Вікіпедыя

Падвойнае жыццё Веранікі

двухмоўны фільм польскага кінарэжысёра Кшыштафа Кеслёўскага

«Падво́йнае жыццё́ Верані́кі»[6] (фр.: La double vie de Véronique, польск.: Podwójne życie Weroniki) — двухмоўны фільм польскага кінарэжысёра Кшыштафа Кеслёўскага, зняты ў 1991 годзе пры ўдзеле Польшчы, Францыі і Нарвегіі. Гэты фільм з’яўляецца першай карцінай кінарэжысёра, якую ён часткова здымаў за мяжой Польшчы.

Падвойнае жыццё ВеранікіM:
фр.: La double vie de Véronique
польск.: Podwójne życie Weroniki
Постар фільма
Жанр фэнтэзійны фільм[2], артхаус і драматычны фільм
Рэжысёр
Сцэнарыст
У галоўных
ролях
Аператар
Кампазітар
Кінакампанія Canal+, Norsk Film[d] і Zespól Filmowy "X"[d]
Працягласць 98 хв.
Зборы $2 млн. (ЗША)
Краіна
Мова французская і польская
Год 15 мая 1991[1]
IMDb ID 0101765

Фільм расказвае гісторыю дзвюх маладых жанчын: польскай харысткі Веранікі і як дзве кроплі вады падобнай на яе французскай настаўніцы музыкі Веранік. Жанчыны не ведаюць пра існаванне адна адной, але звязаны таямнічай эмацыйнай сувяззю, якую Кшыштаф Кеслёўскі падкрэслівае праз адлюстраванні, колеры, гукі і мноства іншых дэталяў, што ўтвараюць безліч тонкіх паралеляў паміж дзвюма гераінямі. У абрамленні мігатлівай аператарскай працы Славоміра Ідзяка і таямнічай музыкі Збігнева Прайснера кінастужка ўяўляе сабой «адну з найбольш чыста метафізічных карцін», «незабыўную сімфонію пачуццяў»[7].

Прэм’ера фільма адбылася 15 мая 1991 года ў межах конкурснай праграмы 44-га Канскага кінафестывалю, дзе фільм быў адзначаны трыма ўзнагародамі, у тым ліку за найлепшую жаночую ролю[8] Перайсці да раздзела «Узнагароды». «Падвойнае жыццё Веранікі» было абрана кандыдатам на прэмію «Оскар» за найлепшы фільм на замежнай мове ад Польшчы, але не трапіла ў канчатковы спіс намінантаў.

Анатацыя правіць

Лёс спрыяе маладой польскай жанчыне Вераніцы. Пасля імправізаванага спеву на сяброўчынай рэпетыцыі ёй прапаноўваюць сольную партыю ў канцэрце. Вераніка, аднак, пакутуе ад праблем з сэрцам і памірае падчас канцэрта. Незадоўга да смерці, ідучы Кракаўскай плошчай, яна на імгненне заўважае жанчыну як дзве кроплі вады падобную на яе. Імя жанчыны Веранік, яна жыве ў Парыжы і працуе настаўніцай музыкі ў школе. Адразу ж пасля смерці Веранікі, аб чыім існаванні Веранік не падазрае, на яе накатвае хваля смутку і адзіноты. Па невядомых для яе самой прычынах яна кідае свае заняткі па вакале і звяртаецца да кардыёлага. Неўзабаве яна сустракае казачніка-лялькавода, які можа дапамагчы ёй разабрацца ў сабе і дакрануцца да таямніцы яе жыцця[9][10][11][12].

Сюжэт правіць

Польшча. Маці паказвае дзяўчынцы першую зорку ў вячэрнім небе. «Гэта зорка, якую мы чакалі, каб пачаць Вігілію» — кажа яна.
Францыя. Маці паказвае дзяўчынцы першы лісточак. «Зараз вясна, і хутка на ўсіх дрэвах з’явяцца лісточкі» — тлумачыць яна.

Польшча. Маладая жанчына Вераніка (Ірэн Жакоб) спявае ў хоры на вольным паветры. Раптам пачынаецца залева і ўсе спевакі ўцякаюць. Вераніка адна працягвае цягнуць апошнюю ноту, усміхаючыся дажджу, што падае ёй на твар. Пасля канцэрту Вераніка сустракае свайго каханага, Антэка (Ежы Гудэйка[pl]), і яны кіруюцца да яго на кватэру, дзе займаюцца сексам. Вераніка гутарыць са сваім бацькам. Яна просіць яго паведаміць Антэку, што з’язджае да сваёй хворай цёткі ў Кракаў. Потым яна прызнаецца бацьку, што апошнім часам мае дзіўнае пачуццё, быццам яна не адна на свеце, але бацька не разумее яе слоў, а яна не можа патлумачыць.

Вераніка едзе ў Кракаў на цягніку. Дарогай яна разглядае пейзажы праз празрысты шарык: перакуленыя дамы, дрэвы, людзі. Прыехаўшы да цёткі (Халіна Грыгляшэўска[pl]), Вераніка расказвае ёй пра свае адносіны з Антэкам. Пазней яна дамаўляецца аб сустрэчы з сяброўкай, якая жыве ў Кракаве. Тая прапануе сустрэцца падчас рэпетыцыі хору і Вераніка згаджаецца. Яна назірае за ходам рэпетыцыі і ў пэўны момант пачынае падпяваць. У яе прыгожае звонкае сапрана, і хормайстар, азірнуўшыся, не прыпыняе яе. Пасля рэпетыцыі хормайстар прапануе Вераніцы прайсці праслухоўванне. Усцешаная Вераніка ляціць дамоў з папкай нот. Мінаючы Рынкавую плошчу, Вераніка трапляе ў натоўп дэманстрантаў, якіх разганяюць сілавыя структуры. Адзін з уцекачоў на бягу сутыкаецца з Веранікай, і тая ўпускае папку і рассыпае ноты. Сабраўшы ноты, Вераніка заўважае маладую жанчыну, якая робіць здымкі пратэстуючых — жанчына выглядае дакладна як яна сама. Вераніка ў некаторай разгубленасці ўсміхаецца і назірае, як жанчына разам са сваёй турыстычнай групай сядае ў аўтобус і з’язджае.

 
Рынкавая плошча ў Кракаве, дзе Вераніка заўважае ў акне аўтобуса сваю двайніцу Верані́к.

На праслухоўванні Вераніка ўражвае сваімі вакальнымі здольнасцямі музычнага кіраўніка і дырыжора (Аляксандр Бардзіні). Аднак такое напружанне не праходзіць дарма. Па дарозе дамоў у Веранікі моцна прыхоплівае сэрца, аднак, перацярпеўшы, яна не звяртаецца да ўрачоў. Праз нейкі час Вераніцы паведамляюць, што яна выйграла конкурс і зацверджана салісткай. Калі цётка пытаецца, як у яе справы, Вераніка адказвае: «Добра. Я нават спужалася, што занадта добра».

Вераніка ў трамваі вучыць ноты і знянацку заўважае, што надварэ на матацыкле едзе Антэк. Выйшаўшы з трамвая, Вераніка спрабуе выбачыцца, што не адказвала на яго званкі. Антэк жа толькі кажа, што кахае яе, і што калі яна захоча яму нешта сказаць, то яна можа патэлефанаваць яму. Антэк з’язджае, але Вераніка кідаецца за ім і, дагнаўшы, просіць адвезці яе дамоў. Яна абяцае яму патэлефанаваць.

Вераніка прыбіраецца да канцэрта. Яна выглядвае ў акно і бачыць старэнькую бабульку, што, сагнуўшыся, цягне торбы. Вераніка прапануе ёй дапамогу, але бабулька не адзываецца. Гэтым вечарам Вераніка ўпершыню саліруе на вялікай сцэне. Яна неверагодна спявае, але напружанне замоцнае для яе сэрца. Вераніка падае мёртвай на сцэне, яе душа пралятае над галовамі слухачоў.

У той жа час у Парыжы маладая францужанка па імені Верані́к (Ірэн Жакоб) займаецца сексам з маладым чалавекам, але знянацку на яе накатвае хваля смутку. Яна просіць маладога чалавека пакінуць яе адну. Веранік адпраўляецца да свайго настаўніка музыкі, каб сказаць, што кідае заняткі. Той абвінавачвае Веранік у тым, што яна зарывае свой талент, але яна цвёрдая ў сваім рашэнні, хоць і не можа патлумачыць прычын.

