Літоўская духоўная семінарыя
Літоўская духоўная семінарыя (літ.: Lietuvos kunigu seminarija, таксама Віленская духоўная праваслаўная семінарыя, літ.: Vilniaus kunigu seminarija) — першапачаткова ўніяцкая, потым праваслаўная навучальная ўстанова, што існавала ў 1828—1944 і 1946—1947 гадах.
Літоўская духоўная семінарыя | |
---|---|
Год заснавання | 1828 |
Канфесія | Уніяцтва, Праваслаўе |
Царква | Грэка-каталіцкая царква, Руская праваслаўная царква |
Размяшчэнне | Жыровіцы, Вільня |
Гісторыя
правіцьУ складзе Расійскай імперыі
правіцьУніяцкі перыяд
правіцьЗаснавана ў 1828 годзе ў Жыровіцах, як грэка-каталіцкая, пад час рэарганізацыі ўніяцкай царквы, па ініцыятыве члена ўніяцкага дэпартамента Санкт-Пецярбургскай Рымска-каталіцкай калегіі Іосіфа Сямашкі.
Пасля Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у створаных заходніх губернях Расійскай імперыі 70 % насельніцтва належала да ўніяцкай (грэка-каталіцкай) царквы, 15 % былі каталікамі, 7 % — іудэямі і толькі 6 % — праваслаўнымі. Указам Мікалая І ад 22 красавіка 1828 г. была зацверджана незалежная ад рыма-каталіцкай царквы Грэка-уніяцкая калегія і замест чатырох уніяцкіх епархій былі створаныя дзве: Літоўская і Беларуская з кансісторыямі адпаведна ў Жыровіцах і Полацку. Для падрыхтоўкі ўніяцкіх святароў, гатовых падтрымаць збліжэнне і з’яднанне з Расійскай праваслаўнай царквой , наканавана было стварыць адпаведныя адукацыйныя ўстановы пры епархіяльных кіраўніцтвах.
«въ Жировицкомъ греко-унитскомъ монастырѣ — мѣстопребываніи Брестскаго епископа, быть каѳедральному собору, консисторіи, семинаріи и низжему духовному училищу, а въ Полоцкѣ, сверхъ существующей тамъ унитской семинаріи, учредить духовную академію.»[1]
У той жа год, 28 жніўня Грэка-уніяцкая калегія выдала ўказ на імя старшыні кансісторыі протаіерэя Антонія Тупальскага[2] з прадпісаннем — адкрыць у Жыровіцах семінарыю 1 кастрычніка, але да прызначанага часу прыбылі не ўсе выхаванцы.
20 кастрычніка (7 кастрычніка па ст. ст.) 1828 г. у Жыровіцкім манастыры, замест ўніяцкай павятовай вучэльні[3], адбыўся ўрачысты акт адкрыцця грэка-каталіцкай Літоўскай[4] духоўнай семінарыі. Першы набор студэнтаў складаўся з 84 навучэнцаў. Рэктарам быў прызначаны член уніяцкай калегіі, былы выкладчык Полацкай семінарыі, выпускнік Галоўнай семінарыі пры Віленскім універсітэце, протаіерэй Антоній Зубко. Перад ад’ездам на пасаду яму была дадзена інструкцыя з указаннем асаблівую ўвагу надаваць вывучэнню прадметаў на рускай мове і аднаўленню чысціні ўсходняга абраду[5].
Першапачаткова выхаванне навучэнцаў Літоўскай духоўнай семінарыі праходзіла па правілах каталіцкіх духоўных школ. Вучні, якія паступілі ў семінарыю, павінны былі вывучаць Святое Пісьмо, дагматычнае і маральнае багаслоўе, пастырскае багаслоўе і царкоўнае красамоўства, царкоўную гісторыю, царкоўныя абрады і спеў, фізіку, матэматыку, мовы (рускую, нямецкую, французскую, славянскую, грэцкую, лацінскую, габрэйскую), польскую літаратуру. Пры гэтым, юнакі на той час зусім не ведалі рускай мовы, таму выкладанне праходзіла на польскай або лацінскай мовах; на рускай мове спрабавалі вывучаць толькі ўсеагульную і рускую гісторыю[6].
Грэка-уніяцкая калегія ўказам ад 18 кастрычніка (па ст.ст.) 1828 года звярнула сур’ёзную ўвагу семінарскага праўлення на абавязковае ўвядзенне да пачатку 1829 года выкладання прадметаў на рускай мове. З гэтай мэтай з Санкт-Пецярбурга былі выпісаныя адпаведныя падручнікі, пасля чаго самі выкладчыкі ўзяліся за вывучэнне рускай мовы. У 1830 годзе ў семінарыі займаліся ўжо 180 выхаванцаў, з якіх 80 былі «на фундушевомъ содержаніи».
