Магілёўскі раён

Магілёўскі раён
Магілёўскі раён
Сцяг	Герб
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Магілёўская вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Магілёў
Дата ўтварэння	17 ліпеня 1924
Кіраўнік	Алег Іванавіч Чыкіда[d]
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 73,94 %, руская 24,3 %; Размаўляюць дома: беларуская 29,51 %, руская 67,35 %
Насельніцтва (2009);	43 166 чал. (3-е месца)
Шчыльнасць	22,63 чал./км² (5-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 93,07 %, ; рускія — 5,02 %, ; украінцы — 1,03 %, ; іншыя — 0,88 %
Плошча	1 895,40 км²; (3-е месца)
Вышыня; над узроўнем мора	167 м
Афіцыйны сайт
Магілёўскі раён на Вікісховішчы

Магілёўскі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Магілёўскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр — горад Магілёў. Знаходзіцца ў цэнтры Магілёўскай вобласці. Мяжуе з Чавускім, Быхаўскім, Клічаўскім, Бялыніцкім, Шклоўскім і Дрыбінскім раёнамі.

ГісторыяПравіць

Магілёўскі раён утвораны 17 ліпеня 1924 года. 26 ліпеня 1930 году акругі ў рэспубліцы былі ліквідаваны. Магілёўшчына зноў скарацілася да памераў раёна. Магілёўскі раён непасрэдна ўваходзіў у склад БССР з 26 ліпеня 1930 па 15 студзеня 1938 года.

20 лютага 1938 года пастановай Прэзыдыума ЦВК БССР вызначаны раёны, якія ўключаліся ў склад абласцей. Да Магілёўскай вобласці быў аднесены 21 раён, у тым ліку Магілёўскі.

Скасаваны 16 верасня 1959 года, адноўлены 30 ліпеня 1966 года.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзелПравіць

20 жніўня 1924 году Магілёўскі раён падзелены на 19 сельсаветаў: Бракаўскі, Вендаражскі, Вішоўскі, Вяліка-Бялевіцкі, Гарадзішчанскі, Гаранскі, Дабрасневіцкі, Дасовіцкі, Дашкаўскі, Карабанаўскі, Княжыцкі, Коцнеўскі, Навасёлкаўскі 1-ы, Навасёлкаўскі 2-і, Палыкавіцкі, Пашкаўскі, Рафалаўскі, Сялецкі, Цішоўскі.

21 жніўня 1925 году зменены назвы сельсаветаў: Карабанаўскі ў Краснапольскі, Коцнеўскі ў Хонаўскі, Навасёлкаўскі 1-ы ў Навасёлкаўскі, Навасёлкаўскі 2-і ў Гуслішчанскі.

24 верасня 1926 года утвораны Хрыпялёўскі нацыянальны польскі сельсавет.

У 1927 годзе утвораны Чарназёмаўскі сельсавет.

2 сакавіка 1931 года Лупалаўскі раён быў скасаваны, і частка яго сельскіх саветаў адышла да Магілёўскага раён — Амхаўскі, Грабянёўскі, Мастоцкі, Машанацкі, Махаўскі, Слабодкаўскі сельсавет, Таранаўскі, Шчэжарскі. Такім чынам, у Магілёўскім раёне стала 29 сельскіх саветаў, а агульная колькасьць насельніцтва стала больш за 145 тыс. чалавек.

У 1935 годзе пачалася новая рэформа адміністрацыйнага падзелу — разбуйненне раёнаў. У выніку рэформы быў створаны Круглянскі раён, ліквідаваны ў 1931 годзе. Круглянскі раён ўключыў частку сельсаветаў Бялыніцкага раёна, апошні стаў занадта малым па плошчы і да яго далучылі 5 сакавіка 1935 года тры сельсаветы Магілёўскага раёна — Вішоўскі, Навасёлкаўскі і Рафалаўскі.

23 жніўня 1937 года Хрыпялёўскі нацыянальны польскі сельсавет рэарганізаваны ў Хрыпялёўскі сельсавет.

На 1 студзеня 1941 году ў Магілёўскі раён уваходзіла 26 сельсаветаў.

Раён падзяляецца на 15 сельскіх саветаў: Буйніцкі, Вендаражскі, Вяйнянскі, Дашкаўскі, Заводзкаслабодскі, Кадзінскі, Княжыцкі, Мастоцкі, Махаўскі, Падгор’еўскі, Палыкавіцкі, Пашкаўскі, Семукацкі, Сідаравіцкі, Сухарэўскі.

23 снежня 2009 года ліквідаваны Брылеўскі сельсавет.

