Вікіпедыя

Цяжарнасць у мастацтве

Тэма цяжарнасці ў мастацтве ахоплівае любы мастацкі твор, які адлюстроўвае цяжарнасць. У мастацтве, як і ў жыцці, часта незразумела, ці меркавалася паказваць фактычны стан цяжарнасці. Распаўсюджанай візуальнай прыкметай з’яўляецца жэст жанчыны, якая кладзе ахоўную адкрытую далонь на жывот. Гістарычна склалася так, што замужнія жанчыны знаходзіліся на пэўнай стадыі цяжарнасці большую частку свайго жыцця да наступу менапаўзы  (руск.) (бел., але выявы гэтага ў мастацтве адносна рэдкія[1] і, як правіла, абмежаваныя некаторымі канкрэтнымі кантэкстамі. Гэта, верагодна, захоўваецца нават у сучаснай культуры; нягледзячы на некалькі нядаўніх работ, якія паказваюць цяжарных жанчын, адзін пісьменнік быў «уражаны недахопам візуальных вобразаў… цяжарных жанчын у публічнай візуальнай культуры»[2] Даследаванне, праведзенае П’ерам Бурдзьё ў 1963 годзе, паказала, што пераважная большасць з 693 французскіх падыспытных лічылі, што фатаграфія цяжарнай жанчыны па вызначэнні не можа быць прыгожай[3].

Густаў Клімт, 1903, Hoffnung I (Надзея I  (руск.) (бел.)
Венера Вілендорфская, каля 25 000 да н.э., Аўстрыя

Ёсць два сюжэты, часта адлюстраваных у заходнім мастацтве або апавядальным гістарычным жывапісе, дзе цяжарнасць з’яўляецца важнай часткай гісторыі. Гэта нешчаслівая сцэна, звычайна званая «Дыяна і Каліста», якая паказвае момант выяўлення забароненай цяжарнасці Каліста  (руск.) (бел. і біблейская сцэна Наведвання[4]. Паступова пачалі з’яўляцца партрэты цяжарных жанчын, з асаблівай модай на «партрэты цяжарных» у элітным партрэтным жывапісу прыкладна каля 1600 года.

Акрамя таго, што цяжарныя жанчыны былі прадметам выяўлення ў мастацтве, яны таксама былі спажыўцамі мастацтва, і для іх былі распрацаваны некаторыя спецыяльныя віды работ, у тым ліку выявы Марыі Мадонна дэль Парта  (англ.) (бел..

Традыцыйныя культурыПравіць

Выявы цяжарных жанчын, асабліва маленькія статуэткі  (руск.) (бел., былі зробленыя ў традыцыйных культурах ў многіх месцах і ў розныя перыяды, хоць гэта рэдка адзін з найбольш распаўсюджаных тыпаў малюнкаў. Да іх адносяцца керамічныя фігуркі з некаторых дакалумбавых  (руск.) (бел. культур і па некалькі фігурак з большасці старажытных міжземнаморскіх культур. Многія з іх, верагодна, звязаныя з фертыльнасцю  (англ.) (бел.. Вызначэнне таго, ці сапраўды такія фігуркі прызначаныя для дэманстрацыі цяжарнасці, часта з’яўляецца праблемай, як і разуменне іх ролі ў адпаведнай культуры[5].

Аднымі з найстарэйшых захаваных прыкладаў выявы цяжарнасці з’яўляюцца дагістарычныя статуэткі  (руск.) (бел., знойдзеныя на большай частцы Еўразіі і вядомыя пад агульнай назвай палеалітычныя Венеры. Найбольш вядомай з’яўляецца Венера Вілендорфская, статуэтка жанчыны з аалітавага вапняку, чые грудзі і сцёгны гіпербалізаваны, каб падкрэсліць яе пладавітасць. Гэтыя фігуркі маюць вялікія жываты  (руск.) (бел., тазасцегнавыя вобласці  (англ.) (бел., грудзі, сцёгны або вульвы, але ступень, у якой фігуры здаюцца цяжарнымі, значна вар’іруецца, і большасць з іх наогул не прыкметна цяжарныя[6]. Непазбежна суб’ектыўны агляд корпуса прыкладна 140 фігурак прывёў да высновы, што толькі 17 % з іх паказваюць цяжарных жанчын, павялічыўшыся да 39 %, «якія маглі б прадстаўляць цяжарнасць»[7].

  • Кікладская фігура, ранні бронзавы век

  • Гала-рымская вотыўная фігура, I стагоддзе

  • Пашкоджаная рымская вотыўная фігурка, дата нявызначаная

  • Ганчарная фігура старажытнай Мексікі

Заходняе мастацтваПравіць

 
Карціна Тыцыяна «Дыяна і Каліста  (руск.) (бел.», 1559 год, паказвае момант, калі выяўляецца цяжарнасць Каліста  (руск.) (бел..

У Еўропе ў класічным мастацтве ў асноўным пазбягалі малюнкаў цяжарнасці (акрамя невялікіх вотыўных фігур), але пазнейшае заходняе мастацтва мела дзве тэмы, якія часта адлюстроўваліся, дзе цяжарнасць была неад’емнай часткай апавядання.