Школу, дзе Веранік выкладае музыку, наведвае тэатр марыянетак[en], і яна вядзе дзяцей на прадстаўленне. Спектакль расказвае гісторыю балерыны, якая, танцуючы, ламае сабе нагу і памірае. Аднак потым яна паўстае з мёртвых, пераўтвараючыся ў матыля. Пакуль дзеці ў захапленні назіраюць за прадстаўленнем, Веранік сочыць за лялькаводам (Філіп Вальтэр[fr]), якога бачыць у адлюстраванні. Ён таксама заўважае яе. Вярнуўшыся ў клас, Веранік прапануе дзецям развучыць мелодыю, якая гучала ў спектаклі — твор Ван дэн Будэнмаера, галандскага кампазітара XVIII ст. Гэта той самы твор, падчас выканання якога памерла польская дзяўчына Вераніка. Пасля заняткаў, калі Веранік выходзіць са школы, у яе прыхоплівае сэрца, і яна адпраўляецца ў лякарню. Вечарам, вяртаючыся на аўтамабілі дамоў, Веранік спыняецца на чырвоны сігнал святлафора і спрабуе закурыць. Побач стаіць фургон. Кіроўца сігналіць, прыцягваючы ўвагу Веранік, і паказвае ёй, што яна трымае цыгарэту не тым бокам. Веранік пазнае ў кіроўцы фургона лялькавода. Ноччу раздаецца тэлефонны званок, Веранік прачынаецца і бярэ трубку, але там маўчанне. Яна кажа, што павесіць трубку, але голас адказвае «Не». У трубцы чуецца музыка Ван дэн Будэнмаера.

Веранік едзе да свайго бацькі. Яна прызнаецца яму, што ў некага закахалася, але не ведае ў каго. Таксама яна кажа, што нядаўна адчула, што засталася адна, нібыта нехта знік з яе жыцця. Вярнуўшыся ў Парыж, Веранік атрымлівае дзіўны ліст: у канверце няма анічога апроч шнурка ад абутку. Яна выкідвае ліст у сметніцу. Веранік будзіць блік святла. Яна выглядвае ў акно і бачыць, што суседскі хлопчык пускае ёй у твар сонечнага зайчыка. Хлопчык усміхаецца ёй і знікае ў сваёй кватэры, але і пасля яго адыходу блік святла працягвае блукаць па пакоі Веранік. Веранік знаходзіць у сметніцы выкінуты раней ліст са шнурком. Разглядваючы сваю кардыяграму, яна кладзе на яе шнурок і расцягвае яго ў прамую лінію — шнурок нагадвае кардыяграму чалавека, у якога спынілася сэрца.

 
Вакзал Сен-Лазар, дзе Верані́к шукае Аляксандра.

Веранік даведваецца, што лялькавод — аўтар дзіцячых кніг Аляксандр Фабры, а гісторыя пра балерыну заснавана на яго кнізе «Страказа і матылёк». Адна з іншых яго кніг прысвечана шнурку ад абутку. Наступныя дні Веранік праводзіць за чытаннем кніг Аляксандра. Калі паштальён прыносіць ёй чарговую пасылку, яна ўгадвае, што там будзе пустая каробка з пад сігар «Вірджынія». Веранік наведвае бацьку і той перадае адрасаваны ёй пакунак. Гэтым разам гэта аўдыёкасета. Застаўшыся адна, Веранік слухае таямнічы запіс, поўны розных гукаў: гукі скамечанай паперы, крокі, рыпенне дзвярэй, гукі чыгуначнай станцыі і абслугоўвання ў кафэ, фрагмент музыкі Ван дэн Будэнмаера і ў завяршэнне гукі аўтакатастрофы. Усе гэтыя гукі і паштовы штэмпель на лісце прыводзяць Веранік у кафэ ля вакзала Сен-Лазар, побач стаіць згарэлая машына. Менавіта тут магла быць запісана гэта касета. У кафэ Веранік бачыць Аляксандра, які сядзіць адзін за столікам, нібыта чакаючы яе. Аляксандр гаворыць Веранік, што чакае яе тут ужо два дні. Ён працуе над новай кнігай і гэта быў своеасаблівы эксперымент: ён хацеў даведацца, ці можа ў сапраўдным жыцці жанчына адклікнуцца на тыя знакі, што ён ёй пасылаў. Засмучаная і ўзлаваная тым, што яе проста выкарыстоўвалі, Веранік уцякае і хаваецца ад Аляксандра, той пускаецца ўдагонку, тады Веранік ловіць таксі.

Веранік здымае нумар у гатэлі. Аднак, збіраючыся падняцца ў нумар, сутыкаецца з Аляксандрам, які, відаць, бег за таксі. Ён просіць яе аб прабачэнні, і яна дазваляе яму падняцца ў нумар, дзе яны абодва засынаюць. Сярод ночы Аляксандр будзіць Веранік і гаворыць ёй, што кахае яе. Яны займаюцца сексам. Раніцай Аляксандр распытвае Веранік пра яе жыццё. У адказ Веранік высыпае на ложак усё са сваёй сумачкі. Аляксандр разглядвае памаду, акуляры, празрысты шарык. Сярод іншых рэчаў Аляксандра зацікаўлівае раскадроўка фотаздымкаў, якія Веранік зрабіла падчас экскурсіі ў Польшчы. На адным з іх ён знаходзіць саму Веранік, але Веранік упэўнівае яго, што гэта не можа быць яна. Яна ўважлівей прыглядваецца да здымка і знянацку пачынае плакаць. Аляксандр суцяшае яе, і яны зноў займаюцца сексам.

Веранік прачынаецца ў доме Аляксандра і знаходзіць яго за працай: ён майструе новую марыянетку. У марыянеткі твар Веранік. Побач ляжыць яшчэ адна марыянетка — такая ж. Веранік цікавіцца, навошта яму дзве аднолькавыя марыянеткі. «Для спектакля я раблю некалькі лялек. Яны лёгка ламаюцца», — тлумачыць Аляксандр. Ён паказвае Веранік, як кіраваць марыянеткай, іншая ж марыянетка ляжыць на стале — без жыцця. Аляксандр чытае Веранік сваё новае апавяданне: «23 лістапада 1966 года было самым важным днём у іх жыцці. Гэта быў той дзень, калі а трэцяй гадзіне раніцы яны абедзве з’явіліся на свет у двух розных гарадах, на двух розных кантынентах. У абедзвюх былі цёмныя валасы і зялёныя вочы. Ім было па два гады, і яны ўжо ўмелі хадзіць. Адна апяклася, дакрануўшыся да печы. А цераз некалькі дзён другая пацягнулася да печы, але своечасова адхапіла руку. Хаця яна не ведала, што можа апячыся». «Табе падабаецца?» — пытае Аляксандр. — «Гэта можна назваць „Падвойнае жыццё“… Я пакуль не ведаю, якія ім даць імёны»[13].

Веранік едзе да бацькі. Яна спыняе аўтамабіль перад варотамі дома і, працягнуўшы руку праз адкрытае акно, кладзе далонь на дрэва. Яе бацька працуе ў доме, адчувае, што прыехала Веранік, хоць яшчэ не ўбачыў яе.

Акцёрскі склад правіць

  Польская частка фільма

   Ірэн Жакоб   –   Вераніка
   Халіна Грыгляшэўска[pl]   –   цётка Веранікі
   Каліна Ендрусік[pl]   –   хормайстар
   Аляксандр Бардзіні  –   дырыжор аркестра
   Уладыслаў Кавальскі[pl]   –   бацька Веранікі
   Ежы Гудэйка[pl]   –   Антэк
   Ян Стэрніньскі   –   адвакат
   Багуслава Шуберт[pl]   –   дама ў шляпе
   Жак Патэн   –   мужчына ў шэрым паліто

  Французская частка фільма

   Ірэн Жакоб   –   Веранік
   Філіп Вальтэр[fr]   –   Аляксандр Фабры, лялькавод, пісьменнік
   Сандрын Дзюма[fr]   –   Катрын, сяброўка Веранік
   Луі Дзюкрэ[fr]   –   прафесар
   Клод Дзюнетон[fr]   –   бацька Веранік
   Ларэн Эваноф   –   Клод
   Гіём дэ Танкедэк[fr]   –   Серж
   Жыль Гастон-Дрэйфус[fr]   –   Жан-П’ер, муж Катрын
   Ален Фрэро   –   паштальён
   Юсэф Хамід   –   чыгуначнік
   Т’еры дэ Карбаньерэ   –   настаўнік
   Шанталь Найвірт[fr]   –   парцье
   Наўсікая Рампані   –   Ніколь
   Багуслава Шуберт[pl]   –   дама ў шляпе

Вытворчасць правіць

Падбор акцёраў правіць

 
Ірэн Жакоб на Канскім кінафестывалі 1991 года.

