобнымі назвамі, адмысловае меркаванне супольнасці пра гэты выпадак па выніках абмеркавання) будуць сабраныя ў адзін спіс, які будзе апрацаваны ўручную.
  • ботам  Artsiom91Bot будуць выпраўлены спасылкі ў навігацыйных шаблонах, каб не было «зялёных».
  • пасля зканчэння асноўных пераносаў новыя артыкулы мусяць называцца ў адпаведнасці з актуальнымі правіламі, пры надпаведнасці іх трэба пераносіць адразу пасля стварэння ўручную.

--Artsiom91 (размовы) 15:28, 22 лютага 2021 (+03)[адказаць]

Праекты пункта пра найменне асоб

правіць

Прапануецца прыняць новы тэкст пункта Вікіпедыя:Найменне артыкулаў#Імёны людзей. Ёсць два прынцыпова адрозныя варыянты: 1) імёны па бацьку не ўжываюцца ўвогуле, 2) імёны па бацьку ўжываюцца для ўдакладненняў.

Варыянт 1

правіць

Артыкулы пра ўсіх людзей называюцца па схеме Імя Прозвішча.

Імя па бацьку, сярэдняе імя

правіць

Усходнеславянскае імя па бацьку ў агульным выпадку не ўжываецца ў артыкулах, аднак маюцца адмысловыя выпадкі, дзе ўжыванне мае месца:

У выпадку, калі асоба мае некалькі імён і прозвішчаў, якія складаюць поўнае імя, то ў назве артыкула яны ўжываюцца толькі калі яны шырока распаўсюджаны ў аўтарытэтных крыніцах і з’яўляюцца больш пазнавальнымі. Прыклад: Франклін Рузвельт (а не Франклін Дэлана Рузвельт), Марцін Лютэр Кінг.

Мянушкі і псеўданімы

правіць

Калі асоба шырока вядома пад псеўнанімам або мянушкай, то менавіта яна бярэцца ў якасці назвы артыкула. Гэта працуе, нават калі такімі псеўданімамі і мянушкамі карыстаюцца іншыя асобы (у такім разе ўжываюцца ўдакладненні ў адпаведнасці з агульнымі прынцыпамі). Напрыклад, Якуб Колас, Халк (футбаліст).

Калі асобы вядома пад памяншальнай або іншай адмысловай формай імя, якая сустракаецца ў аўтарытэтных крыніцах, то назва артыкула таксама мусіць ужываць менавіта такі варыянт. Напрыклад, Кастусь Каліноўскі, Міхась Лынькоў, Зміцер Жылуновіч, Юры Туронак.

Удакладненні

правіць

Калі маецца некалькі чалавек з аднолькавымі імем і прозвішчам, то ўжываюцца ўдакладненні, у наступным парадку (ужываюцца па магчымасці першыя па спісе варыянты ўдакладненняў, калі яны немагчымыя або недастатковыя — наступныя па спісе і г.д.):

У выпадку, калі адна асоба з пэўным імем мае значна большую вядомасць за астатніх і імя ў першую чаргу асацыюецца менавіта з ёй, то назва даецца без удакладнення, а старонка неадназначнасцей ствараецца з удакладненнем «значэнні» (напрыклад Міхаіл Гарбачоў і Міхаіл Гарбачоў (значэнні)).

Пры вызначэнні, ці варта дадаваць удакладненне ў назву артыкула, трэба ўлічваць не толькі наяўныя артыкулы, але і яшчэ не створаныя артыкулы пра вядомых асоб.

Перасылкі

правіць

На артыкул ствараюцца перасылкі з варыянтаў Імя Імя па бацьку (Сярэдняе імя) Прозвішча, І. Прозвішча, І. Іпб. Прозвішча, а таксама з вядомых мянушак і псеўданімаў. З варыянта Прозвішча перасылка не ствараецца.

Варыянт 2

правіць

Артыкулы пра людзей называюцца па схеме Імя Прозвішча, аднак для развязвання неадназначнасцей можа ўжывацца варыянт Імя ІмяПаБацьку Прозвішча.

Імя па бацьку, сярэдняе імя

правіць

Усходнеславянскае імя па бацьку ў агульным выпадку не ўжываецца ў артыкулах, аднак маюцца адмысловыя выпадкі, дзе ўжыванне мае месца:

У выпадку, калі асоба мае некалькі імён і прозвішчаў, якія складаюць поўнае імя, то ў назве артыкула яны ўжываюцца толькі калі яны шырока распаўсюджаны ў аўтарытэтных крыніцах і з’яўляюцца больш пазнавальнымі. Прыклад: Франклін Рузвельт (а не Франклін Дэлана Рузвельт), Марцін Лютэр Кінг. Таксама дадатковыя імёны і прозвішчы могуць ужывацца для вырашэння неадназначнасцей: Хаўер Эрнандэс Балькасар.