КалістаПравіць

У грэчаскай міфалогіі німфа Каліста  (руск.) (бел. зацяжарыла ад Зеўса (Юпітэра для рымлян) і хавала гэта. Яе цяжарнасць заўважылі, калі яна купалася, і раз’юшаная Артэміда (Дыяна) адаслала яе; Затым жонка Юпітэра Юнона ператварыла яе ў мядзведзя. Нешматлікія класічныя выявы мелі тэндэнцыю паказаць гэтую трансфармацыю, але ў пазнейшым мастацтве часцей за ўсё адлюстроўваўся траўматычны момант адкрыцця, асабліва гэта распаўсюдзілася з эпохі Рэнесансу з выкарыстаннем рымскага паэта Авідзія ў якасці крыніцы[8].

Тое, што стала тыповай кампазіцыяй, упершыню было заўважана ў карціне Тыцыяна «Дыяна і Каліста  (руск.) (бел.»(1559), дзе аголены жывот Каліста, калі Артэміда/Дыяна абвінавачвальна паказвае на яе, а іншыя яе паслядоўнікі дэманструюць розныя рэакцыі[8]. Хоць Авідзій змяшчае адкрыццё на дзявяты месяц цяжарнасці Каліста (Метамарфозы  (руск.) (бел. II, 441-465), на карцінах яна звычайна малюецца з даволі сціплай выпукласцю для позняй цяжарнасці. Але гэта дарэчы, паколькі сцэна паказвае момант, калі яе блізкія Спадарожнікі ўпершыню зразумелі, што яна цяжарная. Відавочна, што галоўнай прывабнасцю гэтай тэмы была магчымасць адлюстраваць групу аголеных жанчын[9], хоць можна было б сцвярджаць, што яна ілюстравала сур’ёзныя наступствы непажаданай цяжарнасці.

Панна МарыяПравіць

Выявы Марыі былі, безумоўна, найбольш частымі малюнкамі цяжарнай жанчыны ў посткласічным заходнім мастацтве і, верагодна, застаюцца такімі да нашых дзён. Момант зачацця Ісуса Марыяй, званы Благавешчанне, з’яўляцца адным з найбольш распаўсюджаных  (укр.) (бел. сюжэтаў у традыцыйным хрысціянскім мастацтве[10], але таксама распаўсюджаныя выявы больш позніх перыядаў яе цяжарнасці. У адрозненне ад многіх іншых відаў малюнкаў цяжарнасці, звычайна няма двухсэнсоўнасці адносна таго, ці варта паказваць Мэры падчас цяжарнасці, нават калі цяжарнасць выразна не візуалізуецца.

 
«Сустрэча Марыі з Лізаветай» Рагіра ван дэр Вейдэна (1430-я гады, цяпер Лейпцыг) з адкрытай шнуроўкай на Лізавеце

Наведванне, сустрэча двух цяжарных жанчын, Марыі і Лізаветы, як запісана ў Евангеллі паводле Лукі ([[|Лука.]] 1:39–56, вельмі часта адлюстроўвалася[11], але іх цяжарнасць звычайна не падкрэсліваецца візуальна, па меншай меры, да ранняга нідэрландскага жывапісу  (руск.) (бел. XV стагоддзя[12][13]. Сярэднявечнае мысленне лічыла, што на момант сустрэчы Лізавета была прыкладна на сёмым месяцы цяжарнасці, а Марыя — прыкладна на першым.

Свабоднае поўнае адзенне, выкарыстоўванае ў рэлігійным мастацтве, як і ў звычайным сярэднявечным жыцці, у любым выпадку ўскладняе выяўленне цяжарнасці. На познесярэднявечных карцінах яна можа паказвацца намаляванымі вертыкальнымі прамежкамі ў вопратцы; Жаночая сярэднявечная сукенка мела адтуліны, якія звычайна закрываліся шнуроўкай пры апрананні, але маглі заставацца адкрытымі падчас цяжарнасці. Такія адтуліны могуць быць як спераду, так і па баках і выкарыстоўваюцца ў мастацтве для абазначэння цяжарнасці, хоць прыкладна з 1450 года такія прамежкі, якія адкрываюць кантрасны колер ніжняй бялізны, увайшлі ў моду і іх можна ўбачыць у мастацтве на стройных незамужніх жанчынах[12].

У некаторых выпадках адзін ці іншы кладзе руку на жывот жанчыны, як у лейпцыгскай версіі карціны Рагіра ван дэр Вейдена. На некалькіх выявах, у асноўным візантыйскіх або познесярэдневяковых нямецкіх, намаляваныя іх ненароджаныя дзеці ва ўлонні маці, як на сучасным малюнку ў разрэзе  (руск.) (бел.. На нямецкіх малюнках яны аголеныя (хоць звычайна з німбамі), а Іаан Хрысціцель кланяецца або схіляе калені перад Ісусам, які падымае руку ў благаслаўленні[13][14]. Варта падкрэсліць, што ва ўсе перыяды большасць малюнкаў практычна не паказвала на тое, што якая-небудзь жанчына цяжарная; гісторыя была добра вядомая сваёй аўдыторыі.

На некаторых іншых малюнках была намаляваная цяжарная Дзева са святым Іосіфам або іншымі сваякамі, у тым ліку сюжэт «Падарожжа ў Віфлеем  (ВД) (бел.» для родаў[13]. Гэта апошняе было стандартнай часткай візантыйскіх цыклаў, але рэдка сустракалася ў мастацтве Заходняй Царквы[15]. Ёсць некалькі малюнкаў Іосіфа і Марыі, якія шукаюць прытулку або адпрэчаных ў прытулку ў Віфлееме, у асноўным з поўначы Альпаў пасля 1500 года; на іх Марыя звычайна відавочна цяжарная[16].

 
Выява Падарожжа ў Віфлеем з серыі салернскіх плашак са слановай косці  (англ.) (бел.