«Падвойнае жыццё Веранікі» — першы фільм Кшыштафа Кеслёўскага, які ён здымаў за мяжой, не маючы досведу працы ў заходняй сістэме кастынгу. Першапачаткова рэжысёр меў намер аддаць галоўную ролю ў фільме амерыканцы Эндзі Макдаўэл[en], і тая пагадзілася здымацца ў фільме. Аднак прадзюсар адклаў падпісанне кантракту. У выніку актрыса прыняла прапанову ад іншай кінастудыі[14]. Пасля гэтага Кеслёўскі прыступіў да пробаў сярод французскіх актрыс. У выніку ролю атрымала дваццацічатырохгадовая франка-швейцарка Ірэн Жакоб, якая да таго здымалася ў некалькіх малавядомых фільмах, а таксама сыграла невялікую ролю ў стужцы Луі Маля «Бывайце, дзеці»[15][11]. Аглядальнік Джонатан Ромні адзначае, што ўявіць некага іншага ў ролях Веранікі і Веранік даволі складана. З аднаго боку гэта звязана з тым, што актрыса не мела іншых яркіх роляў на момант здымкаў і стала асацыявацца з вобразам, створаным у фільме Кеслёўскага, з іншага ж боку — гераіні, якіх іграе Ірэн, практычна ўвесь фільм знаходзяцца ў кадры[11].

Галоўная мужчынская роля спачатку прызначалася італьянскаму кінарэжысёру Нані Марэці. Кшыштаф Кеслёўскі адзначае, што ў Марэці спалучаюцца і мужчынская сіла, і дзіўная пяшчота, якія ён хацеў адлюстраваць у персанажы Аляксандра Фабры. І хоць Марэці нячаста выступаў у ролі акцёра, ён пагадзіўся здымацца, аднак пазней па прычыне хваробы адмовіўся ад ролі. Яго замяніў французскі акцёр Філіп Вальтэр[fr], якога Кеслёўскі прыкмеціў у фільме «Настаўнік музыкі[fr]»[15].

Здымкі і аператарская праца правіць

Фільм здымаўся пераважна на мясцовасці ў Кракаве, Клермон-Феране, затым у Парыжы[16][17]. Аператарам фільма выступіў паляк Славомір Ідзяк, з якім Кеслёўскі ўжо здымаў некалькі карцін, у тым ліку «Шнар», «Дэкалог, пяць» і яго поўнаметражную версію «Кароткі фільм пра забойства».

 
На 44 хвіліне фільма ўвесь экран запаўняе аранжавае святло.

Аператарская праца Ідзяка ў «Падвойным жыцці Веранікі» надзвычай «манерная». Працягваючы эксперыменты, пачатыя пры здымках «Дэкалога», Ідзяк стылізуе «карцінку» ў своеасаблівай каляровай гаме з перавагай залацістых адценняў[18]. Сам рэжысёр тлумачыў выкарыстанне каляровых фільтраў неабходнасцю збалансаваць халодную шэрасць гарадскіх дэкарацый, сярод якіх здымаўся фільм[11]. Фільтры надаюць выяве змазанасць, расплывістасць, прывіднасць сну[19]. У цёплых «восеньскіх» фарбах праламляюцца асаблівасці светаўспрымання галоўных гераінь, а абраная колеравая гама надае стужцы адчуванне цеплыні і інтымнасці[19], што дапамагае здзяйсненню рэжысёрскай задумы глыбокага пранікнення ва ўнутраны свет абедзвюх дзяўчат.

Колеравая гама на працягу ўсяго фільма неаднастайная. Так, бураватыя колеры польскай восені ў першай траціне фільма на парадак больш змрочныя за французскія сцэны, насычаныя сонечным святлом Міжземнамор’я (здымаліся ў Клермон-Феране і Парыжы)[19]. Сцэны паўсядзённага жыцця кантрастуюць з кульмінацыйнымі сцэнамі ў канцэртных залах: смерць Веранікі падчас канцэрта, перараджэнне памерлай балярыны ў пастаноўцы лялечнага тэатра. Гэтыя дзве сцэны пабудаваны на амаль пагрозлівым спалучэнні чорнага з мігатлівым зеленаватым святлом рампы, уносячы трывожную ноту блізкасці чагосьці «тагасветнага»[19].

У многіх сцэнах камеру і прадмет падзяляе шкляная перашкода — акно або шкляныя дзверы, у выніку чаго свет аказваецца праломленым пад нечаканым вуглом, прадметы — дзіўна скажонымі, экранныя прасторы множацца, у «карцінкі» ўзнікае «другое дно»[19]. У самым пачатку фільма такі эфект дасягаецца здымкамі праз лупу, у якую малая Веранік разглядае лісток. Затым функцыю «магічнага крышталя» бярэ на сябе дзіцячая цацка абедзвюх гераінь — сіліконавы шарык з зорачкамі. Да такіх прасторавых скажэнняў — нечаканых ракурсаў, люстэркава адбітых або перавернутых на 180° вобразаў — Кеслёўскі звяртаецца і ў наступных сваіх працах.

Тэатр марыянетак правіць

Асаблівай увагі заслугоўвае тэатр марыянетак, які не толькі займае важнае месца ў сюжэце, але і выконвае значную ролю ў вобразным шэрагу фільма. Паводле ўспамінаў Кшыштафа Кеслёўскага, прафесія галоўнага героя, Аляксандра, была прыдумана цалкам выпадкова. Кеслёўскі і Пясевіч тады яшчэ не ўяўлялі, кім мусіць быць Аляксандр, і тут адзін з іх прыгадаў, што неяк бачыў па тэлевізары фрагмент выдатнага лялечнага спектакля. Пасля некаторых пошукаў удалося высветліць, што гэта фрагмент з цыкла фільмаў Джыма Хэнсана[en] пра лялечнікаў, якія стварылі свае ўласныя тэатры, у прыватнасці туды ўвайшлі інтэрв’ю з Брусам Шварцам[en] і фрагменты з яго спектакляў. Паглядзеўшы ўвесь цыкл, Кеслёўскі адзначыў для сябе, што Шварц з’яўляецца найлепшым з лялечнікаў. Шварц быў запрошаны да ўдзелу ў фільме, і хоць аказалася, што ён кінуў працу з лялькамі, прачытаўшы сцэнарый, Шварц згадзіўся вярнуцца да сваёй былой прафесіі[20].

У адрозненні ад большасці лялькаводаў, якія апранаюць цёмныя пальчаткі, або карыстаюцца вяровачкамі і палачкамі, Шварц не хавае рукі падчас прадстаўлення, але маніпулюе лялькамі такім чынам, што глядач перастае звяртаць на іх увагу. Кеслёўскі адзначае, што гэты момант аказаўся істотным для фільма, бо глядач мусіў бачыць рукі Аляксандра, рукі таго, хто нечым маніпулюе[21].

Здымкі тэатральнага прадстаўлення з марыянеткамі адбываліся ў Клермон-Феране. Шварц прызнаўся, што ніколі не выступаў перад дзецьмі, дый яшчэ перад такой вялікай аўдыторыяй, бо ў здымках прымалі ўдзел каля дзвюх соцень дзяцей. Шварц непакоіўся, што дзеці могуць не зразумець яго прадстаўлення, але адбылося ўсё дакладна наадварот: дзеці выказвалі самую непасрэдную рэакцыю, а пасля выступлення паўтары гадзіны закідвалі Шварца пытаннямі, тлумачылі, як самі зразумелі казку. Па словах Кеслёўскага, менавіта гэта вызначыла атмасферу сцэны і зрабіла яе адной з самых узрушальных у фільме[22].