Мянушкі і псеўданімы

правіць

Калі асоба шырока вядома пад псеўнанімам або мянушкай, то менавіта яна бярэцца ў якасці назвы артыкула. Гэта працуе, нават калі такімі псеўданімамі і мянушкамі карыстаюцца іншыя асобы (у такім разе ўжываюцца ўдакладненні ў адпаведнасці з агульнымі прынцыпамі). Напрыклад, Якуб Колас, Халк (футбаліст).

Калі асобы вядома пад памяншальнай або іншай адмысловай формай імя, якая сустракаецца ў аўтарытэтных крыніцах, то назва артыкула таксама мусіць ужываць менавіта такі варыянт. Напрыклад, Кастусь Каліноўскі, Міхась Лынькоў, Зміцер Жылуновіч, Юры Туронак.

У выпадку наяўнасці мянушкі, псеўданіма або адмысловай формы імя ўжыванне імені па бацьку недапушчальнае.

Удакладненні

правіць

Калі маецца некалькі чалавек з аднолькавымі імем і прозвішчам, то ўжываюцца ўдакладненні, у наступным парадку (ужываюцца па магчымасці першыя па спісу варыянту ўдакладненняў, калі яны немагчымыя або недастатковыя — наступныя па спісе і г.д.):

У выпадку, калі адна асоба з пэўным імем мае значна большую вядомасць за астатніх і імя ў першую чаргу асацыюецца менавіта з ёй, то назва даецца без удакладнення, а старонка неадназначнасцей ствараецца з удакладненнем «значэнні».

Перасылкі

правіць

На артыкул ствараюцца перасылкі з варыянтаў Імя Імя па бацьку (Сярэдняе імя) Прозвішча, І. Прозвішча, І. Іпб. Прозвішча, а таксама з вядомых мянушак і псеўданімаў. З варыянта Прозвішча перасылка не ствараецца.

Пры вызначэнні, ці варта дадаваць удакладненне ў назву артыкула, трэба ўлічваць не толькі наяўныя артыкулы, але і яшчэ не створаныя артыкулы пра вядомых асоб.

Галасаванне

правіць

Агулам было пададзена 23 галасы за варыянт 1, 1 голас за варыянт 2, 12 галасоў за варыянт 3. Пры гэтым былі выказаны абгрунтаваныя заўвагі, пазначаны магчымыя праблемы пры прыбіранні імён па бацьку, якія зараз пакуль не вырашаны. У той жа час, прыбіранне імён па бацьку з канкрэтных артыкулаў (якое праводзіцца для пісьменнікаў) не выклікае нязгоды супольнасці; галасы за захаванне цяперашняй сітуацыі пададзены пераважна таму, што так больш звыкла, а пераход можа дадаць праблем — у выпадку калі б правіла прымалася "з нуля", многія аргументы не былі б актуальныя. Таксама варта адзначыць, што абмеркаванне для многіх удзельнікаў зводзілася да пытання аб традыцыйнасці ўжывання імя па бацьку ў беларускай мове, хоць пытанне наймення артыкулаў тэхнічнае і непасрэдна з традыцыйнасцю не звязана. Фактычна многія галасы звязаны з тым, з артыкуламі якой тэматыкі працуюць пэўныя ўдзельнікі.

У выніку вызначана:

  • Перанос артыкулаў пад новыя назвы не можа быць ужыты напесрэдна зараз з-за праблем, такіх як напаўненне тэхнічных катэгорый, развязвання неадназначнасцей у складаных выпадках;
  • Пытанні зручнасці пошуку, індэксацыі пошукавымі сайтамі, традыцыйнасці ўжывання не пакаваюць яўнай перавагі варыянта без імя па бацьку;

Такім чынам, прапановы пакуль не прымаюцца да вырашэння тэхнічных праблем. Пасля іх вырашэння пытанне аб змене правіл можа быць узнята ізноў, бо цяперашні варыянт 1 атрымаў падтрымку значнай большасці. Ужо зараз абмеркаванне высветліла агульны кансэнсус наконт магчымасці неўжывання сярэдняга імя (Біл Клінтан, а не Уільям Джэферсан Клінтан), наконт неўжывання імя па бацьку для неславян (малдаван, літоўцаў, армян), наконт неўжывання імя па бацьку для дзеячаў эміграцыі і іншых асоб, якія фактычна імі не карысталіся і для якіх ужыванне імя па бацьку не фіксуецца ў аўтарытэтных крыніцах.--Artsiom91 (размовы) 09:35, 29 жніўня 2021 (+03)[адказаць]

Зноскі

  1. Для адрознення ад іншага Дзмітрыя Клімовіча[ru]
  2. Назва Станіслаў Пятровіч Кішка недастатковая для вырашэння недназначнасці, бо ёсць Станіслаў Кішка (ваявода віцебскі), які таксама Пятровіч
  3. [1]
  4. Бiрыла М. В. Беларуская антрапанiмiя. Уласныя iмёны, iмёны-мянушкi, iмёны па бацьку, прозвiшчы
  5. то бок да пераносу