Рэдкая тэма Сумневаў Іосіфа  (ВД) (бел. таксама мела на ўвазе цяжарнасць Марыі, і некаторыя версіі паказвалі на гэта расшнураванымі адтулінамі ў яе сукенцы або ненароджаным Ісусам «у разрэзе»[17]. У гэтай сцэне, заснаванай на Евангеллі ад Мацвея 1:18-25 і апакрыфічных  (руск.) (бел. распрацоўках, Іосіф устрывожаны цяжарнасцю сваёй нявесты-нявінніцы, але пазней яго супакойвае анёл, які прыходзіць да яго ў сне, першым з яго чатырох сноў у Евангеллі ад Матфея. Марыю часта малююць падчас прадзення ў часе цяжарнасці[18].

На аналагічнай карціне ў Будапешце, дзе Марыя прала, пакуль ІосіФ спаў, і яму з’явіўся анёл, ненароджанЫ Ісус зараз не бачны на карціне, але яго можна ўбачыць на ніжняй падмалёўцы  (англ.) (бел. з дапамогай інфрачырвонай рэфлектаграфіі. Альбо мастак, альбо мецэнат у той час перадумалі, альбо пазней карціна была перафарбаваная, магчыма, з-за таго, што матыў стаў здавацца непрыстойным або прымітыўным[19]. Іншыя падобныя выявы малююць толькі Марыю, асабліва ў выглядзе статуй; яны называюцца Maria gravida  (англ.) (бел. і разглядаюцца ніжэй.

 
«Мадонна дэль Парта  (англ.) (бел.» П’ера дэла Франчэска, каля 1460 года, з расшнуроўкай спераду і збоку

На шэрагу ранніх нідэрландскіх карцін  (руск.) (бел. намаляваная Марыя Магдаліна з такой жа незашпіленай адтулінай у сукенцы. Пені Хаўэл Джалі выказала здагадку, што гэты матыў прадстаўляе яе «духоўную цяжарнасць», хоць у сваім аповедзе пра самы вядомы прыклад — «Зняцце з крыжа» ван дэр Вейдена (каля 1435 года, цяпер Прада) Лорн Кэмпбэл  (англ.) (бел. адзначае расшнуроўку, але прыпісвае гэта проста цяжкаму стану Марыі Магдаліны[12].

«Мадонна дэль Парта  (англ.) (бел.» — гэта тэрмін, які пазначае фігуры Дзевы Марыі, асабліва звязаныя з цяжарнасцю і родамі, або якія паказваюць цяжарную Дзеву. Яны сустракаюцца не вельмі часта; найбольш вядомай з’яўляецца фрэска П’ера дэла Франчэскі, на якой у моцна цяжарнай Марыі спераду на сукенцы бачная адтуліна без шнуроўкі, а збоку — яшчэ адна[12]. Аднак гэтыя выявы выйшлі з моды ў эпоху Адраджэння, і П’ера з’яўляецца апошнім вядомым з Тасканы[20]. Яны прыцягвалі ўвагу цяжарных жанчын ці тых, хто турбаваўся пра іх, а таксама тых, хто хацеў зацяжарыць. У каралевы Клод Французскай, у якой было сямёра дзяцей, перш чым яна памерла ва ўзросце 24 гадоў, у яе пакоях вісела карціна Себасцьяна дэль П’ёмба «Наведванне (Себасцьяна дэль П’ёмба)  (ВД) (бел.» (сёння Луўр)[21].

На некаторых з гэтых малюнкаў Марыі намаляваны «у разрэзе» выгляд Ісуса ўнутрывантробна, як на некаторых малюнках «Наведвання»[13], і ў многіх ёсць той жа ахоўны жэст рукі на жываце, які таксама прысутнічае на партрэтах цяжарных жанчын, калі яны пачынаюць з’яўляцца. Пасля Контррэфармацыі візуалізаваны «унутрычэраўны» Ісус становіцца рэдкасцю, і замест гэтага Марыя можа быць паказана з хрыстаграмай  (англ.) (бел. «IHS» на жываце[22].

На праваслаўных абразах Ісус «ва ўлонні» маці, які звычайна цалкам апрануты, застаецца часткай традыцыі для пэўных малюнкаў і па гэты дзень. Ён сустракаецца ў адным з самых вядомых рускіх абразоў  (руск.) (бел. у XII стагоддзі Усцюжскае Дабравешчанне  (руск.) (бел. ў Траццякоўскай галерэі, Масква, у якой унутры грудной клеткі выяўлена роставае Немаўля, і на іконах Багародзіцы тыпу «Дапамога родам».

  • Фрэска "Сумневы Іосіфа", 1360 год. Анёл з’яўляецца спячаму Іосіфу побач з Марыяй, якая сядзіць на троне.