Падчас паўстання ў 1831 годзе, заняткі ў семінарыі былі прыпыненыя, а ў семінарскім корпусе месціліся царскія салдаты. Са сканчэннем баявых дзеяў і эпідэміі халеры, якая лютавала ў той год, Літоўская духоўная семінарыя аднавіла сваю працу. З гэтага часу паступова сталі ўводзіцца новыя прадметы ў курс выкладання: біблейская гісторыя, метафізіка, антрапалогія, трыганаметрыя, экзэгетыка, біблейская археалогія і гісторыя ўніі. Склад выкладчыкаў папоўніўся новымі асобамі: магістр багаслоўя Тамаш Малішэўскі (пасля Філарэт, епіскап Ніжагародскі ), доктар багаслоўя Плакід Янкоўскі, вядомы ў польскай і рускай літаратуры пісьменнік і лінгвіст, які дасканала ведаў 9 моў і магістр багаслоўя Ігнацій Жалязоўскі, (пасля епіскап Брэсцкі ). 4 верасня 1834 года ўпершыню ў Літоўскай семінарыі на рускай мове прагучала пропаведзь, якую прамовіў інспектар Іпаліт Гамаліцкі, а 29 снежня ў саборы на рускай мове прапаведаваў студэнт Брэнн[5]. Гэты факт вельмі задаволіў губернатара Гродзенскай губерні М. М. Мураўёва, пад час наведвання Літоўскай семінарыі[7]. Паступова рускамоўе стала дамінуючай у навучальным працэсе. Выкладанне некаторых багаслоўскіх дысцыплін яшчэ нейкі час вялося на латыні з тым, каб семінарысты вышэйшага (багаслоўскага) аддзялення былі падрыхтаваныя весці дыспуты з рымска-каталіцкімі святарамі на мове лацінскага багаслоўя[8].
З 1834 г. Калегія забараніла дзецям уніяцкіх святароў вучыцца ў іншых (свецкіх) вучэльнях, акрамя духоўных, таму ў 1838 годзе ў семінарыі налічвалася больш за 200 навучэнцаў[9]. Калі адбыўся 8-мы перапіс насельніцтва ў 1835 г., у Літоўскай семінарыі налічваліся выхаванцы з розных уніяцкіх епархій: Літоўскай 159 чалавек, Мінскай 59, Валынскай 28, Падольскай 3, па аднаму з Кіеўскай і Магілёўскай.
Для аднаўлення чысціні ўсходняга набажэнства ва Уніяцкай Царкве пачалі ўводзіць богаслужбовыя кнігі маскоўскага друку. Грэка-каталіцкія святары епархіі па чарзе выклікаліся ў Літоўскую семінарыю для навучання праваслаўнаму абраду. У перыяд з пачатку 1835 да канца 1837 гадоў у ёй тэрмінам на два ці тры тыдні пабыў 431 святар. Пасля навучання і праверкі ведаў духавенства давала падпіску пра гатоўнасць служыць па маскоўскаму служэбніку[5]. Для пакарання святароў, якія адмовіліся прыняць новыя маскоўскія кнігі, Іосіф Сямашка прапанаваў вікарнаму епіскапу Антонію Зубко пазбаўляць казённага ўтрымання дзяцей гэтых святароў — выхаванцаў семінарый і духоўных вучэльняў[10].
З цягам часу Літоўская семінарыя з вучэльнямі пры ёй былі ператвораны і даведзены да такой ступені падабенства з праваслаўнымі духоўнымі навучальнымі ўстановамі, што пад канец 1835 і пачатку 1836 года было прызнана магчымым падначаліць іх нароўні з праваслаўнымі Камісіі духоўных вучылішч. Гэта мера была першым крокам з боку Літоўскай духоўнай семінарыі да ўз’яднання ўніятаў з Праваслаўем[5].
У 1830-ых гг. пры семінарыі было створана гадавое вучылішча для дзячкоў. У 1837 годзе семінарыя перажыла страшную тыфавую эпідэмію. Нягледзячы на медычную дапамогу і догляд хворых з боку выкладчыкаў семінарыі, памёрла некалькі чалавек.
Праваслаўны перыяд
правіцьУ 1839 годзе, на Полацкім царкоўным саборы была абвешчана аб ліквідацыі ўніяцкай царквы ў межах Расійскай імперыі. Уніяцкія епархіі былі скасаваны; маёмасць перайшла ў падпарадкаванне Расійскай праваслаўнай царквы . У тым жа годзе была ўтворана праваслаўная Літоўская епархія , якую ўзначаліў ужо архіепіскап Іосіф Сямашка. Літоўская духоўная семінарыя стала праваслаўнай навучальнай установай. Праз шэсць гадоў разам з кіраўніцтвам епархіі семінарыя была пераведзеная ў Вільню, «въ самое сердце литовскаго латинства»[11]. На момант ліквідацыі ўніі жыхароў праваслаўнага веравызнання ў губерні налічвалася каля 1 тысячы[8]. У Вільні не было аніводнай праваслаўнай прыходскай царквы, дзейнічаў толькі Свята-Духаў манастырскі храм, у 1838 г. была асвячона прыпісная да яго могілкавая царква ў імя прп. Еўфрасінні Полацкай . У 1840 г. будынак каталіцкага касцёла Святога Казіміра быў звернуты ў праваслаўную царкву, асвячоную ў імя Святога Мікалая Цудатворцы[8].