Мантаж і варыятыўнасць сюжэту правіць

У сваёй аўтабіяграфіі Кеслёўскі выказаў думку, што па-сапраўднаму фільм нараджаецца не падчас здымкаў, а ў мантажнай. Здымкі ж — гэта толькі збор матэрыялу, падрыхтоўка магчымасцяў[23]. Паводле ўспамінаў Кеслёўскага, працуючы над «Падвойным жыццём Веранікі», разам з мантажорам Жакам Віта[en] яны падрыхтавалі каля дваццаці чарнавых варыянтаў мантажу. У адных гісторыя апавядалася даволі празрыста, у іншых — станавілася значна больш няяснай. У адной версіі, напрыклад, фільм куды больш канцэнтраваўся на пабочнай сюжэтнай лініі, дзе Веранік згаджаецца ілжыва сведчыць у судзе на карысць сваёй сяброўкі. У іншай версіі гэта інтрыга знікала цалкам[11]. На пэўным этапе вытворчасці Кеслёўскі нават разглядаў магчымасць стварэння цэлага шэрагу версій фільма, каб у кожным кінатэатры падчас пракату ішла свая ўнікальная версія. Версіі маглі розніцца настроем, канцоўкамі, наяўнасцю ці адсутнасцю тых ці іншых сцэн і нават сюжэтных ліній. Сцэнарый быў напісаны з улікам такіх магчымасцяў, і адзнятага матэрыялу было дастаткова, аднак гэтая задума так і не была рэалізавана з-за недахопу часу і бюджэту[24]. У рэшце рэшт, адзначае крытык Джонатан Ромні, той варыянт фільма, які мы зараз маем — гэта толькі адна са мноства магчымых версій. І менавіта гэтая незавершанасць, гэтае адчуванне часовага і выпадковага ў канечным выніку забяспечвае пачуццё таямніцы фільма[11].

Музычнае суправаджэнне правіць

Асноўны артыкул: Падвойнае жыццё Веранікі (саўндтрэк)

О чытачы, прашу, паверце мне вы,
Чым плыць у лодцы, хісткай і малой,
За караблём маім і слухаць спевы,

Вяртайцеся хутчэй на бераг свой!
За мною небяспечна плыць па моры —
Згубіцца можна ў далечы марской.

Плыву я ў невядомыя прасторы.
Спрыяе Апалон, Мінерва дзьме,
дапамагаюць музы бачыць зоры[25].

Музыка да фільма «Падвойнае жыццё Веранікі» была напісана польскім кампазітарам Збігневам Прайснерам. У фільме музыка займае вядучае месца, не толькі ствараючы адмысловую атмасферу, але і адыгрываючы ролю ў сюжэце. Абедзве галоўныя гераіні ў фільме адораныя вакалісткі, і адным з цэнтральных момантаў фільма з’яўляецца канцэрт, у якім Вераніка выконвае сольную партыю. Прайснер прыгадвае, што Кеслёўскі дрэнна разбіраўся ў музыцы, але выдатна разумеў яе ролю ў кіно. Так, даючы ўказанне наконт канцэрта, дзе павінна саліраваць Вераніка, Кеслёўскі наступным чынам апісаў неабходную музыку: «Ведаю, што гэта мусіць быць прыгожая песня. Мы павінны паказаць, што гэта дзяўчына — геній»[26]. Пры працы над фільмам большая частка музыкі пісалася да пачатку здымкаў. «Для „Веранікі“ я запісаў каля 80 працэнтаў музыкі да таго, як фільм быў зняты», — сцвярджае Прайснер[27].

Аўтарства вышэй згаданага канцэрта як у сюжэце, так і ў цітрах фільма, а таксама на дыску з саўндтрэкам прыпісваецца выдуманаму галандскаму кампазітару канца XVIII стагоддзя Ван дэн Будэнмаеру[28]. Апроч «Падвойнага жыцця Веранікі» яго музыка гучыць у фільмах «Дэкалог, дзевяць», «Тры колеры: Сіні» і «Тры колеры: Чырвоны». Гаворачы аб адрозненнях паміж уласнай творчасцю і творчасцю створанага ім кампазітара, Прайснер адзначае, што «Ван дэн Будэнмаер выразна выяўляе сябе слухачам як праз музыку, так і праз выбар тэкстаў»[29]. Так, у аснову канцэрта з «Падвойнага жыцця Веранікі» леглі фрагменты з «Боскай камедыі» Дантэ («Рай», II, 1—9; «Пекла», III, 4—6).

Саўндтрэк карціны быў выпушчаны ў 1991 годзе і сабраў шматлікія хвалебныя водгукі. Так, аглядальнік Міхня Мандуцяну ў сваёй рэцэнзіі сцвярджае, што «Падвойнае жыццё Веранікі» — гэта фільм пра музыку, бо музычнае афармленне тут багатае, поўнае значэння і іграе не менш важную ролю, чым акцёрскае майстэрства. Паводле слоў рэцэнзента, гэты фільм можна разглядаць як оперу з уласцівымі ёй харавымі спевамі, мелодыямі, што паўтараюцца, і шматчасткавай кампазіцыяй[28].

За музыку да фільма Збігнеў Прайснер быў узнагароджаны Прэміяй Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса[30][31].

Выхад і прызнанне правіць

Пракат і зборы правіць

Прэм’ерны паказ фільма «Падвойнае жыццё Веранікі» адбыўся ў межах Канскага кінафестывалю 15 мая 1991 года. 7 верасня 1991 года фільм упершыню быў паказаны на амерыканскім кантыненце на Міжнародным кінафестывалі ў Таронта. 20 верасня адбылася прэм’ера ў Злучаных Штатах Амерыкі ў межах Міжнароднага кінафестывалю ў Нью-Ёрку. У кастрычніку фільм быў прадстаўлены яшчэ на двух кінафествалях: на Варшаўскім кінафестывалі і на Міжнародным кінафестывалі ў Чыкага[32].

У шырокі пракат фільм выйшаў адначасова з канскай прэм’ерай: 15 мая — у Францыі, 16 мая — у Італіі. 20 верасня фільм выйшаў у скандынаўскіх краінах: Фінляндыі, Нарвегіі і Швецыі[32][33].

У французскім пракаце фільм заняў 52-е месца па зборах за 1991 год, агульная колькасць прададзеных квіткоў склала 592 241[34]. У Паўночнай Амерыцы фільм стартаваў у адным кінатэатры і сабраў за прэм’ерны ўікенд 8 572 долары. Агулам у паўночнаамерыканскім пракаце фільм ішоў у 22 кінатэатрах і сабраў 1 999 955 долараў, што з’яўляецца даволі значнай сумай для замежнага артхауснага кіно[35].

Крытыка правіць

Рэйтынгі
Выданне Адзнака
AllMovie      [36]
AlloCiné      [37]
Empire      [38]
FilmAffinity           [39]
Filmweb[en]           [40]
Internet Movie Database           [41]
Metacritic           [42]
Roger Ebert     [43]
Rotten Tomatoes           [44]
КиноПоиск           [45]

Прэм’ера кінастужкі «Падвойнае жыццё Веранікі» на Канскім кінафестывалі прывяла крытыкаў у захапленне[11]. Кінааглядальнік «Financial Times» назваў Кеслёўскага гіпнатызёрам, які здольны заваражыць аўдыторыю нават фільмам з бессэнсоўным сюжэтам — «ды так, як не заварожваў ні адзін еўрапейскі фільм апошніх часоў»[11]. Джорджыя Браўн завяршыла свой хвалебны водгук у «The Village Voice[en]» параўнаннем сваёй рэцэнзіі з натужным менуэтам[en], выкананым ёй на глебе захаплення, якое выклікаў у яе прагляд фільма[11].

Польскія рэцэнзенты, усхваляваныя крахам сацыялістычнага строю ва Усходняй Еўропе, успрынялі «Падвойнае жыццё Веранікі» больш насцярожана, як крок Кеслёўскага ад сацыяльнай праблематыкі яго папярэдніх прац у бок «безадказнага» артхауса і «паверхневай метафізікі»[19]. На змену жорстка рэалістычнаму адлюстраванню паўсядзённых рэалій прыйшлі экзістэнцыяльныя загадкі[19]. Значны спецыяліст па польскім кіно, Пол Коўтс, абвінаваціў Кеслёўскага ў тым, што ён таксама, як і яго гераіня, дарма растрачвае дадзены яму талент. Між іншага ён адзначыў, што, не гледзячы на віртуознасць і ўсю прыгажосць, фільм пакідае па сабе пачуццё «нямоглага ўпрыгожвальніцтва»[19].