  • Нямецкі варыянт "Сумневаў Іосіфа", каля 1400 года, з адвярнутай Марыяй і ненароджаным Ісусам «у разрэзе»

  • Сцэна Сустрэчы Марыі з Лізаветай на габелене з двума дзецьмі «ў разрэзе», каля 1410 г. Іаан Хрысціцель схіліў калені перад Ісусам, які благаслаўляе яго[23]

  • Аўстрыйскі варыянт Сустрэчы Марыі з Лізаветай, пачатак XVI стагоддзе, дзе цяжарнасць паказана незвычайна выразна, нават без малявання дзяцей у жываце

  • Фра Анджэліка, больш тыповая "Сустрэча Марыі і Лізаветы" без асаблівых візуальных прыкмет цяжарнасці

  • "Марыя Гравіда", Інтэрнацыянальная готыка, магчыма, першапачаткова з Ісусам "ва ўлонні" маці

  • Адна з некалькіх фігур партугальскіх "Марый Гравіда" з ахоўнай рукой на жываце

  • Ненароджаны Ісус ва ўлонні маці са швейцарскага алтара, 1505

  • Незвычайна вялікая "Мадонна дэль Парта", XV стагоддзе, Італія

  • "Марыя Гравіда" у стылі барока з хрыстаграмай "IHS" на жываце

ПартрэтыПравіць

 
Англійскі «партрэт цяжарнасці» невядомай дамы, прыпісаны Маркусу Герардсу II  (руск.) (бел., каля 1595[24]

У перыяд Позняга Сярэдневякоўя пачалі пісаць партрэты цяжарных жанчын, хоць мода на сукенкі, сабраныя спераду, робіць іх цяжкімі для інтэрпрэтацыі або ідэнтыфікацыі з упэўненасцю[25]. Партрэт Арнальфіні  (руск.) (бел. Яна ван Эйка 1434 года можа быць прыкладам цяжарнасці, але цяперашнія погляды гісторыкаў мастацтва ў асноўным супраць гэтага, бо святыя нявінніцы часта паказваліся прыкладна такім жа чынам[26]. Панна-мучаніца і «княгіня» святая Кацярына Александрыйская, звычайна апранутая па модзе гэтага перыяду, была таксама заступніцай родаў, таму ў яе выявах можа быць пэўная неадназначнасць.

На некаторых партрэтах італьянскага Рэнесансу, якія меркавана паказваюць цяжарных жанчын, яны намаляваныя ў празрыстай ніжняй сукенцы, званай «гуарнела» (італ.: guarnello), якая часта асацыюецца з цяжарнасцю або перыядам пасля родаў. Да іх ставіцца «Мона Ліза» «Леанарда ды Вінчы», дзе прадмет адзення упершыню стаў бачны пры інфрачырвоным сканаванні  (укр.) (бел. ў 2006 годзе, што дазваляе выказаць здагадку, што натуршчыца Ліза дэль Джаконда  (руск.) (бел. была цяжарная ці толькі што нарадзіла дзіця, калі яе малявалі. Яшчэ адна карціна з гуарнела — гэта Партрэт Смеральды Брандзіні  (руск.) (бел. Бацічэлі[27], дзе натуршчыца таксама трымае руку над сваім жыватом. Гэтая асаблівасць назіраецца на многіх малюнках, такіх як сцэны Сустрэчы Марыі і Лізаветы, дзе цяжарнасць несумнеўная, і гэта, верагодна, паказвае на яе ў тых выпадках, калі яна значна менш ясная, уключаючы некаторыя партрэты Антоніса ван Дэйка[28]. «La donna gravida  (англ.) (бел.» («Цяжарная дама») Рафаэля — яшчэ адзін прыклад, дзе відавочна цяжарная жанчына сядзіць, паклаўшы левую руку на жывот, але такія выявы заставаліся нячастымі ў мастацтве Адраджэння  (укр.) (бел.[29].

Выключэннем з гэтага правіла з’яўляецца «цяжарны партрэт» (тэрмін, упершыню выкарыстаны Карэн Хірн  (англ.) (бел., куратарам Тэйт Брытанія  (укр.) (бел.) жанчыны, намаляванай як моцна цяжарная, якая звычайна стаіць. Яны асабліва распаўсюджаныя ў Англіі, дзе мода, магчыма, была папулярызавана прыкладна ў 1590-х гадах Маркусам Герардсам Малодшым  (руск.) (бел., англійскім мастаком фламандскага паходжання, які быў вядучым англійскім мастаком такіх партрэтаў. Адной з прычын іх узнікнення, магчыма, была рызыка для парадзіхі, а некаторыя цалкам могуць быць пасмяротнымі[30].

Ёсць некалькі больш ранніх прыкладаў прыдворнага партрэтнага жывапісу на кантыненце[31] і ў Англіі[32], але асноўная група англійскіх партрэтаў датуецца прыкладна ад канца 1580-х гадоў да прыкладна 1630 года[33]. Прыкладна ў той жа час, калі ствараліся англійскія партрэты, Маргарыта Аўстрыйская, каралева Іспаніі разаслала блізкім сяброўкам і сваячкам свае партрэты падчас цяжарнасці[34]. Партрэт, створаны яе прыдворным мастаком Барталамэ Ганзалесам-і-Серана  (англ.) (бел., якога адправілі дадому да аўстрыйскіх Габсбургаў, з’яўляецца варыяцыяй яе стандартнага афіцыйнага партрэту, дзе дачка зменена на сабаку або крэсла злева, а сукенка адтапыраная спераду. Верагодна, ніякага новага пазіравання мастаку не патрабавалася. Яе дачка Ганна Аўстрыйская, каралева Францыі, сама была намаляваная на 8 месяцы цяжарнасці будучым каралём Францыі Людовікам XIV, які нарадзіўся праз 23 гады пасля яе замужжа[35]. Партрэт іх няшчаснай стрыечнай сястры, імператрыцы Свяшчэннай Рымскай імперыі Марыі Леапальдзіны Аўстрыйскай  (руск.) (бел., якая памерла пры родах у 16 гадоў у 1649 годзе, калі датаваны партрэт, магчыма, з’яўляецца пасмяротнай адаптацыяй яе вясельнага партрэта.