У такіх умовах 8 верасня 1845 г. адбылося ўрачыстае адкрыццё Літоўскай семінарыі ў Віленскім Свята-Траецкім манастыры. З той нагоды Іосіф Сямашка пісаў:
«Слава Богу! не поверите, Ваше Сиятельство, как я счастлив сегодня, у меня не обошлось без слез, и я этого не стыжусь. Если бы мне пришлось завтра умереть — с радостью сказал бы я: ныне отпущаеши раба Твоего. Владыко, церковь Православная стала в Вильне твердою и очень твердою ногою»[12].
Як епархія, так і кансісторыя, і семінарыя павінны былі, па хадайніцтве Іосіфа Сямашкі, утрымаць свае ранейшыя назвы «Літоўскіх» без змены на «Віленскіх»,
«въ виду того практическаго неудобства, что въ Вильне уже существовали подъ названіемъ Виленских, католическія — семинарія, консисторія и епархія, а также потому, что это старое названіе напоминало, какъ о старыхъ, весьма светлыхъ страницахъ православія въ Литовской стране, такъ о недавнемъ перерожденіи уніатовъ Литовской епархіи въ православныхъ»[13].
Семінарыі вызначылі частку жылых і дапаможных манастырскіх будынкаў і двор, у распараджэнне яе была перададзена вялікая бібліятэка манастыра. Спехам былі зробленыя ўнутраныя перабудовы і ў такім выглядзе семінарыя заставалася да 1866 г. Пасаду рэктара семінарыі прызналі мэтазгодным злучыць са званнем настаяцеля-архімандрыта Свята-Траецкага манастыра.
Навучальны працэс быў арганізаваны на аснове Статута духоўных семінарый 1840 года і па прыкладу семінарый Санкт-Пецярбургскай і Кіеўскай Навучальных акруг. Кіроўным органам Літоўскай семінарыі было Праўленне ў складзе рэктара, інспектара і эканома. Знешні кантроль за вучэбным працэсам ажыццяўляўся Санкт-Пецярбургскай Духоўнай акадэміяй. У праграму навучання былі дададзеныя медыцына, сельская гаспадарка, прыродазнаўчыя навукі, вучэнне пра рускі раскол і іншыя дапаможныя веды. Поўны курс семінарыі быў шасцігадовым і складаўся з трох двухгадовых аддзяленняў.
На ніжэйшым аддзяленні выкладаліся наступныя прадметы — у першы год: 1) катэхізічнае вучэнне; 2) пачаткі рыторыкі; 3) старажытная ўсеагульная гісторыя; 4) пачаткі алгебры і геаметрыі; 5) грэцкая мова; 6) лацінская мова. У другі год: 1) чытанне Майсеевых і гістарычных кніг Старога запавету; 2) кіраўніцтва да спазнання і ўжытку набажэнскіх кніг; 3) рыторыку і кароткае паняцце пра паэзію; 4) сярэднявечную і новую ўсеагульную гісторыю; 5) геаметрыю і пасхалію; 6) грэцкую і лацінскую мовы.
У сярэднім аддзяленні — у першы год: 1) чытанне навучальных кніг Старога запавету; 2) царкоўна-біблейская гісторыя; 3) логіка; 4) расійская грамадзянская гісторыя; 5) фізіка і прыродазнаўчая гісторыя; 6) чытанне грэцкіх пісьменнікаў з перакладам і філалагічным разборам; 7) чытанне лацінскіх пісьменнікаў з перакладам і філалагічным разборам. У другі год: 1) чытанне прароцкіх кніг; 2) святая герменеўтыка; 3) царкоўна-біблейская гісторыя; 4) прыродазнаўчая гісторыя і сельская гаспадарка; 5) працяг логікі і псіхалогіі; 6) чытанне грэцкіх пісьменнікаў з перакладам і філалагічным разборам.