За межамі Польшчы новы фільм Кеслёўскага выдатна ўпісаўся ў стэрэатып еўрапейскага артхауса замаруджаным тэмпам дзеяння, стылізаванай кінематаграфіяй, мноствам самацытат і магчымасцю разнастайных інтэрпрэтацый таго, што адбываецца на экране[19]. Гейлін Стадлар (прафесар кінамастацтва ў Мічыганскім універсітэце) успрымае «Падвойнае жыццё Веранікі» як занавес класічнага еўрапейскага артхауса, у якім характарыстыкі фільмаў Рэнэ і Бергмана згушчаны да парадыйнага гучання[19]. Марэк Хальтаў параўноўвае познія працы Кеслёўскага са спагеці-вестэрнамі Серджа Леонэ, у якіх нагнятанне прыкмет адпаведнага жанра (вестэрна) стварае эфект свядомага маньерызма на мяжы пародыі[19].

Вядомы амерыканскі кінакрытык Роджэр Эберт у сваім першапачатковым аглядзе 13 снежня 1991 года адзначыў фільм 3,5 зоркамі з 4[46]. Аднак пазней перагледзеў сваё меркаванне: у новым аглядзе фільма, апублікаваным 25 лютага 2009 года, Эберт падняў ацэнку фільма да 4 зорак і змясціў яго ў свой спіс «Выдатных фільмаў»[43].

Падагульняючы меркаванні крытыкаў, можна адзначыць, што фільм быў прыняты пераважна станоўча. Паводле дадзеных агрэгатара крытычных аглядаў «Rotten Tomatoes» сярод 29 рэцэнзентаў 24 далі станоўчую ацэнку фільму, што складае 83%[44]. Іншы папулярны агрэгатар крытычных аглядаў, «Metacritic», дае фільму ўсярэдненую ацэнку ў 86 балаў са 100 магчымых на аснове 10 рэцэнзій[42].

Узнагароды правіць

Паводле інфармацыі сайтаў «Filmweb[en]»[47] і «Internet Movie Database»[48] фільм быў адзначаны 12 кінаўзнагародамі і 15 намінацыямі. У змешчанай ніжэй табліцы кінафестывалі і кінапрэміі прыведзены ў храналагічным парадку.

Кінафестываль / Кінапрэмія Дата Прэмія / Катэгорыя Намінант(ы) Вынік Спасылкі
Канскі кінафестываль 09—20.05.1991   «Залатая пальмавая галіна» «Падвойнае жыццё Веранікі» Намінацыя [49]
Найлепшая актрыса[en] Ірэн Жакоб Перамога
Прыз ФІПРЭСІ «Падвойнае жыццё Веранікі» Перамога
Прыз экуменічнага журы «Падвойнае жыццё Веранікі» Перамога
Варшаўскі кінафестываль 04—14.10.1991 Прыз глядацкіх сімпатый «Падвойнае жыццё Веранікі» Перамога [50]
Чыкагскі кінафестываль[en] 11—25.10.1991 «Залаты Х’юга» за найлепшы ігравы фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» Намінацыя [51]
Асацыяцыя кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 14.12.1991 Найлепшая музыка Збігнеў Прайснер[~ 1] Перамога [30][31]
Залатая стужка[pl] 1991 Найлепшы польскі фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» Перамога
Кінафестываль на Фарэрскіх астравах 1991 «Залаты цягнік» за найлепшы фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» Намінацыя
Прэмія глядацкіх сімпатый за найлепшы фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» Намінацыя
Прэмія глядацкіх сімпатый найлепшай актрысе Ірэн Жакоб Перамога
Нацыянальнае таварыства кінакрытыкаў ЗША 05.01.1992[en] Найлепшы фільм на замежнай мове «Падвойнае жыццё Веранікі» Перамога [52]
Залаты глобус 18.01.1992[en] Найлепшы фільм на замежнай мове[en] «Падвойнае жыццё Веранікі» (Францыя) Намінацыя [53]
Сезар 22.02.1992 Найлепшая актрыса Ірэн Жакоб Намінацыя [54]
Найлепшая музыка Збігнеў Прайснер Намінацыя
Асацыяцыя кінакрытыкаў Чыкага[en] 05.03.1992[en] Найлепшы фільм на замежнай мове «Падвойнае жыццё Веранікі» Намінацыя [55]
Залаты жук[en] 16.03.1992[en] Найлепшы замежны фільм[en] «Падвойнае жыццё Веранікі» Намінацыя [56]
Незалежны дух[en] 28.03.1992[en] Найлепшы замежны фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» Намінацыя [57]
Асацыяцыя кінакрытыкаў Аргенціны[en] 1992 «Сярэбраны кондар» за найлепшы замежны фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» (Францыя, Польшча) Намінацыя [58]
Асацыяцыя кінакрытыкаў Далас—Форт-Уэрта[en] 1992 Найлепшы фільм на замежнай мове[zh] «Падвойнае жыццё Веранікі» (Польшча) Перамога
Залатая качка[en] 1992 Найлепшы польскі фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» Перамога [59]
Французскі сіндыкат кінакрытыкаў 1992 Найлепшы замежны фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» (Польшча) Перамога [60]
Сан Жордзі 1993 Найлепшая актрыса ў замежным фільме Ірэн Жакоб Перамога
Залатая качка[en] 2007 Найлепшая музыка Збігнеў Прайснер Намінацыя [61]
Залатая качка[en] 2010 Найлепшы рэжысёр фільмаў, узнагароджаных на вялікіх сусветных фестывалях Кшыштаф Кеслёўскі[~ 2] Намінацыя [62]
20/20 22.02.2012 Найлепшы фільм на замежнай мове «Падвойнае жыццё Веранікі» Намінацыя [63][64]
Асацыяцыя кінакрытыкаў Турцыі[en] 2016 Найлепшы замежны фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» 20-е месца
  1. ↑ За фільмы «Еўропа Еўропа», «Падвойнае жыццё Веранікі», «Гульні ў палях Госпада»
  2. ↑ За фільмы «Аматар[en]», «Выпадак[en]», «Кароткі фільм пра забойства», «Дэкалог, шэсць», «Кароткі фільм пра каханне», «Падвойнае жыццё Веранікі», «Тры колеры: Белы», «Тры колеры: Сіні», «Дэкалог, тры», «Дэкалог, пяць», «Дэкалог, восем», «Дэкалог, дзесяць», «Дэкалог, адзін», «Дэкалог, два», «Дэкалог, чатыры», «Дэкалог, сем», «Дэкалог, дзевяць».

Тэмы правіць

Тэма двайніцтва правіць

Тэма двайніцтва мае вытокі ў літаратуры эпохі рамантызму ў творах такіх аўтараў, як Гофман і Дастаеўскі. Даволі часта двайнік, ці допельгангер, уяўляе сабой адваротны бок персанажа («Дзіўная гісторыя доктара Джэкіла і містара Хайда»), а ў псіхааналізе асацыіруецца з выцесненымі са свядомасці, «забароненымі» імпульсамі і жаданнямі. Часам, як у «Уільяме Уілсане[en]», з’яўленне двайніка тоіць у сабе зародак гібелі героя; часам, як у Дастаеўскага, двайнік літаральна выцясняе «арыгінал» з яго жыцця і падмяняе яго сабой[19].

У кіно тэма містычнага двайніцтва закраналася пераважна ў экранізацыях літаратурных твораў, так як кіно гістарычна імкнулася да большага рэалізму экраннай рэчаіснасці, у той час як тэма двайніцтва разумее пад сабой некаторыя «тагасветныя» дапушчэнні накшталт перасялення душ і існавання паміж людзьмі тэлепатычных сувязяў. Часцей за іншых да гэтай тэмы звярталіся экспрэсіяністы[en], напрыклад у нямецкім фільме «Пражскі студэнт[en]» (1913), дзе таямнічы незнаёмец забірае адлюстраванне галоўнага героя ў люстэрку. Містычныя душэўныя сувязі і «абмен асобамі» паміж двума жанчынамі — тэма фільма Інгмара Бергмана «Персона[en]» (1966), які ён лічыў адным з цэнтральных у сваёй творчасці[65]. Пазней да гэтай тэмы звярталіся і амерыканскія кінематаграфісты — у прыватнасці, Роберт Олтмен у «Трох жанчынах[en]» (1977) і Дэвід Лінч у фільме «Малхоланд Драйв[en]» (2001).