Гераінямі пазнейшых партрэтаў цяжарных жанчын, як правіла, былі члены сям’і ці, прынамсі, сябры мастакоў; адносна нешматлікія жанчыны ці іх мужы замаўлялі дарагія партрэты (часцей за ўсё адзін раз у жыцці), што паказвалі іх цяжарнасць, хоць многія жанчыны большую частку ці, па меншай меры, першыя гады іх шлюбнага жыцця былі цяжарнымі. Часцей за ўсё жанчына замаўляла свой партрэт адразу пасля замужжа, калі любая здагадка аб цяжарнасці была б непажаданай . У некаторых добра дакументаваных выпадках можна паказаць, што суб’екты партрэтаў былі ў стане цяжарнасці, калі партрэт быў напісаны, але гэта «прыхавана» або «ўтоена» на малюнку[36]. Для партрэтыста было адносна простай справай прыбраць або дадаць цяжарны жывот да карціны. Кажуць, што на некалькіх карцінах Вермеера (якія не з’яўляюцца партрэтамі, хоць, несумненна, выкарыстоўваліся мадэлі з яго круга) намаляваныя цяжарныя жанчыны, але спецыялісты ў асноўным не ўлічваюць гэта. Адзін спецыяліст не ведаў ні аб якім партрэце, які паказвае цяжарную жанчыну, з усяго Залатога веку галандскага жывапісу  (укр.) (бел.[37]. Хоць прыклады цяжарнасці ў галандскім мастацтве сапраўды існуюць. Асабліва ў працах Яна Стэна, які адлюстроўваў цяжарных жанчын у сцэнах карчмы (напрыклад «Сцэна ў карчме з цяжарнай гаспадыняй» у Музеі мастацтваў Філадэльфіі  (укр.) (бел.) або ў яго шматлікіх жанравых карцінах, прысвечаных хворым маладым жанчынам; іх хвароба звычайна суправаджалася ранішняй млоснасцю. Іншымі прыкладамі з’яўляюцца Парныя партрэты Мартэна Сульманса і Ап'ен Копіт  (англ.) (бел. Рэмбранта, на якіх Ап’ен Копіт намаляваная ў стане позняй цяжарнасці, або яго малюнак цяжарнай жанчыны. Вартыя згадвання таксама «Сцэна ў двары з цяжарнай жанчынай» Хендрыка ван дэр Бурга  (англ.) (бел. або «Візіт лекара» Франса ван Мірыса Старшага  (укр.) (бел.. У адрозненне ад стыляў XVI стагоддзя, «мода, якая склалася да 1620-х гадоў, была асабліва карысная для чалавека, які спрабуе схаваць вялікі жывот», нават калі толькі на партрэце[38].

У 1904 годзе Ловіс Карынт  (руск.) (бел. на партрэце жонкі, датаваным пяццю днямі да родаў, намаляваў выгляд у профіль, які падкрэслівае цяжарнасць. Пладавіты Карынт напісаў некалькі карцін з цяжарнымі жанчынамі, многія з якіх, верагодна, не былі партрэтамі. Паула Мадэрзон-Бекер адлюстравала сябе цяжарнай ў 1906 годзе яшчэ да таго, як яна калі-небудзь была цяжарная; у наступныя 18 месяцаў у яе нарадзілася дачка, якая памерла праз тры тыдні[29].

Маралізатарскі жанр або сатыраПравіць

 
Уільям Хогарт, «Жанчына клянецца, што бацька дзіцяці паважаны грамадзянін», каля 1729 г.

Некаторыя выявы Ранняга Новага часу выявы ў жанравым жывапісе або іншых медыя, такіх як папулярныя гравюры  (англ.) (бел. або кніжныя ілюстрацыі, датычыліся сацыяльных наступстваў цяжарнасці, альбо паказвалі жанчын, у якіх, як лічылася, было больш дзяцей, чым яны маглі сабе дазволіць, ці жанчын, асабліва пакаёвак, якія зацяжарылі па-за шлюбам, з цяжкімі сацыяльнымі наступствамі для іх[39].

Ёсць шэраг апавядальных сцэн, якія паказваюць непажаданую цяжарнасць, па сутнасці, з пункту гледжання бацькі, у тым ліку некаторыя, дзе жанчына звярнулася з гэтым пытаннем да мясцовых суддзяў, каб атрымаць фінансавую падтрымку, як гэта маглі зрабіць незамужнія жанчыны ў Англіі (унікальна, па словах Бернара Пікара, які зневажаў закон)[40]. Англійскі мастак Уільям Хогарт уключыў у свае працы шмат цяжарных жанчын, звычайна з сатырычным або камічным намерам, і, як правіла, часцей з негатыўным падтэкстам, чым са станоўчым[41]. У карціне Хогарта «Жанчына клянецца, што бацька дзіцяці паважаны грамадзянін» (або «Данос», каля 1729 года, Нацыянальная галерэя Ірландыі  (укр.) (бел.) маладая жанчына ілжыва абвінавачвае багатага старога ў тым, што ён стаў бацькам яе дзіцяці, у той час як сапраўдны бацька дае ёй парады[42]:

У прыватнасці, Хогарт адлюстраваў некалькі цяжарных прадавачак балад і тых, у каго былі маленькія дзеці. Паколькі праца патрабавала невялікага руху, магчыма, яе часта выконвалі падчас цяжарнасці, але Хогарт, падобна, адлюстраваў шэраг сучасных ідэй, выкарыстаўшы цяжарнасці як метафары для друку як сродку размнажэння[43].