У вышэйшым аддзяленні — у першы год: 1) чытанне Святога Пісьма Новага Запавету з тлумачэннем; 2) дагматычнае багаслоўе; 3) вучэнне пра веравызнанні, ерасі і расколы, у дачыненні да мясцовых і сучасных патрэб; 4) гамілетыка; 5) агульная гісторыя хрысціянскай царквы; 6) вучэнне пра царкоўныя старажытнасці і абрадаслоўе; 7) патрыстыка ці навука пра святых айцоў; 8) чытанне святых айцоў грэцкіх і лацінскіх, з разборам філалагічным, гамілетычным і багаслоўскім; 9) пачатковыя падставы медыцыны і агульнанародны лячэбнік; 10) сельская гаспадарка. У другі год: 1) чытанне некаторых частак Святога Пісьма, з дэталёвым вытлумачэннем; 2) багаслоўе маральнае; 3) вучэнне пра пасады прасвітараў прыходскіх; 4) гамілетыка, падставы царкоўных законаў і кананічнае права; 5) гісторыя расійскай царквы; 6) чытанне святых айцоў грэцкіх і 7) працяг медыцыны.
Акрамя багаслоўскіх дысцыплін вывучаліся і свецкія прадметы: заалогія, мінералогія, батаніка, асновы геалогіі, геаметрыя. Апроч гэтых агульнаабавязковых прадметаў вучні семінарыі займаліся па абедні і мовамі: габрэйскай, французскай і нямецкай. У навучальным працэсе Літоўскай духоўнай семінарыі мовы і матэматыка стаялі трохі ў цені; імі займаліся большасць вучняў толькі дзеля пераводу ў вышэйшыя класы; затое сельская гаспадарка, медыцына, багаслоўскія і царкоўна-гістарычныя навукі вывучаліся з вялікім поспехам. Вялікая ўвага надавалася практычным заняткам. Семінарысты наведвалі Віленскі музей старажытнасцяў. Падчас летніх шпацыраў выхаванцы збіралі камяні і расліны, якія сустракаліся ў наваколлі Вільні. Камяні вызначаліся па родах, а расліны засушваліся. На семінарскай зямлі сеялі розныя сарты хлеба; у гародзе разводзілі гародніну; у садзе, што належаў Траецкаму манастыру завялі пітомнік дрэваў, якія перасаджвалі і прышчаплялі; у семінарскім двары ўладкоўвалі кветнік і прыглядалі за кветкамі. Прысутнічалі ў семінарскім шпіталі пры аглядзе хворых, дзе вучыліся рабіць перавязкі. Па ўказанні доктара, складалі простыя лекі, папаўняючы невялікую семінарскую аптэчку. Пры вывучэнні геаметрыі ўпор таксама рабіўся на практычную геаметрыю: вучні з выкладчыкамі выходзілі за Вільню, мералі некаторыя месцы ў наваколлі горада, здымалі з іх планы і вылічалі пляцы іх паверхні[14]
Асноўную частку навучэнцаў складалі дзеці з сем’яў духоўных асоб, якія змяшчаліся за казённы кошт. Было таксама 15 казённых вакансій для дзяцей з бедных свецкіх сем’яў. За свой рахунак вучылася прыкладна дзесяць працэнтаў ад агульнага ліку семінарыстаў. З 1853 года ўсталявалі квоту ў 50 чалавек для ліку навучэнцаў вышэйшага (багаслоўскага) аддзялення. Па сканчэнню семінарыі і выніках вучобы выпускнікам вызначаўся разрад — ад 1-га (вышэйшага) да 3-га (ніжэйшага) разраду[15]. Яны паступалі ў Духоўныя акадэміі ці вызначаліся настаўнікамі і нагляднікамі епархіяльных Духоўных вучылішч. Лепшыя выпускнікі Семінарыі для працягу навучання накіроўваліся ў Санкт-Пецярбургскую і Маскоўскую Духоўныя Акадэміі[5]. Колькасць навучэнцаў семінарыі ў перыяд з 1839 па 1915 год штогод у сярэднім складала 170—195 чалавек.
У 1864 г., з нагоды 25-годдзя «возсоединенія западно-русских уніатовъ съ восточной церковью» М. М. Мураўёв «ассигновалъ из контрибуціонныхъ суммъ[16]» 60.000 рублёў на капітальную перабудову Літоўскай семінарыі. І ў 1865—1866 гг. у семінарскіх будынках адбыўся выразны рамонт. Сталовая і бібліятэчная залы, памяшканні выхаванцаў значна пашыраны, уладкаваны асобна агульныя спальні і класы. Вучні тым часам жылі ў Андрэеўскай вучэльні. У 1866 годзе былі выдалены з праграмы медыцына, сельская гаспадарка і прыродазнаўчая гісторыя, а дададзена педагогіка (як прадмет патрэбны для будучых пастыраў і настаўнікаў народа); заснавана пры семінарыі нядзельная школа.
