Дукора

Дуко́ра (трансліт.: Dukora, руск.: Дукора) — аграгарадок у Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр Дукорскага сельсавета. Насельніцтва 1588 чал. (1993).

Аграгарадок Дукора Палац Оштарпаў. Н. Орда, 1876 Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Пухавіцкі Сельсавет Дукорскі Каардынаты 53°40′21″ пн. ш. 27°57′31″ у. д. Першая згадка 1582 Вышыня цэнтра 174 м Водныя аб’екты Свіслач Насельніцтва 1 304 чал. (2010) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1713 Паштовыя індэксы 222840 Аўтамабільны код 5 Дукора на карце Беларусі ±

Дукора на Вікісховішчы

Назва

Корань Duk- у балцка-літоўскіх антрапонімах тыпу Dukas, з якім звязаныя адыменныя тапонімы Дукойні, Дукелі. У Літоўскай Метрыцы у XV стагоддзі фіксуецца адпісанне ўладання "Дукурну Ятевичу".

Побач з Дукорай — Людвінава (цяпер не існуе, было каля Выжараў), Камейкі, Смілавічы, якія ад балцка-літоўскіх антрапонімаў Liudvinas, Kameikis, Smilys.

Геаграфія

Знаходзіцца за 27 км на паўночны захад ад Мар’інай Горкі, на скрыжаванні аўтамабільных дарог Мінск — Бабруйск і Рудзенск — Смілавічы, на рацэ Свіслач. 13 км ад чыгуначнай станцыі Рудзенск на лініі Мінск — Асіповічы.

• Геаграфія
• 

  Вадасховішча

• 

  Дарога ў Смілавічы.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Дукоры

Вялікае Княства Літоўскае

У XVI стагоддзі Дукора знаходзілася ў складзе маёнтка Бакшты і належала Кезгайлам, з 1554 года — ва ўладанні іх нашчадкаў паводле жаночай лініі: Завішаў і Шэметаў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясцовасць увайшла ў склад Менскага павета Менскага ваяводства. Першы пісьмовы ўспамін пра Дукору як уласнасць непаўналетніх дзяцей Я. Завішы, маці якіх другім шлюбам выйшла за князя А. Вішнявецкага, датуецца 1582 годам. Тады ж згадваецца тутэйшы сельскі старац Еська Юр’евіч. Паводле юрыдычных актаў 1592 года сяло. Пад 1592 і 1595 гадамі ў якасці ўладальнікаў паселішча значацца Ян і Вацлаў Шэметы, старца — С. Мазоўка.

З 1606 года Дукора знаходзілася ў супольным валоданні ўдоў А. Завішы і В. Шэмета, старац — Ц. Мазоўчыч. У 1615 годзе сяло аддалі ў заклад К. Слушку, у гэты час тут былі 84 двары сялян-кунічнікаў. Пазней уласнікамі маёнтка сталі Агінскія. Апошнім уладальнікам Дукоры і ўсяго Бакштанскага графства з роду Агінскіх быў гетман Міхал Казімір.

У 1708 годзе ў час Паўночнай вайны шведскія войскі караля Карла XII знаходзіліся ў Дукоры.

У 1791 годзе мястэчка перашло да Оштарпаў.

Пад уладай Расійскай імперыі

Партрэт Лявона Оштарпа

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Дукора апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Ігуменскім павеце Мінскай губерні. З канца 1790-х гадоў мясцовасць перайшла да Францішка Оштарпа — сына аселага на Літве шведскага жаўнера арміі Карла XII. У 1800 годзе Дукора складалася з сядзібы, невялікага мястэчка, сяла; мела ўніяцкую Узвіжанскую царкву, яўрэйскую школу, будаваўся мураваны касцёл; рэгулярна праводзіліся 4 кірмашы. У першай палове XIX стагоддзя сын Францішка Леў Оштарп (1786—1851) пабудаваў мураваны палац, завёў у маёнтку цырк з замежнымі акцёрамі, аркестр, бібліятэку.

У 1845 годзе пабудавана царква ў імя святых Пятра і Паўла.

З 1861 года цэнтр воласці.

Па здушэнні нацыянальна-вызваленчага паўстання ў 1864 годзе расійскія ўлады гвалтоўна перарабілі касцёл у царкву Маскоўскага патрыярхату.

У 1863 годзе адкрыта мужчынскае, у 1865 годзе жаночае народнае вучылішча.