Галерэя Хогарта

МадэрнПравіць

 
«Hoffnung II» («Надзея II  (англ.) (бел.»), Густаў Клімт, 1907-08

Па меры набліжэння сучаснай эры некаторыя мастакі пачалі больш відавочна паказваць цяжарнасць, з моцна цяжарнымі фігурамі і вялікай колькасцю аголеных цяжарных, чым раней. Дзве карціны (не партрэты як такія) Густава Клімта, Надзея I  (англ.) (бел. (1903) і Надзея II  (англ.) (бел. (1907-08), малююць стройных, моцна цяжарных жанчын у профіль. У «Надзеі I» фігура аголеная, а цяжарнасць вельмі відавочная[13], у той час як у «Надзеі II» велізарная і складаная сукенку або плашч робяць гэта менш відавочным[1].

Эган Шыле зрабіў аголеную цяжарную натуру прадметам многіх сваіх каляровых малюнкаў, аддаючы перавагу выгляду спераду. «Цяжарная жанчына» Пабла Пікаса — скульптура, прысвечаная яго тагачаснай партнёрцы Франсуазе Жыло  (укр.) (бел. і зробленая з гіпсу, металічнай арматуры  (англ.) (бел., дрэва, керамічнага посуду  (укр.) (бел. і збаноў. Стварэннем гэтай скульптуры, Пікаса хацеў натхніць Жыло на нараджэнне ад яго трэцяга дзіцяці[46].

«Цяжарная жанчына» была самай вядомай карцінай у серыі карцін сямі цяжарных аголеных жанчын, напісанай Эліс Ніл  (руск.) (бел.[47]. «Цяжарная дзяўчына» — карціна Люсьена Фрэйда  (укр.) (бел. 1960-61 гадоў, на якой была намаляваная яго тагачасная партнёрка Бернадзін Каверлі  (ВД) (бел., калі яна была цяжарная іх дачкой Бэлай[48]. Можна згадаць аўтараў аголеных скульптур цяжарных жанчын, сярод іншага, Дам'ена Херста  (укр.) (бел. з «Маці-Нявінніцай» (цяпер у Левер-хаўсе  (руск.) (бел. у Нью-Ёрку)[49] і «Верыці  (англ.) (бел.», 2012[50] і Рона Мьюека  (руск.) (бел., чыя «Цяжарная жанчына» (2002) прадстаўляе сабой 2,5-метровую скульптуру аголенай цяжарнай жанчыны, якая счапіла рукі над галавой, і цяпер знаходзіцца ў Нацыянальнай галерэі Аўстраліі  (укр.) (бел.[51].

Медыцынская ілюстрацыяПравіць

 
Старонка з самага ранняга рукапісу Мусцыа  (англ.) (бел. аб акушэрстве, IX—XI стагоддзі.

У адрозненне ад агульнай рэдкасці мастацкіх малюнкаў цяжарнасці, у галіне медыцынскай ілюстрацыі гэта быў адзін з самых ранніх і распаўсюджаных сюжэтаў, з тым жа падыходам «малюнка ў разрэзе  (англ.) (бел.», які звычайна выкарыстоўваўся ў некаторых сярэднявечных рэлігійных творах. Як правіла, у цэнтры ўвагі знаходзіцца плод, а не маці. Большасць ранніх малюнкаў, выкарыстаных у кіраўніцтвах па акушэрстве, былі вельмі недакладнымі, але ўсё ж карыснымі для адлюстравання палажэнняў пры родах. Яны былі заснаваныя на паўторным капіяванні на працягу многіх пакаленняў малюнкаў з медыцынскіх тэкстаў, ўзыходзячых да Сарана Эфескага  (руск.) (бел. ў антычнасці і Мусцыа  (англ.) (бел. прыкладна 500 года[52].

Дакладныя малюнкі Леанарда ды Вінчы, магчыма, былі зробленыя першымі, але прафесійным медыцынскім тэкстам спатрэбіліся стагоддзі, каб нагнаць упушчанае. Шатландскі анатам Уільям Хантар  (руск.) (бел., лекар Каралевы Шарлоты  (укр.) (бел., быў прыхільнікам малюнкаў Леанарда ў Каралеўскай калекцыі  (укр.) (бел. і вучыўся на яго дакладных выявах. Яго ўласная праца «Анатомія маткі, паказаная на малюнках» была апублікаваная ў 1774 годзе і заснаваная на шырокім вывучэнні трупаў цяжарных на позніх тэрмінах цяжарнасці[53]; тое, як ён атрымаў такую іх колькасць, было прадметам падазрэнняў у той час і пасля[54].

Мастацтва для цяжарныхПравіць

 
Барталамеа дзі Фруазіна  (англ.) (бел., 1420 год, тыповы desco da parto  (руск.) (бел. (Верса) з геральдыкай і хлопчыкам, які мочыцца  (англ.) (бел., каб заахвочваць пазітыўныя думкі падчас цяжарнасці і нават нараджэнне такога дзіцяці

Некаторыя віды мастацтва былі распрацаваны спецыяльна для цяжарных жанчын, хоць яны, магчыма, менш распаўсюджаныя, чым мастацтва, прызначанае для жанчын, якія жадаюць зацяжарыць (абмяркоўваецца ў гісторыі мастацтва з выкарыстаннем тэрміна «фертыльнасць  (англ.) (бел.»). Адзін са шматлікіх кантэкстаў і ужыванняў, меркаваных для статуэтак Венер, заключаецца ў тым, што іх трымалі ў руцэ падчас родаў, для чаго іх даволі паслядоўны памер і форма здаюцца добра падыходнымі. Аднак існуе мноства іншых тлумачэнняў[55].