У фільме «Падвойнае жыццё Веранікі» дваістасць існуе на мностве узроўняў, яўна і схавана. Абедзве гераіні пачуццёвыя ў адносінах да сваіх палюбоўнікаў і прывязаны да сваіх добрых бацькаў. Яны ляўшы, маюць слабое сэрца, прыгожы голас і прыхільнасць да музыкі Ван дэн Будэнмаера. Апроч таго, двух незнаёмых між сабой гераінь злучае мноства нябачных для іх саміх нітачак:

  • Празрысты шарык з зорачкамі ўнутры, які абедзве Веранікі носяць у кішэнях і праз які любяць углядацца ў навакольны свет. Калі Веранік падносіць шарык да вока — у ім узнікаюць вобразы кракаўскай архітэктуры, якія нібыта прыйшлі з жыцця яе польскай двайніцы. Узнікненне гэтага вобразнага шэрагу звязана, верагодна, з тым, што рэжысёр, паводле ўспамінаў членаў здымачнай групы, меў звычку разглядаць сцэну праз прызму шклянкі з гарбатай ці бутэлькі з мінеральнай вадой[66].
  • Просты металічны пярсцёнак, якім абедзве дзяўчыны маюць звычку церці ніжняе века[67].
  • Шнурок — бачны вобраз кардыяграмы і намёк на хваробы сэрца ў абедзвюх Веранік (на гэты сімвалізм указвае сам рэжысёр)[19].
  • Падзенне на бягу, якое здараецца з абедзвюма дзяўчынамі. У выпадку Веранікі, якая падае на Рынкавай плошчы Кракава, гэтае падзенне нібы прадвесціць хуткую смерць гераіні.
  • Шаркаючая згорбленая бабулька, якая трапляецца на вочы абедзвюм гераіням[67] — верагодна, сімвал тленнасці быцця.
  • Жанчына, якая праводзіць нядобразычлівым позіркам Веранік на вакзале Сен-Лазар а перад тым застаецца незадаволенай выступленнем яе польскай двайніцы на экзамене. Акрамя «дамы з нядобрым позіркам» (як яна названа ў сцэнарыі), у адным з парыжскіх эпізодаў павінен быў з’явіцца і бачаны ў Кракаве «мужчына ў шэрым паліто з футравым каўняром», але сцэна з яго ўдзелам была выразана[66].
  • Нумар 287 у кракаўскай і парыжскай гасцініцах, дзе спыняюцца Вераніка і Веранік.

Альтэрнатыўныя лёсы правіць

Тэма альтэрнатыўных лёсаў узнікае ў творчасці Кеслёўскага прынамсі ў трох фільмах: «Выпадак[en]» (1981), «Падвойнае жыццё Веранікі» (1991) і «Тры колеры: Чырвоны» (1994). У гэтых кінастужках рэжысёр даследуе ролю выпадку і выбару ў фарміраванні лёсу. Калі ў фільме «Выпадак» Кеслёўскі паказвае тры розныя лёсы чалавека, якія ўзнікаюць у залежнасці ад таго, ці паспявае ён на цягнік, то ў «Падвойным жыцці Веранікі» ён разглядае тэму альтэрнатыўных лёсаў у іншым ключы.

У сваёй кнізе «Падвойныя жыцці, другія шансы» Анет Інсдарф наступным чынам абазначае гэтую тэму: «Галоўнае пытанне фільма здаецца бясспрэчна метафізічным: ці можа існаваць — у спектаклі Госпада, дзе здараюцца індывідуальныя „паломкі“ — нейкі дублёр, які рыхтуе наша выжыванне? Ці ж некаторыя з нас — гэта дублёры, якія рыхтуюць глебу для кагосьці, хто будзе жыць больш мудра?»[67]

Паводле Славая Жыжака розніца ў лёсе гераінь вынік іх выбару паміж «спакойным жыццём» і «пакліканнем». Вераніка абірае сваё пакліканне і становіцца спявачкай, ігнаруючы праблемы з сэрцам, і ў выніку сустракае раннюю смерць, у той час як Веранік здраджвае свайму пакліканню і абірае ціхае, задаволеннае жыццё. Паводле меркавання Жыжака, Веранік здзяйсняе акт этычнага здрадніцтва, адмаўляючыся ад спеваў, і наяўнасць такога трагічнага выбару не дазваляе звесці фільм «да казкі пра духоўнае адкрыццё сябе»[68].

Тэма сексуальнасці правіць

«Падвойнае жыццё Веранікі» змяшчае шэраг сцэн эратычнага і сексуальнага зместу, аднак сексуальнасць у фільме не з’яўляецца просталінейнай і адназначнай.

Джонатан Ромні адзначае, што Вераніка і Веранік з’яўляюцца адначасова сексуальнымі і дэсексуалізаванымі. З аднаго боку, абедзве жанчыны вядуць актыўнае палавое жыццё, але з іншага боку, сапраўднага экстазу гераіні дасягаюць у зусім несексуальных сітуацыях. Кінематаграфічны вобраз жаночага задавальнення тут выяўлены, напрыклад, у падстаўленым дажджу твары Веранікі, якая спявае, або у лунаючым руху камеры над Веранік, калі яна ўстае з ложку пасля чытання. Такое выяўленне стварае ўражанне, што перад гледачом не дзве дарослыя жанчыны, а хутчэй дзеці дасексуальнага ўзросту, падуладныя ўплыву і маніпуляванню аўтарытэтнымі дарослымі: лялечнікам, улюбёным бацькам або шаноўным дырыжорам[11].

Аналізуючы сексуальную складаючую фільма, канадская пісьменніца Дораці Камінгс Мак-Лін выказвае меркаванне, што Вераніка ў тым узросце, у той краіне, у тыя часы і пры яе характары не магла б так бесклапотна ставіцца да сексу да шлюбу, які ўяўляе сабой цяжкі грэх. Аднак, указваючы на далёкасць фільма ад якой-кольвек дакументальнасці, пісьменніца бачыць шэраг матываў, якія, магчыма, праследаваў рэжысёр у дадзеных сцэнах. Cцэна з Веранікай у пачатку фільма, паводле Мак-Лін, служыць ілюстрацыяй імпульсіўнасці гераіні, яе самазахопленасці і пэўнай нясталасці ў адносінах. Сцэны ж з Веранік — гэта выяўленне таго, што секс не з’яўляецца найпрасцейшым шляхам да эмацыйнай блізкасці а таксама тое, якой нікчэмнай заменай сапраўднай блізкасці могуць з’яўляцца палавыя зносіны[69].

Інтэрпрэтацыі правіць

Кеслёўскі адмаўляў, што ў яго фільмах прысутнічаюць тыя ці іншыя метафары і алегорыі: «Для мяне бутэлька малака — гэта проста бутэлька малака; калі яна разліваецца — гэта азначае толькі тое, што малако нехта разліў. Нічога больш»[11]. Тым не менш, ён прызнаваў, што імкнуўся да стварэння момантаў, якія дапамагаюць фільму пазбягаць літаралізму[11].

Аднак, не гледзячы на пазіцыю рэжысёра, многія крытыкі прапаноўваюць свае інтэрпрэтацыі «Падвойнага жыцця Веранікі». Так, палітычна ангажаваныя крытыкі ў Польшчы, улічваючы гістарычны кантэкст выхаду фільма, бачаць у аповедзе пра дзвюх Веранік алегорыю ахвяры, прынесенай Польшчай у гады «жалезнай заслоны» дзеля дабрабыту Заходняй Еўропы, уключаючы і сястру Польшчы па цязе да свабоды — Францыю[19]. Пры гэтым адзначаецца, што заходняя і ўсходняя часткі Еўропы, на падабенства дзвюх Веранік, няпоўныя адна без адной[70].