Указам Свяшчэннага Сінода ад 27 мая 1867 года згодна новага Статута духоўныя семінарыі ставіліся ў непасрэднае вядзенне епархіяльных архірэяў. У 1872 годзе ў семінарскім навучанні адбыліся значныя змены: замест трох двухгадовых аддзяленняў былі ўведзены 6 класаў па аднаму году навучання. Былі дададзеныя новыя прадметы: асноўнае багаслоўе, філасофія, касмаграфія і трыганаметрыя. Палепшылася ўтрыманне, вучэбны матэрыял, гімнастычныя снарады і мэбля, пабудаваны шпіталь у семінарскім садзе, перабудавана лазня. Сапраўднай скарбніцай па ўсіх абласцях ведаў была фундаментальная бібліятэка духоўнай семінарыі (у 1885 годзе ў ёй налічвалася 12500 тамоў, сярод якіх былі рэдкія выданні XV—XVII ст.[8]). У 1873 г. адкрыўся клас іканапісу.
З пачаткам Першай сусветнай вайны, у 1915 годзе Літоўская духоўная семінарыя была эвакуявана ў Разань і да 1917 года месцілася ў памяшканнях Гаўрылаўскага прытулку.
У складзе Польскай Рэспублікі
правіцьУ 1919 годзе семінарыя вяртаецца ў Вільню і восенню аднаўляюцца заняткі. У выніку Польска-савецкай вайны 1919—1921 гг. Вільня апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, а з 1922 г. у складзе Польскай Рэспублікі. На пачатку 1920-х гг. высілкамі беларускай інтэлігенцыі і са згоды царкоўнай іерархіі ў семінарыі былі ўведзены новыя прадметы — беларуская мова, гісторыя і геаграфія Беларусі. Сярод выкладчыкаў семінарыі, якія найбольш спрычыніліся да беларусізацыі, быў яе новы рэктар Вячаслаў Багдановіч, выпускнік Кіеўскай духоўнай акадэміі , які дагэтуль займаў пасаду інспектара семінарыі[17]. Беларуская актыўнасць у ёй падтрымлівалася дзякуючы такім выкладчыкам, як Вінцэнт Грышкевіч, Янка Станкевіч і іншыя. А першым выкладчыкам беларускай мовы семінарыі быў класік літаратуры Максім Гарэцкі [18]. У 1923 годзе з 292 слухачоў семінарыі 221 заявілі сябе беларусамі, 63 рускімі, 7 украінцамі і 1 польскім грамадзянінам. У той жа час, 210 чалавек паведамілі, што дома размаўляюць на рускай мове, 63 па-беларуску, па аднаму назвалі роднай украінскую і польскую мовы, а 11 навучэнцаў назвалі сумесь з двух або трох моў[19].
Ва ўмовах абвяшчэння аўтакефаліі Польскай праваслаўнай царквы у 1924 г. пачалася рэарганізацыя сістэмы навучання ў Віленскай духоўнай семінарыі. У першую чаргу змены датычылі пераходу ад пераважна рускай мовы навучання да польскай, але за беларусамі яшчэ заставалася права выкладання каля паловы прадметаў па-беларуску. У 1927 г. у рамках агульнадзяржаўнай школьнай рэформы Духоўныя семінарыі ў Вільні і Крамянцы былі пераўтвораны на ўзор дзяржаўных 9-гадовых гімназій з правамі сярэдняй навучальнай установы. Напалову скарацілася колькасць гадзін на багаслоўскія дысцыпліны, абавязковым прадметам стала польская мова, гісторыя і геаграфія Польшчы, а беларускамоўныя прадметы былі фактычна забаронены[20]. Па адзнакам навучэнца той пары Яўстаха Баслыка: гэта ўжо была не Праваслаўная Духоўная семінарыя. Яна толькі намінальна насіла гэтую назву. Яна стала ў 1929—1930 гг. філіялам польскай класічнай гімназіі з польскай мовай выкладання і толькі з некаторай праваслаўнай праслойкай: царкоўны спеў, царкоўны статут, наведанне набажэнстваў і да т. п[21].
У 1932 годзе Інстытут Нацыянальнасцяў ацаніў узровень выкладання ў семінарыі як нізкі, прагрэс паланізацыі (нягледзячы на тое, што многія заняткі праводзіліся на польскай мове) як нязначны з-за таго, што захоўваецца прэстыж рускай мовы[22]. У 1935—1936 навучальных гадах, паводле планаў дзяржаўных органаў і Польскай царквы, абодва бакі пагадзіліся ліквідаваць Віленскую і Крамянецкую духоўныя семінарыі і замяніць іх на адзін багаслоўскі ліцэй у Варшаве. Аднак гэты працэс не спраўдзіўся ў сувязі з пачаткам Другой сусветнай вайны[19].