Мадонны дэль Парта  (англ.) (бел. і іншыя выявы цяжарнай Панны Марыі часта ствараліся галоўным чынам для таго, каб прыцягнуць увагу да малітваў цяжарных жанчын і тых, хто клапоціцца пра іх. У 1954 мэр Мантэркі, дзе знаходзіцца Мадонна «П’ера дэла Франчэска», адмовіўся даць яе для выстаўкі ў Фларэнцыі, каб не пазбаўляць насельніцтва яе пераваг[20].

Размаляваныя desco da parto  (руск.) (бел. («падносы для парадзіх») былі важным сімвалічным падарункам замужнім жанчынам у Фларэнцыі і Сіене позняга сярэдневякоўя і Ранняга Новага часу. Звычайна размалёўваліся абодва бакі, але рознымі тыпамі сцэн. Верхні бок (або рэкта) звычайна меў шматлюдную выяву, звычайна свецкую, такую, як сцэна з класічнага міфа  (руск.) (бел. або падыходную алегорыю. У некаторых выпадках таксама з’яўляюцца сцэны са Старога Запавету або хрысціянскага рэлігійнага рэпертуару. Сцэны родаў таксама былі папулярныя[56]

Ніжні бок або верса звычайна мае больш простую і часта менш ўзнёслую тэму, з меншай колькасцю больш буйных фігур і звычайна ўключае геральдыку, на якой намаляваныя гербы абодвух бацькоў. Асабліва папулярныя сцэны з адным ці двума голымі хлопчыкамі, з гербамі абодвух бацькоў па баках.

У эпоху Адраджэння лічылася, што віды, якія ўбачыла цяжарная жанчына, уплываюць на яе цяжарнасць і нават на тое, каго яна народзіць. Марцін Лютэр распавёў перасцерагальную гісторыю пра жанчыну, спалоханую мышкай падчас цяжарнасці, якая потым нарадзіла мышку. Кіраўніцтвы рэкамендавала захоўваць выявы са станоўчым эфектам у полі зроку цяжарных жанчын, і менавіта ў гэтым кантэксце варта разглядаць паўтаральных аголеных хлопчыкаў і сцэны, якія паказваюць заканчэнне паспяховых родаў. Гэта таксама было адным з фактараў адлюстравання выяваў Багародзіцы з Дзіцяткам, якія былі паўсюдна ў спальнях. Верагодна, падносы былі падвешаны ніжнім бокам вонкі падчас цяжарнасці, каб спрыяць з’яўленню падобнага здаровага хлопчыка[57].