У 1874 годзе маёнтак перайшоў да галандца Канстанціна Гарцінга (памёр у 1891), сям’я якога ўсталявалася на Міншчыне ў пачатку XIX стагоддзя. У 1876 годзе ў Дукоры існаваў вадзяны млын і 3 карчмы. У 1881 годзе мястэчка злілося з сялом; у гэты час тут было 2 царквы, шпіталь.

У 1886 годзе ў народных вучылішчах займаліся 80 хлопчыкаў і 35 дзяўчынак. Настаўнікамі працавалі Леанід і Надзея Астапені.

У 1897 годзе дзейнічала валасное праўленне, 2 народных вучылішчы, царкоўнапрыхадская школа, пітны дом, 2 праваслаўныя царквы, 2 хлебазапасныя магазіны, 14 дробных лавак, капліца, сінагога, вадзяны млын.

На 1900 год у 2 вучылішчах налічваўся 131 вучань, у тым ліку 52 дзяўчынкі.

У 1901 годзе дзейнічаў сыраварны завод.

У мястэчку заўсёды бытавалі промыслы і рамёства: ткацкія, бандарныя, кавальскія, ганчарныя, шорныя, гарбарныя, кравецкія, шавецкія, пчалярскія, збор ягад, грыбоў, лекавых траў, лоўля рыбы і ракаў у Свіслачы. У жыцці насельніцтва важнае месца займалі земляробства і жывёлагалоўля, агародніцтва, дробны гандаль. Па нядзелях, святочных днях адбываліся таржкі і базары. Прадметамі гандлю былі: бандарныя вырабы (бочкі, вёдры, цэбры, бойкі і іншыя), дугі, збруя, мёд, воўна, сукно, аўчына, жывёла, дары прыроды і іншае. Частка вырабаў вывозілася для продыжу на фурманках па паштовым тракце ў Мінск.

Падчас рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у Дукорскай воласці адбываліся масавыя хваляванні.

Найноўшы час

У цэнтры вёскі

У канцы лютага 1918 года Дукора акупіравана войскамі кайзераўскай Германіі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў мястэчка знаходзілася пад польскай уладай, Дукора была цэнтрам гміны. Дзейнічаў партызанскі атрад пад кіраўніцтвам А. А. Блажко і М. І. Рудовіча.

З 31 ліпеня 1920 года Дукора ўвайшла ў склад БССР, дзе 20 жніўня 1924 года зрабілася цэнтрам сельсавета. У 1926 годзе дзейнічала сямігадовая школа з сельскагаспадарчым ухілам, у якой працавала 11 настаўнікаў. У школе вучыліся не толькі дзеці з Дукоры, але і з навакольных вёсак. У 1926 годзе У. Лабанок скончыў школу. Пры Дукорскай школе былі створаны: бібліятэка, якая налічвала 1000 кніг (1926), пункт па ліквідацыі непісьменнасці сярод дарослых. Працаваў клуб, чытальня. У 1920-х гадах асаблівай папулярнасцю сярод насельніцтва карыстаўся Дукорскі драматычны гурток, удзельнікам яго з’яўляліся будучы пісьменік В. Гарбацэвіч і актрыса Т. Бандарчык.

У пачатку 1930-х гадоў арганізаваны саўгас «Дукора», працавала цыркулярка, майстэрня па рамонту сельскагаспадарчых машын, кузня, валяльная майстэрня. У 1938 годзе статус паселішча панізілі з мястэчка ў вёску.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да 4 ліпеня 1944 года акупаваная нацысцкай Германіяй.

28 верасня 1967 года да Дукоры былі далучаны в. Дукоркі і в. Харэвічы. Харэвічы цяпер вуліца Блажко. У лютым 1974 года ў Дукоры адкрыты раённы краязнаўчы музей (у 1993 годзе пераведзены ў в. Блонь).

У 2000-я гады паселішча атрымала афіцыйны статус аграгарадка.

• Мястэчка на старых здымках
• 

  Сядзіба Оштарпаў, брама

• 

  Палац. Фота каля 1913 г.

• 

  Палац, галоўны фасад

• 

  Палац, бакавы фасад

• 

  Школа ў палацы, 1932 г.

Насельніцтва

Дэмаграфічныя дадзеныя

XIX стагоддзе:

• 1861 год — 225 чал. у мястэчку Дукора і 133 чал. у сяле Дукора;
• 1881 год — 842 чал.
• 1886 год — 41 двор, 537 жыхароў.
• 1897 год — 189 двароў, 1079 жыхароў.

XX стагоддзе:

• 1901 год — 102 чал. у маёнтку Дукора і 1444 чал. у мястэчку Дукора;
• 1970 год — 797 двароў, 2258 чал.;
• 1993 год — 652 двароў, 1588 чал.
• 1997 год — 1429 чал.;
• 1999 год — 1331 чал.

XXI стагоддзе:

• 1 студзеня 2002 года — 571 двор, 1307 жыхароў.
• 2010 год — 1304 чал.

Яўрэі

Па не вельмі дакладных дадзеных яўрэі пасяліліся ў 1850-х гадах, да гэтага было шмат татар. Яўрэі займаліся гандлем і рамяством. Была цырульня, шаўцы, кавалі, краўцы. Была сінагога. Яўрэйская школа адкрылася пад канец XIX стагоддзя. Перад вайной была пачатковая яўрэйская школа, а з пятага класа — агульная. Падчас вайны, калі прыйшлі немцы, у першыя ж дні ўсіх яўрэяў сагналі разам, абгарадзілі плотам хаты. На расстрэл прыехалі чатыры грузавыя машыны з салдатамі, сярод якіх быў літоўскі атрад з Мінска. Колькі ўсяго загінула дакладна невядома. Прыкладна 400 чалавек. Спісы ніхто не складаў. На месцы расстрэлу ў 1956 годзе ўсталяваны помнік.

Рэлігія

• Царква Святога Ільі (у 1800 годзе ўніяцкая, з 1831 года касцёл, з 1864 года праваслаўная).
• Капліца ў гонар Перамянення Пана.

• 

  Капліца ў гонар Перамянення Пана.

• 

  Магільная пліта. Яўрэйскія могілкі.

• 

  Магільная пліта. Яўрэйскія могілкі.

• 

  Магільная пліта. Яўрэйскія могілкі.

• 

  Яўрэйскія могілкі.

• 

  Помнік забітым яўрэям у кастрычніку 1941 г.

• 

  Былы касцёл

• 

  Былы касцёл, бакавы фасад

• 

  Могілкі на тэрыторыі царквы

• 

  Могілкі каля Дукоры.

• 

  Яўрэйскія могілкі каля Дукоры.

• 

  Магільныя пліты на вул. Чэрвеньская

• 

  Магільная пліта на вул. Чэрвеньская

• 

  Дукора. Магільная пліта на вул. Чэрвеньская

• 

  Магільная пліта на вул. Чэрвеньская

Эканоміка

• Пошта.
• Механічная майстэрні.
• Аддзяленне сувязі.
• Аўтаматычная тэлефонная станцыя.
• Сталовая.
• Ашчадная каса.
• Некалькі крам.
• Дом быта.

Турыстычная інфармацыя

У Дукоре знаходзіцца Музейны комплекс Дукорскі маёнтак.

• Эканоміка
• 

  ААТ "Дукора-Агра"

• 

  Пошта.

• 

  Крама «Родны кут»

• 

  ОДА «АКСО»

• 

  Кафэ "7 Вечароў"

Сацыяльная сфера

Адукацыя

• Дукорскі навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-сярэдняя школа.
• Дзецячая музыкальная школа.
• Дзецячыя яслі-сад.

Медыцына

• Медыцынскія паслугі надае вясковая Амбулаторыя. Бальніца была збудавана ў 1988 годзе. Колькасць абслугоўваных пацыентаў складае — 100 чалавек у змену.

• Сацыяльная сфера
• 

  Школа

• 

  Амбулаторыя

• 

  Закінуты будынак дзіцячага садка.

Сімвалы

Герб Дукоры

У якасці неафіцыйнага геральдычнага знака Дукоры выкарыстоўваецца частка герба Кезгайлаў «Задора», якім карысталіся колішнія ўладальнікі мястэчка Кезгайлы.

Апісанне: у блакітным полі іспанскай тарчы сярэбраная галава льва, з пашчы якога шугае полымя.

Аўтар ідэі: Паўлюк Шапецька. Дата стварэння: 18 кастрычнiка 2012 года.

Культура і грамадства

• Дом культуры.
• Бібліятэка.

Славутасці

• Помнік ушанавання памяці загінуўшых уражэнцаў.
• Помнік забітым яўрэям у кастрычніку 1941 г.
• Яўрэйскія могілкі.
• Палацава-паркавы комплекс Оштарпаў (XVIII ст.)
• Брацкая магіла (1920, 1944 гады). Урочышча Пушча.
• Брацкая магіла (1941—1944 гады).
• Памятная дошка выдатнаму беларускаму драматургу, заслужанаму настаўніку БССР В. С. Гарбацэвічу.