У час Другой сусветнай вайны
правіцьУ 1939 г. частка Віленскага края была перададзена Літве (у тым ліку і Вільня), а ў 1940 г. створаная Літоўская ССР ўвайшла ў склад СССР. Літоўская (Віленская) духоўная семінарыя спыніла сваё існаванне. У час нямецка-фашысцкай акупацыі працамі экзарха мітрапаліта Сергія у Вільні былі арганізаваныя пастырска-багаслоўскія курсы для падрыхтоўкі праваслаўных святароў як для Прыбалтыкі, так і для прыходаў, што адчыняліся ў «вызваленых ад бальшавікоў» раёнах Ленінградскай вобласці. Вясной 1944 года адбыўся першы выпуск навучэнцаў і ў тым жа годзе, пасля ўзнаўлення ў Літве савецкай улады, курсы былі зачыненыя.
У складзе СССР
правіцьУ 1946 году семінарыю аднавілі, прыняўшы на першы курс 25 чалавек (з іх пяць вольных слухачоў). Але місіянерскія планы, у прыватнасці, правядзенне набажэнстваў на літоўскай мове, не ажыццявіліся, а семінарыю пад ціскам мясцовых уладаў у жніўні 1947 года закрылі, перавёўшы групу віленскіх другакурснікаў ў Жыровіцкі манастыр.
Гл. таксама
правіцьРэктары
правіць- Антоній (Зубко) (1828—1836)
- Іпаліт Гамаліцкі[23] (1836—1845)
- Платон (Гарадзецкі) (1839—1843)
- Яўсевій (Іллінскі) (31 снежня 1844—1848)
- Філарэт (Малішэўскі) (15 красавіка 1849—1851)
- Аляксандр (Дабрынін) (31 жніўня 1851—1860)
- Іосіф (Драздоў) (21 лістапада[24] 1860—1868)
- Яўген (Шарашыла) (11 снежня 1868—1870)
- Аўгусцін (Гуляніцкі) (1870—1881)
- Анастасій (Апоцкі) (20 ліпеня 1881—1885)
- Іосіф (Сакалоў) (1885—1891)
- Алексій (Апоцкі) (22 снежня 1891 — 30 верасня 1893)
- Павел (Паспелаў) (7 кастрычніка 1893 — 19 ліпеня 1895)
- Інакенцій (Бяляеў) (28 ліпеня 1895 — 2 ліпеня 1899)
- Паладый (Дабранраваў) (29 ліпеня 1899 — 9 красавіка 1901)
- Леанід (Скабееў) (9 красавіка 1901 — 5 верасня 1903)
- Алексій (Дарадніцын) (5 верасня 1903—1904)
- Іаан (Помер)[25] (1907—1912)
- Лаўрын (Князеў) (28 лютага 1912—1917)
- Анатоль (Сакалоў) (8 лютага 1917—1919)
- Вячаслаў Багдановіч (1919—1922)
- Філіп (Маразоў)[21] (1922—1924)
- Антоній (Марцанка)[21] (1924—1926)
- в.а. Мікалай Тучэмскі[21][26] (снежань 1925—1940)
- Васіль Вінаградаў (1943—1944)
Інспектары
правіць- Міхаіл (Галубовіч) (1828—1836)
- Ігнацій (Жалязоўскі) (1836—1845)
- А. Кандыдаў (1845—1851)
- Веніямін (Платонаў) (21 снежня 1851—1859)
- Іаан (Пшчолка) (1860—1862)
- Мадэст (Стральбіцкі) (31 жніўня 1862—1866)
- Мялецій (Андрыеўскі) (9 студзеня 1867[27]—1869)
- Юстын (Палянскі) (24 красавіка 1870—1875)
- Раман Іванавіч Мядзведзь (1897—1899)
- Яўсевій (Гроздаў) (12 лістапада 1899—1903)
- Вячаслаў Васілевіч Багдановіч (16 мая 1907—1919)
- Леў Аляксандравіч Бяляўскі (1920-я гады)
Вядомыя выпускнікі
правіць- Аляксандр (Кульчыцкі) (1823—1888) — епіскап Расійскай праваслаўнай царквы , епіскап Кастрамскі і Галіцкі
- Анатоль (Станкевіч) (1821—1903) — епіскап Расійскай праваслаўнай царквы, епіскап Калужскі і Бароўскі
- Міхаіл Восіпавіч Каяловіч (1828—1891) — расійскі гісторык, публіцыст, славянафіл
- Іаан Антонавіч Катовіч[14] (1839—1911) — праваслаўны царкоўны дзеяч, гісторык, публіцыст, журналіст і фалькларыст
- Юльян Фаміч Крачкоўскі (1840—1903) — беларускі этнограф, фалькларыст, археограф
- Рыгор Якаўлевіч Кіпрыяновіч (1846—1915) — царкоўны гісторык, публіцыст, пісьменнік, прыхільнік школы «заходнерусізму»
- Платон Мікалаевіч Жуковіч (1857—1919) — гісторык, прафесар, член-карэспандэнт Расійскай акадэміі навук
- Апанас Вінцэнтавіч Ярушэвіч (1867—1918/1924) — беларускі грамадскі дзеяч, гісторык, педагог, прадстаўнік школы «заходнерусізму»