ГалерэяПравіць

Зноскі

  1. ↑ а б MOMA, New York, Note on Klimt’s Hope II
  2. ↑ Matthews, 1-2
  3. ↑ Matthews, 19
  4. ↑ Hall, 251; the entry on «Pregnancy» mentions only these two.
  5. ↑ Talalay, Lauren E., «Archaeological Ms.conceptions: Contemplating Gender and the Greek Neolithic», in Representations of Gender From Prehistory To the Present, 5-9, 2000, Springer, ISBN 1349623318, 9781349623310. For an international survey of the subject in general, see The Oxford Handbook of Prehistoric Figurines, ed. Timothy Insoll, 2017, Oxford University Press, ISBN 0199675619, 9780199675616, which has few mentions of pregnancy in its 900 pages. For Pre-Classic examples from the Highlands of Guatemala, see Handbook of Middle American Indians, Volumes 2 and 3
  6. ↑ Roberts, 747; Cook
  7. ↑ Taiz, 19
  8. ↑ а б Hall, 102—103, 251; Roberts, 752
  9. ↑ Roberts, 752
  10. ↑ Schiller, 35-52
  11. ↑ Schiller, 55
  12. ↑ а б в г Jolly, Chapter 1
  13. ↑ а б в г д Roberts, 749
  14. ↑ Schiller, 56; Hall, 251, 337
  15. ↑ Schiller, 58
  16. ↑ The subject is not covered by Schiller. It is called the Herbergssuche («Search for shelter») in German. See the category on Wikimedia Commons.
  17. ↑ Jolly, Chapter 1, after fig 1.5, illustrates both types; Schiller, 56-57
  18. ↑ Schiller, 57, figs 141 and 142
  19. ↑ Image, with note from the Hungarian National gallery
  20. ↑ а б Ferrie
  21. ↑ «Claude de France», 80-81, Encyclopedia of Women in the Renaissance: Italy, France, and England, edited by Diana Maury Robin, Anne R. Larsen, Carole Levin, google books
  22. ↑ Глядзі катэгорыю ў Вікісховішчы
  23. ↑ Schiller, 56
  24. ↑ Tate page, attributed to Marcus Gheeraerts II, Portrait of an Unknown Lady, c.1595
  25. ↑ Jolly, Chapter 1, after fig 1.5
  26. ↑ Hall, Edwin, The Arnolfini Betrothal: Medieval Marriage and the Enigma of Van Eyck’s Double Portrait, Berkeley: University of California Press, 1015—106, 1994, ISBN 0-520-08251-6. The text is also available from the California Digital Library
  27. ↑ «Was Mona Lisa pregnant when she posed?», Associated Press, carried by NBC, 27 September 2006
  28. ↑ Hearn, 43, note 18
  29. ↑ а б Roberts, 750
  30. ↑ Hearn, throughout
  31. ↑ «'Only matrimony maketh children to be certain…': Two Elizabethan pregnancy portraits», 19, Pauline Croft and Karen Hearn, The British Art Journal, Vol. 3, No. 3 (Autumn 2002)
  32. ↑ Hearn, 39-40
  33. ↑ Hearn, 40
  34. ↑ Anne J. Cruz, Maria Galli Stampino, eds., Early Modern Habsburg Women: Transnational Contexts, Cultural Conflicts, Dynastic Continuities, 156, 2016, Routledge, ISBN 1317146921, 9781317146926, google books
  35. ↑ However, they had both been 14 at the marriage, which was probably not consummated for some time.
  36. ↑ Roberts, 750 («suppressed»); Hearn, 39 («concealed»)
  37. ↑ Hearn, 39, citing Marieke de Winkel. Klepp, 138, says the same of 18th-century British America
  38. ↑ Luthman, Johanna, Love, Madness, and Scandal: The Life of Frances Coke Villiers, Viscountess Purbeck, 76, 2017, Oxford University Press, ISBN 0198754655, 9780198754657, google books
  39. ↑ Roberts, 750—752
  40. ↑ Bastardy Bonds & Documents (Parish & Poor Law) Архівавана 17 лютага 2019 года.; for Picart’s comments, see pp. 254—256
  41. ↑ Klepp, 132—138; Mitchell, PDF
  42. ↑ British Museum page on a print version.
  43. ↑ Mitchell, throughout
  44. ↑ Klepp, 132-136
  45. ↑ Klepp, 133
  46. ↑ Pablo Picasso – Pregnant Woman (Femme Enceinte). artsy.net.
  47. ↑ The weird world of Alice Neel. The Guardian (7 ліпеня 2010).
  48. ↑ Lucian Freud exhibition, No. 10, Press release/exhibition booklet, Kunsthistorisches Museum Wien, Vienna, 2014
  49. ↑ The Virgin Mother Lever House Art Collection
  50. ↑ Damien Hirst's Verity: Ilfracombe to build on statue 'success'. BBC News (21 жніўня 2013). Hirst lifts the lid on Verity(недаступная спасылка). North Devon Gazette (10 кастрычніка 2012). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2013. Праверана 19 сакавіка 2022.
  51. ↑ «Ron MUECK, Pregnant woman, 2002», National Gallery of Australia
  52. ↑ Roberts, 747—748
  53. ↑ Roberts, 748; Wells, The Heart of Leonardo, 249, 2014, Springer Science & Business Media, ISBN 1447145313, 9781447145318, google books
  54. ↑ Founders of British obstetrics 'were callous murderers', Denis Campbell, 7 February 1997, The Observer, accessed April 2017
  55. ↑ Vandewettering, Kaylea R. (2015) «Upper Paleolithic Venus Figurines and Interpretations of Prehistoric Gender Representations», PURE Insights: Vol. 4, Article 7, free online
  56. ↑ V&A; Musacchio, Jacqueline Marie, «The Medici-Tornabuoni Desco da Parto in Context», Metropolitan Museum Journal 33 (1998:137-151)
  57. ↑ V&A

ЛітаратураПравіць

  • Cook, Jill  (англ.) (бел., Venus figurines, Video with Dr Jill Cook, Curator of European Prehistory, British Museum
  • Ferrie, Frank, «Piero della Francesca’s Madonna del Parto and the Function of Images of the Pregnant Virgin Mary», Dandelion, London, 2 December 2010. online(недаступная спасылка) . Date accessed: 15 May. 2017
  • Hall, James, Hall’s Dictionary of Subjects and Symbols in Art, 1996 (2nd edn.), John Murray, ISBN 0719541476
  • Hearn, Karen  (англ.) (бел., «A Fatal Fertility? Elizabethan and Jacobean Pregnancy Portraits», 2000, Costume: The Journal of the Costume Society Vol. 34, Iss. 1, Pages 39–43
  • Jolly, Penny Howell, Picturing the 'Pregnant' Magdalene in Northern Art, 1430—1550: Addressing and Undressing the Sinner-Saint, 2016, Routledge, ISBN 1351911236, 9781351911238, google books
  • Klepp, Susan E., Revolutionary Conceptions: Women, Fertility, and Family Limitation in America, 1760—1820, 2012, UNC Press Books, ISBN 0807838713, 9780807838716, google books
  • Matthews, Sandra, and {{нп3|Лаура Векслер|Wexler, Laura||Laura Wexler}}, Pregnant Pictures, 2013, Routledge, ISBN 1136766235, 9781136766237, google books
  • Mitchell, Elizabeth Kathleen, «William Hogarth’s Pregnant Ballad Sellers and the Engraver’s Matrix», in Ballads and Broadsides in Britain, 1500—1800, 2010, Ashgate, google books
  • Roberts, Helene E., «Pregnancy» in Encyclopedia of Comparative Iconography: Themes Depicted in Works of Art, 2013, Routledge, ISBN 1136787933, 9781136787935, google books
  • Schiller, Gertud, Iconography of Christian Art, Vol. I, 1971 (English trans from German), Lund Humphries, London, ISBN 0853312702
  • Taiz, Lincoln  (ВД) (бел. and Lee, Flora Unveiled: The Discovery and Denial of Sex in Plants, 2017, Oxford University Press, ISBN 0190490268, 9780190490263, google books
  • «V&A», «Renaissance childbirth», Victoria & Albert Museum
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Цяжарнасць_у_мастацтве&oldid=4348610"