НасельніцтваПравіць

2009 год — 43 166 жыхароў^[4] (без уласна Магілёва з насельніцтвам 372 тыс. чал.). Усяго налічваецца 279 сельскіх населеных пунктаў. 19,3 тыс. жыхароў (43 % ад агульнай колькасці жыхароў раёна) пражывае ў аграгарадках.
2016 год — 40 234 жыхароў^[5]
2017 год — 40 130 жыхароў^[6]

ГеаграфіяПравіць

24 % плошчы раёна займаюць лясы. Асноўныя рэкі раёна: Дняпро з прытокамі Вільчанка, Паўна с Лазнёўкай, Дубравенка, Лахва с Лахвіцай і Жыварэзкай; Друць з прытокамі Арлянка і Грэза (вытокі); Раста з прытокам Рудзея.

На тэрыторыі раёна знаходзяцца возера Безыменнае і вадасховішча Рудзея.

Карысныя выкапні: торф, пяскі, гліны, мінеральныя воды.

Дзяржаўныя заказнікі: Варацей, Пагост, Раманькі.

ТранспартПравіць

Праз раён праходзяць чыгункі на Асіповічы, Оршу, Крычаў, Жлобін, аўтамагістраль на Мінск; аўтадарогі на Віцебск, Гомель, Бабруйск, Рагачоў, Слаўгарад, Чэрыкаў. Па Дняпры ажыццяўляецца суднаходства.

Культура, адукацыя, друкПравіць

Мясцовая прэса прадстаўлена грамадска-палітычнай газетай «Прыдняпроўская Ніва», гл. [1]. Заснавальнік — Магiлёўскi раённы выканаўчы камiтэт.

СлавутасціПравіць

Асноўны артыкул: Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Магілёўскага раёна

Дашкаўскі парк
Магілёўскі заасад у аграгарадку Буйнічы
Мемарыяльны комплекс «Буйніцкае поле»
Палыкавіцкая крыніца — помнік прыроды рэспубліканскага значэння
Свята-Пакроўская царква (канец 1850 гадоў), у аграгарадку Вейна
Свята-Успенская царква (1903 г.) у вёсцы Галяні 1-я
Касцёл Святога Мікалая (1750—1791), у аграгарадку Княжыцы

Вядомыя ўраджэнцы і жыхарыПравіць

Матэст Мендзялевіч Агрэст (1915, в. Княжыцы — 2005) — савецкі і амерыканскі матэматык, доктар фізіка-матэматычных навук, удзельнік атамнага праекта ў Арзамасе-16, заснавальнік тэорыі палеавізітаў
Сяргей Пятровіч Алейнікаў (1909, в. Зацішша—1984), лётчык-выпрабавальнік, Герой Савецкага Саюза
Лідзія Васільеўна Аўсеенка (1914, в. Забор’е —), Герой Сацыялістычнай Працы
Віктар Аляксандравіч Грамыка (1923, в. Сенькава —), беларускі жывапісец, педагог, прафесар, народны мастак Беларусі
Іван Макаравіч Ільюшын (1903, Прокшанічы — 1997) — беларускі філосаф і савецкі дзяржаўны дзеяч, міністр асветы БССР, член-карэспандэнт АН БССР
Уладзімір Сямёнавіч Камароў (1923, в. Княжыцы —) — беларускі хімік, акадэмік Акадэміі Навук Беларускай ССР
Вадзім Андрэевіч Круталевіч(1922, в. Малое Хонава — 2006)), беларускі юрыст, гісторык, сацыёлаг
Міхаіл Іванавіч Кучынскі (1911, в. Прысна 1 — 1995), лётчык, Герой Савецкага Саюза
Павел Васілевіч Масленікаў (1914, в. Нізкая Вуліца — 1995), беларускі пейзажыст, народны мастак
Пётр Яфімавіч Пракопаў (1909, в. Старая Мілееўка — 1980), беларускі вучоны ў галіне агульнага земляробства і раслінаводства
Цімафей Ерафеевіч Саладкоў (1915, в. Шчэжар — 1995), беларускі гісторык, доктар гістарычных навук, прафесар. Заслужаны работнік культуры БССР
Зоя Прохараўна Цітова (1919, в. Галынец 1 — 1995), акушэрка, Герой Сацыялістычнай Працы
Ягор Арцёмавіч Юрчанка (1919, Палыкавічы 1 — 1981), Герой Савецкага Саюза

Старшыні Магілёўскага райвыканкамаПравіць

? — 11 чэрвеня 2019 — Анатоль Іванавіч Дуцько
з 11 чэрвеня 2019 года — Алег Іванавіч Чыкіда

Зноскі

СпасылкіПравіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Магілёўскі раён
Магілёўскі раённы выканаўчы камітэт (на рускай мове)
Магілёўскі раён на сайце Магілёўскага аблвыканкаму (на рускай мове)
Карты і агульныя звесткі на emaps-online
Славутасці на партале globus.tut.by (на рускай мове)
Характарыстыка раёна

[belstat2009-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Вынікі перапісу 2009 года

[2] «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)

[_5a63c66aaea767d2-3] GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q830106"></a>

[belstat-4] Перепись населения — 2009. Могилевская область(руск.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2016-5] Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа(руск.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2017-6] Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа(руск.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]