Паводле псіхааналітычнай трактоўкі Славая Жыжака «Падвойнае жыццё…» можна разглядаць як алегорыю аўтабіяграфічнага характару. Ён бачыць у двайніцтве Веранік адлюстраванне расшчэпленай псіхалогіі рэжысёра, які ў перыяд стварэння фільма канчаткова перабраўся з Польшчы, з якой звязаны яго ранейшыя фільмы з прысмакам сацыяльнага рэалізму, у Францыю, дзе будуць зняты «Тры колеры» — касмапалітычны, далёкі ад сацыяльных пытанняў артхаус[19]. Іншы аўтабіяграфічны аспект заўважаюць у тым, што на падабенства да сваёй гераіні, Кеслёўскі, ведаючы пра праблемы з сэрцам, выбраў згубнае для здароўя служэнне мастацтву, што прывяло яго да ранняй смерці[19][68]. Такім чынам, крытыкі супастаўляюць рэжысёра з Веранікай насуперак таму, што па логіцы фільма аўтару хутчэй адпавядае лялечнік Аляксандр[19].

Некаторыя рэцэнзенты спрабуюць адшукаць у фільме павучальны аспект. Так, крытык Сайман Уінчэл бачыць драматызм «Падвойнага жыцця…» ў здольнасці французскай Веранікі здабываць урокі з жыцця сваёй польскай цёзкі[19]. На думку Анет Інсдарф фільм Кеслёўскага абуджае ў гледачы пытанні аб магчымасці існавання ў кожнага з нас двайніка, які праз свае памылкі, сам не ведаючы таго, рыхтуе нашы правільныя рашэнні[67][19]. Уплывовы амерыканскі кінакрытык Роджэр Эберт, абмяркоўваючы «Падвойнае жыццё…» ў сваёй кнізе пра выдатныя фільмы XX стагоддзя, наадварот, узносіць стужку за сугестыўнасць[ru][43]. Эберт выказвае падзяку рэжысёру за тое, што ён не разжоўвае сутнасць падзей фільма, дазваляючы ўяўленню гледачоў дадумваць нябачныя сувязі[43].

Уплыў на кінематограф правіць

Вераніка і Амелі

Славомір Ідзяк, як і многія іншыя, задаваўся пытаннем аб магчымасці таго, што «Падвойнае жыццё Веранікі» паслужыла крыніцай натхнення для «Амелі» («Неверагодны лёс Амелі Пулен»): «Мяркую, Жан-П’ер Жэнэ многае пачарпнуў з “Падвойнага жыцця” для сваёй “Амелі”, будзь то моманты дзяцінства, яе ўзаемаадносіны з бацькам, разважанні аб уласным жыцці, або сцэна з матацыклам ці агульная каляровая гама. Гэтыя охрыстыя тоны. Тая ж аддаленасць, той жа іранічны тон. І дзяўчына ў цэнтры свету». Дык што? Хаця рэжысёр заявіў пасля выхаду фільма, што не задумваў такога, і агульнага з Кеслёўскім у яго зусім няшмат, некаторыя супадзенні застаюцца хвалюючымі: сустрэча на вакзале, пошукі дзяўчыны, яе схільнасць да маленькіх задавальненняў, дасылкі лістоў, важнасць некаторых прадметаў... Нарэшце, у Амелі кволае здароўе (сэрца), і яна спрабуе патлумачыць бацьку, што яна закаханая (але той не слухае).

Alain Martin. «La Double vie de Véronique, au coeur du film de Kieslowski»[71]

Ніводзін іншы польскі кінарэжысёр не знайшоў столькі вучняў і паслядоўнікаў у міжнародным кіно, як Кшыштаф Кеслёўскі. Глыбей за ўсё ў свядомасці кіна-паслядоўнікаў адбіліся познія фільмы рэжысёра, у якіх ён адмаўляецца ад рэалізму дзеля духоўна-кінематаграфічных пошукаў. Менавіта познія працы Кеслёўскага, сярод якіх тэлецыкл «Дэкалог», фільм «Падвойнае жыццё Веранікі» і трылогія «Тры колеры», часцей за ўсё зноў вяртаюцца на экраны ў выглядзе цытат, амажаў і аўтарскіх транскрыпцый у творах майстроў сучаснага кіно[72]. Біёграф рэжысёра, Станіслаў Завісліньскі, пералічвае ў сваім даследаванні не менш за два дзясяткі фільмаў, у якіх ёсць «нешта ад Кеслёўскага». Сярод адзначаных ім кінастужак ёсць творы такіх сусветна вядомых аўтараў, як Алехандра Гансалес Іньярыту, Том Тыквер, Жан-П’ер Жэнэ і Вонг Кар-Вай[en], а таксама творы польскіх кінематаграфістаў Ежы Штура, Кшыштафа Краўзе[en] і Грэга Зглінскага[pl][72].

Найбольш вядомым і паспяховым фільмам, створаным пад уплывам «Падвойнага жыцця Веранікі», з’яўляецца «Неверагодны лёс Амэлі Пулен» Жан-П’ера Жэнэ[72][71]. «Вераніку» і «Амелі» яднаюць многія кінематаграфічныя аспекты, пачынаючы ад падабенства сюжэтных матываў, асобных сцэн, вобразаў і дробных дэталяў, і сканчваючы падобнымі спосабамі пабудовы сюжэту і сюррэалістычнай эстэтыкай. Абодва фільмы расказваюць гісторыю родных душ, якія жывуць далёка адна ад адной, але мараць аднойчы сустрэць некага блізкага ім. У абодвух фільмах прысутнічае матыў гульні, калі адзін герой кіруе дзеяннямі другога, падаючы розныя знакі. У Амелі, як і ў Веранікі, няма братоў і сясцёр, абедзвюх гераінь яднае матыў хваробы сэрца[72]. Аднак «Вераніка» і «Амелі» маюць і істотнае ідэйнае адрозненне: тым часам, як фільм польскага рэжысёра тычыцца звышнатуральнага свету і можа быць асэнсаваны ў рэлігійным ці метафізічным сэнсе, гісторыя, расказаная Жэнэ, з’яўляецца па сваёй сутнасці чыста свецкай[72].

Матывы «Падвойнага жыцця Веранікі» таксама рэхам гучаць у фільме Алехандра Гансалеса Іньярыту «Вавілон» (2006), дзе лёсы некалькіх героеў, якія жывуць у розных кутках свету, нейкім чынам пераплятаюцца[72]. Да тых жа ідэй Кеслёўскага з «Падвойнага жыцця Веранікі» звяртаюцца і стваральнікі серыялу «Восьмае пачуццё[en]», знятага для сеткі «Нэтфлікс». Серыял, аўтарамі якога выступілі Майкл Дж. Старчынскі і браты Вачоўскі, расказвае пра групу людзей, якія жывуць на розных кантынентах, але аказваюцца метафізічна звязанымі між сабой[72].