- Яўсевій (Гроздаў) (1868—1929) — архіепіскап Расійскай праваслаўнай царквы, Эстонскай аўтаномнай праваслаўнай царквы
- Іосіф Паўлавіч Крачатовіч (1873—1933) — архіепіскап Рускай праваслаўнай царквы, дзеяч абнаўленства
- Павел Канстанцінавіч Валынцэвіч (1875—1962) — праваслаўны святар, адзін з пачынальнікаў беларускай фатаграфіі
- Феафан (Семяняка) (1879—1937) — епіскап Рускай праваслаўнай царквы, архіепіскап Мінскі і Беларускі
- Данііл (Юзьвюк) (1880—1965) — архіепіскап Рускай праваслаўнай царквы, епіскап Пінскі і Брэсцкі
- Феадосій (Самайловіч) (1884—1968) — епіскап Рускай праваслаўнай царквы за мяжой, архіепіскап Сан-Паўльскі і Бразільскі
- Мацей Крыцук (1892—1950) — протаіерэй, свяшчэннапакутнік[28] (кананізаваны Беларускай праваслаўнай царквой 28 кастрычніка 1999 года)
- Канстанцін (Хоміч) (1911—2000) — епіскап Рускай праваслаўнай царквы, архіепіскап Брэсцкі і Кобрынскі
- Серафім Арсеньевіч Жалязняковіч (1913—2004) — рэктар Варшаўскай праваслаўнай духоўнай семінарыі
- Віталь Міхайлавіч Баравой (1916—2008) — беларускі святар Рускай Праваслаўнай Царквы, протапрасвітар, прафесар, доктар багаслоўя, назіральнік[29] Другога Ватыканскага сабора ад імя Рускай Праваслаўнай Царквы
Зноскі
правіць- ↑ Котович 1878, с. 24.
- ↑ Протопросвитер Антоний Тупальский (руск.) // Pawet.net
- ↑ Летопись Свято-Успенского Жировичского монастыря (руск.) // Свято-Успенский Жировичский ставропигиальный мужской монастырь
- ↑ ЖИРОВИЧИ: ПАМЯТНИКИ И ПАМЯТНЫЕ МЕСТА, СВЯЗАННЫЕ С ИМЕНЕМ МИТРОПОЛИТА ИОСИФА (СЕМАШКО) (руск.) // Свято-Успенский Жировичский ставропигиальный мужской монастырь
- ↑ а б в г д Носко М. М. Литовская Духовная Семинария и её роль в воссоединении униатов с Православной Церковью Архівавана 8 студзеня 2021. // Ступени. 2001. — № 1 (2) (руск.)
- ↑ Котович 1878, с. 35.
- ↑ Котович 1878, с. 53.
- ↑ а б в г ВИЛЕНСКАЯ И ЛИТОВСКАЯ ЕПАРХИЯ // Православная энциклопедия. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2004. — Т. VIII. — С. 465-475. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 5-89572-014-5.
- ↑ Котович 1878, с. 54.
- ↑ Жизнь Іосифа Семашки, митрополита Литовскаго и Виленскаго и возсоединеніе западно-русскихъ уніатовъ с православною церковію въ 1839 г. : Съ 3-мя портретами высокопреосященнаго Іосифа / Сочиненіе Г. Я. Кипріановича. — Вильна : Типографія И. Блюмовича, 1893. — XVIII, 448 с., 3 л. портр. (руск.) стар.95
- ↑ Жизнь Іосифа Семашки, митрополита Литовскаго и Виленскаго и возсоединеніе западно-русскихъ уніатовъ с православною церковію въ 1839 г. : Съ 3-мя портретами высокопреосященнаго Іосифа / Сочиненіе Г. Я. Кипріановича. — Вильна : Типографія И. Блюмовича, 1893. — XVIII, 448 с., 3 л. портр. (руск.) стар.191
- ↑ Жизнь и труды высокопреосвященного Иосифа (Семашко), митрополита Виленского и Антовского (руск.) // Афіцыйны партал Беларускай Праваслаўнай царквы
- ↑ Жизнь Іосифа Семашки, митрополита Литовскаго и Виленскаго и возсоединеніе западно-русскихъ уніатовъ с православною церковію въ 1839 г. : Съ 3-мя портретами высокопреосященнаго Іосифа / Сочиненіе Г.Я. Кипріановича. - Вильна : Типографія И. Блюмовича, 1893. - XVIII, 448 с., 3 л. портр. (руск.) стар.193
- ↑ а б Ильин А. Черевачицкие Котовичи – священники, деятели культуры и просто люди. Глава V. Виленский кафедральный протоиерей Иоанн Котович // Гістарычная брама. — 2016. — № 1 (26).
- ↑ Выпускники Литовской духовной семинарии (руск.)