Страчаная спадчына

• Капліца (1897 г. — ?)
• Царква ў імя святых Пятра і Паўла (1845 г. — ?).
• Палац Оштарпаў (XVIII ст.) Узарваны савецкімі партызанамі пад час Другой сусветнай вайны. Ваеннай патрэбы знішчэння палаца не было (каля 10 ахоўнікаў-паліцаяў адразу разбегліся пасля нападу партызан i супраціву не аказалі).
• Сінагога (XIX ст.)
• Царква Узвышэння Святога Крыжа (XVIII ст.; грэка-каталіцкая)

• Культура і грамадства
• 

  Дом культуры.

• 

  Помнік ушанавання памяці загінуўшых уражэнцаў..

• 

  Таблічка ў памяць аб загінуўшых дукорскіх партызан..

• 

  Помнік ушанавання памяці загінуўшых уражэнцаў. Таблічка.

• 

  Таблічкі ў памяць аб загінуўшых уражэнцаў у Другой сусветнай вайнею.

• 

  Таблічка ў памяць аб загінуўшых уражэнцаў у Афганістане.

• 

  Брама палаца Оштарпаў

• 

  Стайня каля брамы

• 

  Цэнтр

Галерэя

• Галерэя
• 

  Дукорскі сельсавет.

• 

  Дом у Харэвічах.

• 

  Вул. Рачная ў кірунку цэнтра

• 

  Вул. Рачная ў кірунку могілак

• 

  Вул. Мінская

Вядомыя асобы

• Таццяна Андрэеўна Бандарчык — беларуская актрыса.
• Андрэй Агеевіч Блажко (в. Харэвічы, цяпер у межах в. Дукора) — арганізатар і кіраўнік дукорскіх партызан.
• Міхаіл Фёдаравіч Гантман — мастак кіно, маляр.
• Васіль Гарбацэвіч — беларускі драматург, мемуарыст, педагог.
• Ліпа Нісанавіч Гелер (Каган) (1915—1989) — паэт.
• Марыя Андрэеўна Жыдовіч — мовазнавец.
• Айзек Нісанавіч Каган (1906—1956) — яўрэйскі паэт, празаік, перакладнік.
• Лейба Мордухавіч Кантаровіч (1915 — ?) — беларускі інжынер-эканаміст.
• Сяргей Мікалаевіч Капскі — ваяр-інтэрнацыяналіст.
• Міхаіл Пятровіч Кунько (нар. 1936) — беларускі архітэктар.
• Ганна Віктараўна Лявіцкая — беларускі палітык, дэпутат Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь V склікання.
• Шмуэль Вольфавіч Нігер — літаратурны крытык і публіцыст.
• Леў Францавіч Оштарп (1786—1851) — дзяржаўны і ваенны дзеяч.
• Фёдар Ігнатавіч Пастарнацкі — лекар-тэрапеўт.
• Рыгор Ігнатавіч Пікулік (в. Харэвічы, цяпер у межах в. Дукора) — вучоны ў галіне меліярацыі, прафесар.
• Алесь Пісарык (Аляксандр Уладзіміравіч Пісарчык) — паэт.
• Рыгор Пракопавіч Рак — краязнаўца.
• Уладзімір Мікалаевіч Страх — кандыдат тэхнічных навук.
• Тарас Максімавіч Сянчук (1905—1959) — беларускі архітэктар.
• Мікалай Рыгоравіч Шыманоўскі — беларускі святы, свяшчэннамучанік.
• Аляксандр Рыгоравіч Чарвякоў (в. Дукоркі, цяпер у межах в. Дукора) — беларускі і савецкі дзяржаўны дзеяч.
• Даніэль Чарны (1888—1959) — паэт, празаік, мемуарыст, публіцыст, перакладчык. Пісаў на ідыш.
• Барух Нахман Чарны (1886—1938) — пісьменнік, літаратуразнавец, рэдактар, журналіст, грамадскі дзеяч. Пісаў на ідыш.
• Валерый Паўлавіч Ярашэўскі — дзяржаўны дзеяч.

Гл. таксама

• Дукорская воласць
• Дукорскі сельсавет

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Dukora // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack (польск.). — Warszawa, 1881. — S. 212.
• Памяць : Пухавіцкі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [укладальнік А. А. Прановіч; рэдкалегія: А. М. Карлюкевіч і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2003. — 748 с. — 3000 экз. ISBN 985-01-0251-9

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дукора