Крыніцы правіць

  1. ↑ Internet Movie Database — 1990. Праверана 16 ліпеня 2022.
  2. ↑ а б http://www.imdb.com/title/tt0101765/ Праверана 11 красавіка 2016.
  3. ↑ а б в г http://stopklatka.pl/film/podwojne-zycie-weroniki Праверана 11 красавіка 2016.
  4. ↑ а б в г д е ё ж з і к http://www.imdb.com/title/tt0101765/fullcredits Праверана 11 красавіка 2016.
  5. ↑ а б http://www.allocine.fr/film/fichefilm_gen_cfilm=97414.html Праверана 11 красавіка 2016.
  6. ↑ ПОЛЬШЧА // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. С. 501.
  7. ↑ The Criterion Collection: The Double Life of Véronique (англ.). Сайт «The Criterion Collection». Праверана 22 чэрвеня 2018.
  8. ↑ La Double Vie de Veronique: Festival de Cannes (англ.). Сайт Канскага кінафестывалю. Праверана 22 чэрвеня 2018.
  9. ↑ Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 260-261.
  10. ↑ Ewa Nawój. Podwójne życie Weroniki (англ.). Сайт «Сulture.pl» (Красавік 2011). Праверана 24 чэрвеня 2018.
  11. ↑ а б в г д е ё ж з і к л Jonathan Romney. The Double Life of Véronique: Through the Looking Glass (англ.). Сайт «The Criterion Collection» (2 лютага 2011). Праверана 18 чэрвеня 2018.
  12. ↑ Peter Bradshaw. The Double Life of Véronique (англ.). Сайт «The Guardian» (17 сакавіка 2006). Праверана 25 снежня 2018.
  13. ↑ La Double vie de Véronique 2006, с. 14.
  14. ↑ Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 174.
  15. ↑ а б Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 175.
  16. ↑ Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 197.
  17. ↑ La double vie de Véronique — Filming & Production (англ.). Сайт «Internet Movie Database». Праверана 2 мая 2021.
  18. ↑ The Red and the White: The Cinema of People's Poland 2005.
  19. ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п р с т The Cinema of Krzysztof Kieślowski 2004.
  20. ↑ Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 180.
  21. ↑ Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 181.
  22. ↑ Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 181-182.
  23. ↑ Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 202.
  24. ↑ Kieślowski on Kieślowski 1993, с. 187-188.
  25. ↑ Дантэ Аліг’еры. Боская камедыя = La Divina Commedia / Пер. з іт. У. М. Скарынкіна. — Мінск: Мастацкая літаратура, 1997. — С. 321. — (Скарбы сусветнай літаратуры).
  26. ↑ Інтэрв’ю з кампазітарам Збігневам Прайснерам. «Double Life of Veronique», Criterion Collection DVD, 2006. Выток: http://cinema-translations.blogspot.com.by/2011/06/zbigniew-preisner-working-with.html Архівавана 11 жніўня 2017.
  27. ↑ Geoffrey Macnab, Chris Darke. Working with Kieślowski // Sight and Sound. — 1996. — Т. 6. — № 5. — С. 20.
  28. ↑ а б Mihnea Manduteanu. Soundtrack review: La double vie de Veronique (Zbigniew Preisner – 1991) (англ.)(недаступная спасылка). Сайт «SoundtrackDreams.com» (18 лістапада 2017). Архівавана з першакрыніцы 7 лютага 2019. Праверана 9 лютага 2019.
  29. ↑ Contemporary Film Music 2017, с. 61-62.
  30. ↑ а б 17th Annual Los Angeles Film Critics Association Awards (англ.). Сайт Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса. Праверана 6 мая 2021.
  31. ↑ а б David J. Fox. ‘Bugsy’ Top Film for L.A. Critics : Movies: The film takes 3 awards, including best director; Nick Nolte, Mercedes Ruehl earn top acting honors (англ.). Сайт «Los Angeles Times» (16 снежня 1991). Праверана 4 жніўня 2019.
  32. ↑ а б La double vie de Véronique — Release Info (англ.). Сайт «Internet Movie Database». Праверана 2 мая 2021.
  33. ↑ Podwójne życie Weroniki — Daty premier (польск.). Сайт «Filmweb[en]». Праверана 2 мая 2021.
  34. ↑ La Double vie de Véronique (The Double Life of Veronique) (1991) — JPBox-Office (фр.). Сайт «JP's Box-Office». Праверана 30 кастрычніка 2018.
  35. ↑ The Double Life of Veronique (1991) — Box Office Mojo (англ.). Сайт «Box Office Mojo». Праверана 30 кастрычніка 2018.
  36. ↑ The Double Life of Veronique (1991) (англ.). Сайт «AllMovie». Праверана 5 чэрвеня 2018.
  37. ↑ La Double vie de Véronique (фр.). Сайт «AlloCiné». Праверана 6 мая 2021.
  38. ↑ David Parkinson. The Double Life of Veronique Review: Empire (англ.). Сайт часопіса «Empire» (1 студзеня 2000). Праверана 5 чэрвеня 2018.
  39. ↑ The Double Life of Veronique (англ.). Сайт «FilmAffinity». Праверана 6 мая 2021.
  40. ↑ Podwójne życie Weroniki (польск.). Сайт «Filmweb[en]». Праверана 6 мая 2021.
  41. ↑ La double vie de Véronique (1991) — IMDb (англ.). Сайт «Internet Movie Database». Праверана 2 мая 2021.
  42. ↑ а б The Double Life of Veronique Reviews: Metacritic (англ.). Сайт «Metacritic». Праверана 5 чэрвеня 2018.
  43. ↑ а б в г Roger Ebert. The Double Life of Veronique Movie Review (1991): Roger Ebert (англ.). Сайт Роджэра Эберта (25 лютага 2009). Праверана 5 чэрвеня 2018.
  44. ↑ а б The Double Life of Veronique (англ.). Сайт «Rotten Tomatoes». Праверана 6 мая 2021.
  45. ↑ Двойная жизнь Вероники — КиноПоиск (руск.). Сайт «КиноПоиск». Праверана 23 ліпеня 2019.
  46. ↑ Roger Ebert. The Double Life of Veronique Movie Review (1991): Roger Ebert (англ.). Сайт Роджэра Эберта (13 снежня 1991). Праверана 4 чэрвеня 2018.
  47. ↑ Podwójne życie Weroniki — Nagrody (польск.). Сайт «Filmweb[en]». Праверана 2 мая 2021.
  48. ↑ La double vie de Véronique — Awards (англ.). Сайт «Internet Movie Database». Праверана 2 мая 2021.
  49. ↑ Awards 1991: All Awards (англ.). Праверана 3 сакавіка 2018.(недаступная спасылка)
  50. ↑ 7. Warszawski Festiwal Filmowy — 1991 (польск.). Сайт Варшаўскага кінафестывалю. Праверана 19 ліпеня 2018.
  51. ↑ 27th Chicago International Film Festival (англ.). Сайт «Chicago Reader» (17 кастрычніка 1991). Праверана 8 ліпеня 2019.
  52. ↑ David J. Fox. ‘Sweet’ Takes Honors From Film Critics (англ.). Сайт «Los Angeles Times» (6 студзеня 1992). Праверана 4 жніўня 2019.
  53. ↑ Winners & Nominees: The Double Life of Veronique (англ.). Сайт кінапрэміі «Залаты глобус». Праверана 4 чэрвеня 2018.
  54. ↑ La Cérémonie des César 1992 (фр.). Сайт Акадэміі мастацтваў і тэхналогій кінематографа. Праверана 6 сакавіка 2021.
  55. ↑ Chicago Film Critics Awards 1991 (англ.). Сайт «FilmAffinity». Праверана 5 жніўня 2019.
  56. ↑ Bästa utländska film — 1991 (шведск.). Сайт кінапрэміі «Залаты жук[en]». Праверана 2 мая 2021.
  57. ↑ Film Independent Spirit Awards: 33 Years of Nominees and Winners (англ.). Праверана 8 ліпеня 2019.
  58. ↑ Argentinean Film Critics Association Awards (1992) — IMDb (англ.). Сайт «Internet Movie Database». Праверана 2 мая 2021.
  59. ↑ Złote Kaczki 1992 (польск.). Сайт «Filmweb[en]». Праверана 2 мая 2021.
  60. ↑ Prix du Syndicat français de la critique 1991 (фр.). Сайт Французскага сіндыката крытыкаў кіно і тэлебачання. Праверана 13 кастрычніка 2021.
  61. ↑ Złote Kaczki 2007 (польск.). Сайт «Filmweb[en]». Праверана 2 мая 2021.
  62. ↑ Złote Kaczki 2010 (польск.). Сайт «Filmweb[en]». Праверана 2 мая 2021.
  63. ↑ 2012 Nominees – 3rd Annual 20/20 Awards (англ.)(недаступная спасылка). Сайт «20/20 Awards». Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2019. Праверана 19 ліпеня 2018.
  64. ↑ 3rd Annual 20/20 Awards - Recap (англ.). Блог «20/20 Awards» (19 сакавіка 2012). Праверана 19 ліпеня 2018.
  65. ↑ Lloyd Michaels. Ingmar Bergman’s Persona. — Cambridge University Press, 2000. — P. 8. — ISBN 0-521-65698-2.
  66. ↑ а б La Double vie de Véronique 2006.
  67. ↑ а б в г Double Lives, Second Chances 1999.
  68. ↑ а б Slavoj Žižek. The Double Life of Véronique: The Forced Choice of Freedom (англ.). Сайт «The Criterion Collection» (1 лютага 2011). Праверана 17 чэрвеня 2019.
  69. ↑ Dorothy Cummings McLean. The Double Life of Veronica (англ.)(недаступная спасылка). Сайт «Ignatius Press Novels» (10 снежня 2014). Архівавана з першакрыніцы 29 лістапада 2020. Праверана 2 снежня 2018.
  70. ↑ After Kieślowski 2009, с. 85-86.
  71. ↑ а б La Double vie de Véronique 2006, с. 196.
  72. ↑ а б в г д е ё Bartosz Staszczyszyn. Cinema After Kieślowski: The Master Lives On (польск.). Сайт «Culture.pl» (19 чэрвеня 2015). Праверана 14 жніўня 2018.

Літаратура правіць

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Падвойнае_жыццё_Веранікі&oldid=4718031"