- ↑ Жизнь Іосифа Семашки, митрополита Литовскаго и Виленскаго и возсоединеніе западно-русскихъ уніатовъ с православною церковію въ 1839 г. : Съ 3-мя портретами высокопреосященнаго Іосифа / Сочиненіе Г. Я. Кипріановича. — Вильна : Типографія И. Блюмовича, 1893. — XVIII, 448 с., 3 л. портр. (руск.) стар.327
- ↑ Асветніцкакя дзейнасць беларускай інтэлігенцыі ў Вільні 1920—1930-я гг. // Прыход Свята-Петрапаўлаўскага сабора г. Мінска
- ↑ Віленская праваслаўная духоўная семінарыя і беларуская мова // Мова нанова Гародня
- ↑ а б Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, ISBN 978-83-7431-127-4 (польск.)
- ↑ Кулажанка Л. З вопыту асветніцкага служэння Праваслаўнай царквы (Заходняя Беларусь у 1920—1930 гг.) // Праваслаўе. — 1999. — № 8. — С. 38—57
- ↑ а б в г АНТОЛОГИЯ СЕМИНАРСКОЙ ЖИЗНИ. ИЗ ВОСПОМИНАНИЙ ОТЦА ЕВСТАФИЯ БАСЛЫКА. ЧАСТЬ 1 (1922—1924) (руск.) // ПРАВОСЛАВИЕ.RU
- ↑ M. Papierzyńska-Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918—1939, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989, s. 283—285 (польск.)
- ↑ Виленский кафедральный протоиерей Ипполит Гомолицкий (руск.) // Прыход Свята-Петрапаўлаўскага сабора г. Мінска
- ↑ Жизнь Іосифа Семашки, митрополита Литовскаго и Виленскаго и возсоединеніе западно-русскихъ уніатовъ с православною церковію въ 1839 г. : Съ 3-мя портретами высокопреосященнаго Іосифа / Сочиненіе Г. Я. Кипріановича. — Вильна : Типографія И. Блюмовича, 1893. — XVIII, 448 с., 3 л. портр. (руск.) стар.287
- ↑ Свяшчэннамучанік Іаан (Помер), епіскап Слуцкі, архіепіскап Рыжскі і Латвійскі // Прыход Свята-Петрапаўлаўскага сабора г. Мінска
- ↑ ТУЧЕМСКИЙ НИКОЛАЙ МИХАЙЛОВИЧ (руск.) // ДРЕВО открытая православная энциклопедия
- ↑ Жизнь Іосифа Семашки, митрополита Литовскаго и Виленскаго и возсоединеніе западно-русскихъ уніатовъ с православною церковію въ 1839 г. : Съ 3-мя портретами высокопреосященнаго Іосифа / Сочиненіе Г. Я. Кипріановича. — Вильна : Типографія И. Блюмовича, 1893. — XVIII, 448 с., 3 л. портр. (руск.) стар.361
- ↑ СВЯЩЕННОМУЧЕНИК МАТФЕЙ КРИЦУК, ПРОТОИЕРЕЙ Архівавана 12 лістапада 2018. (руск.) // Слуцкая епархия Минской митрополии Белорусской Православной Церкви Московского Патриархата
- ↑ Дикарев А., диакон Наблюдатели Русской Православной Церкви на II Ватиканском соборе: предыстория Архівавана 21 красавіка 2020. // Церковь и время. — 2013. — № 1 (62). — С. 107—137
Спасылкі
правіцьЛітаратура
правіць- Котовичъ Іоаннъ, прот. Историческая записка о Литовской Духовной семинаріи. — Вильна: Типографія Губернскаго Правленія, 1878. — 83 с.
- «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі». У 6 тамах / Рэд. кал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.), М. В. Біч, Б. І. Сачанка і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч — г. Мінск : Выд. «Беларуская Энцыклапедыя імя Пятруся Броўкі», 1993—2003 гг. — Т. 1-6. — ISBN 5-85700-073-4.
- Историческій очеркъ состоянія Православной церкви въ Литовской епархіи за время съ 1839—1889 г. Пресвітера Н. Д. Извекова — Москва, 1899 г.
- Жизнь Іосифа Семашки, митрополита Литовскаго и Виленскаго и возсоединеніе западно-русскихъ уніатовъ с православною церковію въ 1839 г. : Съ 3-мя портретами высокопреосященнаго Іосифа / Сочиненіе Г. Я. Кипріановича. — Вильна : Типографія И. Блюмовича, 1893. — XVIII, 448 с., 3 л. портр.
- Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, ISBN 978-83-7431-127-4.
- M. Papierzyńska-Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918—1939, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989
- Обозный К. П. Богословские курсы в Вильно в 1942—1944 годах // Вестник церковной истории. 2008. — № 1 (9). — С. 169—178.
- На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх