Полацкі раён

Полацкі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Віцебскай вобласці. Утвораны 17 ліпеня 1924 г., у сучасных межах з 1960 г. Падзелены на 17 сельскіх саветаў. Размешчаны ў цэнтральнай частцы Віцебскай вобласці. Мяжуе з Расонскім, Верхнядзвінскім, Мёрскім, Глыбоцкім, Ушацкім, Шумілінскім і Гарадоцкім раёнамі, а таксама з Расійскай Федэрацыяй.

Полацкі раён
Сцяг Герб
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Віцебская вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Полацк
Кіраўнік	Ігар Іванавіч Марковіч
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 67,92 %, руская 30,33 % Размаўляюць дома: беларуская 35,33 %, руская 60,02 %
Насельніцтва (2014)	109 016 чал, (9-е месца)
Шчыльнасць	7,59 чал./км² (20-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 86,95 %, рускія — 9,97 %, украінцы — 1,39 %, іншыя — 1,69 %
Плошча	3 137,78 км² (1-е месца)
Вышыня над узроўнем мора	136 м
Часавы пояс	UTC+03:00
Афіцыйны сайт
Полацкі раён на Вікісховішчы

Прырода

Геаграфія

Раён размешчаны ў Полацкай нізіне. Паверхня раёна пераважна плоская, ускладняецца марэннымі ўзгоркамі, рачнымі далінамі, камамі, азёрнымі катлавінамі, радзей озамі. 70 % тэрыторыі на вышыні ніжэй за 150 м над узроўнем мора. Найвышэйшы пункт 180 м (за 2 км на поўдзень ад Ветрына), найбольш нізкі пункт 105 м (урэз Заходняй Дзвіны на захад). Глыбіня расчлянення рэльефу на ўзгорыста-азёрных участках да 20 м/км².

У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да паўночнай ускраіны Вілейскага пахаванага выступу Беларускай антэклізы і паўднёва-ўсходняй ускраіны Латвійскай седлавіны. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту паазерскага, сожскага, дняпроўскага, у ледавіковых лагчынах — бярэзінскага і беларускіх зледзяненняў магутнасцю ад 30—50 м на водападзелах да 163 м у ледавіковых лагчынах; ніжэй дэвонскія да 300 м, на захадзе ардовікскія да 10—20 м і кембрыйскія да 50 м, паўсюдна верхнепратэразойскія (венд) да 300—350 м адклады. Пароды крышт. фундамента на глыбіні 600—800 м ніжэй узроўню мора.

Глебы раёна адносяцца да Полацкага (большая частка), Сенненска-Расонска-Гарадоцкага (на паўночным усходзе) і часткова Шаркоўшчынска-Верхнядзвінскага (на паўднёвым захадзе) аграглебавых раёнаў. Глебы сельскагаспадарчых угоддзяў пераважна дзярнова-падзолістыя і дзярнова-падзолістыя забалочаныя, а таксама тарфяна-балотныя. Вядомы шматлікія радовішчы торфу, таксама радовішчы пясчана-жвіровага матэрыялу, глін і суглінкаў, будаўнічых пяскоў.

Лясы займаюць 53 % тэрыторыі раёна.

Налічваецца 311 азёраў, агульная плошча якіх складае 106 кв.км. Азёры:

• Астроўна,
• Белае, басейн Дрысы, Возера Братаўна
• Возера Глыбокае, Званае,
• Возера Янова,
• Возера Чарвятка,
• Возера Наўліцкае,
• Гомель,
• Возера Бабына,
• Возера Невежа, Возера Пушна,
• Сосна, Возера Страдань,
• Лешна (Сосна), Возера Чарбамысла
• Белае, басейн Дахнаркі
• Зыкоўскае возера

і іншыя.

Асноўная рака — Заходняя Дзвіна з прытокамі Обаль, Палата, Ушача, Нача, Сосніца, Тураўлянка і інш. Усяго — 21 рака.

• Рака Бедрыца
• Рака Бельчыца
• Рака Валынка
• Рака Званіца

Заказнікі

На тэрыторыі Полацкага раёна знаходзяцца 4 дзяржаўныя заказнікі, якія займаюць 4,5 % ад агульнай плошчы лясоў. Заказнікі ўключаюць участкі прыродных ландшафтаў, прызначаныя для захавання і ўзнаўлення аднаго або некалькіх кампанентаў прыроды ў спалучэнні з абмежаваным гаспадарча-рэкрэацыйным выкарастаннем іншых аб’ектаў.

• Біялагічны заказнік «Лонна».
• Гідралагічны заказнік «Глыбокае — Вялікае Астравіта».
• Ландшафтны заказнік «Казьянскі».
• Водна-балотны заказнік «Дражбітка — Свіна»

На тэрыторыі раёна знаходзяцца 4 геалагічныя заказнікі мясцовага значэння:

• «Белаазерскія выдмы»
• «Града замак Глінскі».
• «Гара града Гамоўшчынская».
• «Найвышэйшае месца Полаччыны — Рабчонкі».

У 2015 годзе ў Полацкім раёне створаны 2 водна-балотныя заказнікі мясцовага значэння «Патокі» і «Шапавальскі мох».

Насельніцтва

На тэрыторыі раёна знаходзіцца 405 населеных пунктаў (2007).

Колькасць насельніцтва раёна (без уліку Полацка і Наваполацка):

• 1998 — 33,8 тыс. чал.
• 2003 — 30 тыс. чал.
• 2006 — 28,6 тыс. чал.
• 2008 — 27,2 тыс. чал.

Транспарт

Праз раён праходзяць чыгункі Невель—Полацк—Маладзечна і Віцебск—Полацк—Даўгаўпілс. Аўтадарогамі раён звязаны з гарадамі Віцебск, Рыга, Лепель, Глыбокае, Мёры, Верхнядзвінск, а таксама гарадскімі пасёлкамі Асвея і Расоны.

Сацыяльная сфера

Адукацыя

Сістэма дашкольных устаноў раёна налічвае: 29 ясляў-садоў, 9 дзіцячых садоў, 1 цэнтр развіцця дзіцяці, 13 дзіцячых садоў-школ. У тым ліку: групы з парушэннем функцый апорна-рухальнага апарату, група для дзяцей з цяжкасцямі ў навучанні, санаторныя групы, спецыяльныя групы для дзяцей з парушэннямі зроку, інтэграваныя групы, кругласутачныя групы, вучэбна-педагагічныя комплексы.

У раёне 30 устаноў агульнай сярэдняй адукацыі, у тым ліку 2 гімназіі, кадэцкае вучылішча, 9 сярэдніх школ, 5 базавых школ, 13 вучэбна-педагагічных комплексаў, школа-інтэрнат для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, міжшкольны цэнтр дапрызыўнай падрыхтоўкі. Ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі Полацкага раёна на 1 верасня 2018 года навучаецца 10205 вучняў, у тым ліку 1054 навучэнцаў — у гімназіях, 224 навучэнцаў — у кадэцкім вучылішчы.

Ахова здароўя

Медыцынскае абслугоўванне насельніцтва ў раёне ажыццяўляе ўстанова аховы здароўя «Полацкая цэнтральная гарадская бальніца».

Вядомыя асобы

• Вацлаў Аляксандравіч Бубноўскі — беларускі і польскі мастак, скульптар, кераміст.
• Вісарыён Сцяпанавіч Гарбук (1913—1986) — беларускі пісьменнік.
• Антон Антонавіч Грыневіч (1877—1937) — збіральнік беларускага музычнага фальклору, педагог, выдавец, кампазітар.
• Пётр Фёдаравіч Лысенка — беларускі археолаг.
• Таццяна Савельеўна Марыненка — савецкая партызанка.
• Уладзімір Азін (1895, Мар’янава — 1920) — удзельнік Грамадзянскай вайны, чырвоны камандзір, начдзіў.
• Ганна Фёдараўна Арцёменка — Герой Сацыялістычнай працы.
• Мікола Сямашка (1914—1941) — беларускі паэт.
• Міхаіл Раманавіч Суднік — беларускі мовазнаўца.
• Аркадзь Аляксандравіч Барэйка — савецкі военачальнік.
• Дзмітрый Данілавіч Валенцік — Герой Савецкага Саюза.
• Браніслаў Эпімах-Шыпіла — дзеяч беларускай культуры.

Старшыні райвыканкама

• з 26 снежня 2019 — Ігар Іванавіч Марковіч.

Гл. таксама

• Полацкі веснік
• Дзяржаўная ДЮСШ Полацкага раёна

Спасылкі

• Полацкі раённы выканаўчы камітэт
• Спіс населенных пунктаў Полацкага раёна па сельсаветах
• Рэсурс Віцебскай абласной бібліятэкі "Прыдзвінскі край: гісторыя і сучаснасць"
• Навіны Полацкага раёна на сайце Westki.info
• Фотаздымкі на сайце Radzima.org
• Выдатныя мясціны на партале globus.tut.by (руск.) 
• Азёры Полацкага раёна на сайце poseidon.by (руск.)